Viti 1980: Vdiq Kardeli, vdiq Tito… “edhe unë sot nuk po ndihem aq mirë”!

Cilat janë ngjarjet që kanë shënuar shqiptarët dhe botën në vitin 1980?

Ky ishte viti i boksierëve të Kosovës. KB “Prishtina” – Xhevdet Peci, Sami Buzolli, Nazif Gashi etj. janë kampionët e katërfishtë shtetërorë.

Bravo!

Në Kosovë funksiononte autonomia e vitit 1974, Universiteti punonte si është më së miri, Kosova zhvillonte kuadro të reja, Kosova zhvillohej edhe në aspektin ekonomik, ndërsa boksierët tanë i rrihnin të gjithë boksierët e Jugosllavisë së asaj kohe. Çdo gjë dukej se është OK, se Kosova është “Kopsht i Edenit”. Por, kjo nuk ishte kështu. Ne prapë jetonim në iluzione, fatkeqësisht. Atë kohë botoheshin shkrime për vuajtjet e zezakëve në Amerikë, ndërsa askujt nuk i shkonte në mend të kuptonte se ne jemi zezakët e Evropës. Mirëpo, Universiteti punonte, së paku studentët, të cilët më vonë do të na bëjnë me dije se diçka nuk është në rregull!

Ngjarjet më të rëndësishme që shënohen atë kohë në botë janë: Tetë komando amerikanë u vranë në Iran pas aksionit të dështuar për lirimin 52 pengjeve amerikanë të kapur me vendimin e Ajatollah Homeinit – pesë muaj më parë; njësia e specializuar ajrore bëri sulm të suksesshëm në ambasadën e okupuar iraniane – nga terroristët në Londër; mbahen Lojërat Olimpike në Moskë, mirëpo ShBA-ja, Gjermania Perëndimore dhe Japonia i bojkotuan duke protestuar për invadimin e BRSS-së në Afganistan; Ronald Reagan emërohet kryetar i Amerikës. Ndërsa, në Ballkan, në një pjesë të tij, ky do të jetë viti më i pikëlluar në dekadat e fundit: Vdiq Marshali Josip Broz Tito, kryetari i përjetshëm i ish-Jugosllavisë. Varrimi i Titos thuhet se ishte gracioz, se të pranishëm ishin njerëzit më të mëdhenj të asaj kohe. Kësi varrimi flitet se nuk i është bërë askujt tjetër. Pra, ishte një nga ngjarjet më të transmetuara në televizionet e botës.

Tito vdiq, pa marrë parasysh titujt patetikë në gazetat e revistat e atëhershme në gjuhën shqipe në Kosovë: “Pse zemra më nuk i rrah? Po, ajo ka pushuar së rrahuri, por vetëm në trupin e Tij. Ajo rrah edhe më në zemrat tona, se është zemra e zemrave tona”, “Është vetëm një Tito, të gjithë jemi Tito” … Pa marrë parasysh se njerëzit prisnin në rend të madh, para Pallatit të Rinisë “Boro e Ramizi” – jo për të votuar, por për t’u nënshkruar në Librin e Zisë, për ta nderuar veprën e Titos; pa marrë parasysh se filloristët prapë e jepnin “fjalën e nderit të pionierit” e se prisnin të kalonte në qytetin e tyre Stafeta e Rinisë, ndërsa të vjetrit betoheshin për “vendosmërinë në rrugën e Titos” … Tito vdiq, këtu dilema s’ka, mirëpo do të nevojitet edhe një dekadë, edhe një dekadë e vuajtjeve dhe e monotonisë, për të kuptuar se ka vdekur edhe shteti, krijesa e tij, tregimet e rrejshme për vëllazërim-bashkimin.

Kur vdiq Tito, një gazetari të sportit në RTP i mvishet kjo barsoletë: “Vdiq Kardeli, vdiq Tito, e unë nuk jam bash mirë”. Në fakt, kjo është një thënie e reviduar nga Woody Allen që i pari ka thënë: “Zoti vdiq, Marksi vdiq… por edhe unë sot nuk ndihem dhe aq mirë”.

