Njerëzit e Ballkanit kanë dalë në rrugë

Faisal Al Yafai

Protestat dramatike të rrugës këtë javë, në të cilën zyra e kryeministrit shqiptar u ndez me bomba benzine, janë pjesë e një rasti më të gjerë të trazirave popullore që ka tronditur vendet e Ballkanit gjatë disa muajve të fundit.

Aktivistët u mblodhën në kryeqytetet e Shqipërisë, Serbisë dhe Malit të Zi, si dhe në qytete të tjera në rajon, kundër korrupsionit, mungesës së shtypit dhe lirisë demokratike dhe lidhjeve të qeverisë me krimin e organizuar. Kërkesat e tyre kanë qenë serioze. Ndërsa çdo lëvizje kombëtare ka ankesat e veta specifike, ata gjithashtu kanë një shkak të përbashkët. Pas viteve të përparimit gradual, por të pafrytshëm drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian, rajoni është jashtë ideve.

Fillimet e protestave morën forma të ndryshme. Në Serbi, ato u nxitën në nëntor nga rrahja brutale e një udhëheqësi të partisë opozitare nga një grup njerëzish të maskuar. Në Shqipëri, ato patën si shkak grabitjet dhe akuzat për përdorimin e parave ilegale të drogës nga qeveria. Në Malin e Zi ato u precipituan nga arrestimi i një politikani opozitar. Të gjithë që nga ajo kohë morën pjesë në protesta antiqeveritare, me mijëra bënin thirrje për dorëheqjen e udhëheqësve dhe përmbysjen e strukturave ekzistuese të pushtetit.

Partitë e opozitës në të tre vendet kanë bojkotuar edhe parlamentet e tyre. Ankesat kanë pak të bëjnë me dallimet partiake-politike dhe gjithçka që ka të bëjë me institucionet e vetë qeverisë. Megjithëse të tri lëvizjet e protestës drejtohen nga figura të opozitës që shpresojnë të marrin pushtetin për veten e tyre, askush nuk flet për idetë politike. Kjo për shkak se një shofer i rëndësishëm – në të vërtetë, shoferi kryesor – për politikën e Ballkanit për më shumë se dy dekada është duke iu bashkuar BE-së. Të gjitha politikat e tjera janë teknike. Megjithatë, dera në Evropë është e mbyllur.

Kur drejtuesit e Gjermanisë dhe të Francës pritën gjashtë vendet e Ballkanit – Shqipëria, Bosnje-Hercegovina, Kosova, Maqedonia e Veriut, Mali i Zi dhe Serbia – në Berlin në fillim të majit, ata u përqendruan në nevojën për stabilitet politik, por nuk thanë asgjë rreth pranimit në BE. Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut shpresojnë të fillojnë negociatat zyrtare muajin e ardhshëm. Megjithatë, Serbia dhe Mali i Zi tashmë janë në negociata, të cilat kanë ngecur. Dita që ndonjë nga vendet e Ballkanit do të bashkohet me BE-në duket se është vite larg.

Shikuar nga këndvështrimi i atyre kombeve, procesi i arritjes së anëtarësimit në BE duket të jetë pa fund. Edhe Bashkimi Evropian është i ndarë në këtë çështje. Takimi i Berlinit ishte një përpjekje e Angela Merkelit dhe Emmanuel Macronit për të krijuar konsensusin e tyre me udhëheqësit e Ballkanit, përpara takimit të gjashtë vjetor të Ballkanit Perëndimor në Poloni në korrik, ku do të marrin pjesë edhe znj. Merkel dhe z. Macron. S’është për t’u habitur që vendet e Ballkanit janë të hutuara, të shtyra dhe të tërhequra mes imperativit të Bashkimit Evropian dhe kryeqyteteve të Parisit dhe Berlinit. Pa një rrugë të qartë përpara për Ballkanin, rezultati është se politika në të gjithë rajonin ka ngecur. Për të marrë një shembull, BE-ja ende po përpiqet të qetësojë një konflikt tregtar midis Serbisë dhe Kosovës që kërcënon të prishë një marrëveshje për normalizimin e marrëdhënieve të tensionuara mes këtyre dy vendeve. Por, në qoftë se normalizimi nuk rezulton në lidhje më të ngushta me Evropën, pse do të shqetësoheshin të dyja palët?

Ëndrra e bashkimit me BE-në i nxiti politikanët të bënin ndryshime të thella dhe të dhimbshme në ekonomitë dhe politikat e tyre dhe kjo ishte ajo që i lejonte ata t’i shesin këto ndryshime në publik. Tani, pa një plan të qartë për atë të ardhme, situata po ndryshon. Në vend që të trajtojmë këtë, BE-ja mbledh vendet e Ballkanit për lidhjet e tyre politike, veçanërisht me Rusinë dhe Kinën. Duke vepruar kështu, ata harrojnë se kthesa drejt financave kineze dhe ndikimit rus është vetëm për shkak se vendet e Ballkanit ndihen të braktisur nga BE.

Në gusht, Johannes Hahn, një prej figurave më të larta të BE-së, tha se vendet në Ballkan që pranuan ndihmën kineze mund të bëheshin “kuaj të Trojës” brenda bllokut. Kjo është një gjë e habitshme për të thënë për vendet evropiane që kërkojnë të bashkohen me një bashkim evropian. Ajo është ilustrative për një mënyrë të veçantë të të menduarit për vendet e Ballkanit – një që i hedh ata si evropianë “më të vegjël” dhe paraqet idenë e pranimit në BE si një favor që mund ose nuk mund të jepet, sesa dëshira e natyrshme e kombeve legjitime evropiane për t’u bashkuar me një Evropë të bashkuar. Ajo gjithashtu reflekton një amnezi të veçantë historike në qarqet politike të BE-së, duke pasur parasysh se arsyeja origjinale për afrimin e vendeve të Ballkanit ishte siguria e kontinentit.

Protestuesit në Serbi, Mal të Zi dhe Shqipëri mund të bëjnë thirrje për dorëheqjet e udhëheqësve të tyre, por demonstratat janë me të vërtetë për të gjithë të ardhmen e Ballkanit. Me askund tjetër për të shkuar, njerëzit e rajonit kanë dalë në rrugë.