Problemi i humanizmit

Nga: Thomas Mann

Fakti që arrita të bëhem ithtar i demokracisë është rezultat i bindjeve që, nuk e pata të lehtë t’i përvehtësoja, madje që fillimisht ishin të huaja për mua ngase isha rritur dhe edukuar me traditat shpirtërore të filistinizmit gjerman.

Por, formova bindjen se politika, socialja, janë pjesë përbërëse dhe e pandashme e Njerëzores; se intelekti ynë duhet t’i përfshijë ato tek problemi unik i humanizmit, sepse, përndryshe, nëse do të shpërfillnim elementin politik, social, të pandashëm prej humanizmit, mund të na shfaqej një humnerë e rrezikshme dhe vdekjeprurëse për kulturën.

Mos vallë duket e çuditshme kur them se thjesht e barazoj demokracinë me politikën, duke e përcaktuar demokracinë, si aspektin politik të Shpirtërores, si gatishmëri të Frymës ndaj politikes?

Njëzet vjet më parë, në librin voluminoz Meditimet e një apolitiku, që më kushtoi përpjekje aq të mundimshme, i dhashë këtij përcaktimi një theks polemik mohues. Në emër të kulturës e madje të lirisë iu kundërvura me të gjitha forcat asaj që e quajta demokraci, duke pasur parasysh me këtë politizimin e jetës shpirtërore.

Sipas botëvështrimit tim të asaj kohe, koncepti liri do të thoshte liri etike, ndërsa për bashkëlidhjen e saj me lirinë qytetare pothuaj nuk dija dhe nuk doja të dija asgjë. Por, vetënjohja, nëse i kushtohesh asaj me seriozitet të mjaftueshëm, përfaqëson, në shumicën e rasteve, hapin e parë drejt rilindjes së brendshme.

Kuptova se njeriu, duke njohur veten, nuk mbetet kurrë plotësisht sikundër qe më parë. Vetë ai libër, me synimin e tij të spikatur për të folur njëherësh për të gjitha, ishte shprehje e krizës, pjellë e rrethanave të reja të krijuara nga ngjarjet e jashtme katastrofike.

Problemi i Njeriut, problemi i humanizmit ngrihej përpara vështrimit shpirtëror të brezit tonë me tërë ndërlikimin e tij dhe me një ngutshmëri të paparë deri atëherë. U bë e qartë se jetën shpirtërore nuk mund ta ndajë si me sëpatë nga politika; se mendimi që mund të krijohen vlera kulturore duke ruajtur apolitizmin përfaqëson lajthitjen e ideologjisë borgjeze gjermane; se kultura do të vihej përballë një rreziku kolosal sikur asaj t’i mungonte instinkti dhe vullneti politik.