Ato që i preokuponin atë kohë studentët e Kosovës ishin edhe tekstet dhe studimet pasuniversitare. Problem i madh ishte edhe numri tepër i madh i studentëve në Fakultetin e Mjekësisë, atë Ekonomik dhe Juridik. Ky problem edhe sot i preokupon kosovarët. Atë kohë prapë flitej për emancipimin e femrës. Natyrisht, për të drejtat e saj dhe tretmanin e barabartë në shoqëri. Interesant, si duket kjo temë do t’i përcjellë shqiptarët tërë jetën.

Filmat më të njohur në botë ishin: “Heaven’s Gate”, “Raging Bull”, “Ordinary People”, “Coal Miner’s Daughter” etj. Në Kosovë shikoheshin projektet televizive dhe filmat: “Tre vetë kapërcejnë malin”, “Fidani”, “Gjurmë të Bardha”, “Era dhe Lisi”…

Viti 1980 ishte fillimi i fundit të Jugosllavisë dhe koha e kalendarëve me fotot nga aksionet e vjeljes së rrushit.

Bota vallëzonte nën ritmin e The Police, The Jam, Joy Division, Adam & The Ants, Rod Stewart, Blondie, Kate Bush etj. Ndërsa ne e dëgjonim Irfan Blakçorin, Arian Kerliun, Gazmend Pallaskën, Bedri Islamin, Valentina Saraqinin, Hilmi Obërtincën, Shaban Kelmendin etj.

Kryetar i Presidiumit të Kuvendit Popullor të Shqipërisë ishte Haxhi Lleshi e kryeministër Mehmet Shehu i cili shpejtë do ta pësojë si shumë viktima të tij. Po këtë vit, Enver Hoxha cakton Ramiz Aliun si lider të ardhshëm të Partisë së Punës së Shqipërisë.

Më 1980 vendin e Bahri Oruçit si kryetar i Këshillit Ekzekutiv të Kosovës e zë Riza Sapunxhiu.

Gazetari i revistës “National Geographic”, Mehmet Biber, e bën një reportazh nga Shqipëria e vitit 1980, me titullin: “Shqipëria, e vetme kundër botës”. Në fillim të shkrimit të tij, ai thotë: “Pa aleatë dhe e rrethuar nga kombe që kanë pasur synime historike ndaj tokës së saj, Shqipëria është e mobilizuar që të ecën e vetme nën diktaturën e rreptë të Enver Hoxhës i cili ka mbajtur pushtetin për 36 vjet. Simbolet e kazmës dhe pushkës dominojnë skenat publike. Një marksist-leninist dogmatik, Hoxha prishi marrëdhëniet me Bashkimin Sovjetik, të cilin e konsideron ‘revizionist’, më 1961, dhe i prishi lidhjet me Republikën Popullore të Kinës, dy vjet më parë”.

Ai tregon se Enveri e kishte shpallur vendin e tij “të mbyllur ndaj armiqve, spiunëve, hipikëve dhe huliganëve, por të hapur ndaj miqve (marksistë ose jo-marksistë), revolucionarëve dhe demokratëve progresivë, ndaj turistëve të sinqertë… të cilët nuk ndërhyjnë në çështjet tona”.

“Shqipëria ua ndalon hyrjen meshkujve me flokë të gjata ose mjekra, dhe femrave me funde të shkurtra, pantallona të gjera, dhe shfaqjeve të tjera të dekadencës borgjeze. Ka me bollëk histori të vizitorëve fatkeq, të cilët dërgohen te berberi i aeroportit për t’u qethur … Shqipëria nuk i lejon makinat private dhe kryeqyteti i saj ka vetëm 20 taksi, të gjitha pronë shtetërore. Shumica ishin të rreshtuara afër sheshit. Shqiptarët rrallë i përdorin”.

Atë kohë, vendi ishte i mbuluar me parulla. P. sh. një parullë në sheshin “Skënderbej” thoshte: “Pa asnjë ndihmë dhe pa asnjë kredi nga jashtë, të mbështetemi tërësisht në forcat tona”. Mbi bashkinë e vjetër: “Të thyejmë bllokadën dhe rrethimin e imperializmit dhe revizionizmit”. Sipër zyrës së Kryeministrit: “Rroftë pushteti popullor”. Një klasë e gjuhëve të huaja studion sloganin e Hoxhës në dërrasë të zezë në anglisht: “Të ndërtojmë socializmin me kazmën në njërën dorë dhe në tjetrën pushkën”.

“Marksizëm-Leninizmi është lënda bazë në të gjitha fakultetet, që çon drejt ‘formimit ideologjik’ të studentëve. Kurset thelbësore përfshijnë historinë e Partisë Shqiptare të Punës, politikat ekonomike të kapitalizmit dhe socializmit, materializëm dialektik, filozofi ‘revizioniste’ – dhe sigurisht, veprat e Enver Hoxhës … Në Tiranë një djalë mund ta çojë të dashurën në një park, nëse e lejon moti, ose për të parë një film mbi temën e preferuar, Luftën Antifashiste Nacional Çlirimtare … ‘Revolucioni kulturor’ i Shqipërisë vendos rregullat për sjelljen e rinisë dhe pamjen. Jo vetëm flokët e gjata dhe minifundet, por edhe xhinsi, pantallonat e ngushta dhe grimi janë tabu. Jo droga, seks paramartesor, shaka vulgare ose çamçakëz. Muzika rock dhe xhazi me ritme të forta nuk shihen me sy të mirë … Përveç dy viteve shërbim ushtarak për të rinjtë dhe të rejat, të gjithë qytetarët e aftë fizikisht, pavarësisht profesionit të tyre, duhet të shërbejnë një muaj ose më shumë në forcat e armatosura. Ushtrimet e shpeshta ushtarake në të gjitha fabrikat, fermat, dhe zyrat përgatisin popullin kundër sulmeve … Kudo ku udhëtova – në bregdet, në shtigje malore, në fusha, në parqet e qyteteve, ndërmjet blloqeve të pallateve – pashë bunkerë, emri i tyre popullor. Ato duken – dhe dalin – si kërpudha … Armatimet e Shqipërisë, kryesisht të prodhuara në Kinë … Vendet e tjera komuniste e mbajnë nën fre fenë; Shqipëria e ndalon atë duke e shpallur veten ‘shteti i parë ateist në botë’ më 1967. Të gjitha 2,169 xhamitë, kishat, manastiret dhe vendet e tjera të ‘obskurantizmit dhe misticizmit’ janë mbyllur, shembur ose shndërruar në qendra rekreacioni, klinika, magazina ose stalla. Katedralja e madhe e Shkodrës kumbon nga britmat e 2,000 fansave të basketbollit … Gjenerata e re e Shqipërisë njeh vetëm ateizëm. Besimi Marksist-Leninist zëvendëson besimin fetar. Librat e Enver Hoxhës, të botuara pjesë-pjesë në gazeta, të cituara në radio, sloganet e përzgjedhura shërbejnë si një Testament i Ri. Hoxha mbahet si një mesi – pafundësisht i mençur, largpamës dhe dashamirës, por gjithashtu i paepur ndaj armiqve të tij”.

E pra, kjo ishte Shqipëria më 1980.

Më 1980, Izraeli dhe Egjipti vendosin marrëdhënie diplomatike, Lech Walesa organizon grevën e pare të Solidaritetit në Gdans dhe detyron shtetin ta njoh këtë lëvizje punëtore, ndërsa në treg del një nga “lodrat” më të famshme të të gjitha kohëve – Kubi i Rubikut. Më 1980 vdesin aktorët Steve McQueen dhe Mae West, regjisori Alfred Hitchcock, si dhe sundimtari i përmbysur i Iranit, Shah Mohammad Reza Pahlavi. Më 8 dhjetor 1980, nga një adhurues i tij vritet një prej ikonave më të mëdha të muzikës rock, John Lennon. Që nga ai moment, siç ka thënë Paul McCartney, “ai u bë Martin Luther Lennon”, një i shenjtë me të cilin identifikohej paqja e barazia. Në fakt ai ishte i dhunshëm, lëndonte të tjerët, ishte përdorues droge e milioner që nuk përzihej me shtresën e mesme e të varfër. Por, siç thotë David Quantick, Lennoni ishte një vetë-mitolog, i fiksuar me vetvete, që me kohë e kishte mitizuar veten.

Më 1980 vdesë edhe këngëtari i parë i grupit AC/DC, Bon Scott. /Telegrafi/