Njëqind veprat që ndryshuan botën

BBC Culture ka pyetur shkrimtarët anembanë globit për të zgjedh tregimet që kanë mbijetuar brezat dhe që kanë ndryshuar historinë, transmeton Telegrafi.

“Rrallë shoh dikë, vërtetë askënd, që nuk e njeh një pjesë të kësaj historie: ideja e njeriut të humbur që nuk mund të kthehet në shtëpi pas luftës… gruaja në shtëpi me ata që e kërkojnë. Gjithkush mund të ma thotë një version të saj, që do të thotë se jeton te ta”, thotë poetja Tess Taylor për “Odisenë” e Homerit.

Lexo po ashtu Pse njerëzit kanë nevojë për tregime?

Në prill, BBC Culture bëri një anketë me ekspertë në tërë botën për të zgjedhur pesë rrëfime që sipas tyre e kanë ndryshuar mënyrën e të menduarit dhe që kanë ndikuar në rrjedhat e historisë. Përgjigjet merren nga 108 autorë, akademikë, gazetarë, kritikë dhe përkthyes në 35 shtete të botës. Ata përcaktohen për novela, poema, tregime popullore dhe drama në 33 gjuhë të ndryshme, përfshirë gjuhën sumeriane, kiçe dhe gez.

“Odisea” e Homerit e kryeson listën, e ndjekur nga “Kasollja e Xha Tomit” – shembuj këta të mënyrave të ndryshme me të cilat të anketuarit interpretojnë “tregimin që formëson botën”: një epikë e lashtë që mbijetoi gjeneratat duke u ritreguar, dhe romanin e vitit 1852 nga Harriet Beecher Stowe që u vlerësua si “romani i parë politik i lexuar masivisht në SHBA”. “Frankenshtajni”, “1984” dhe “Prishen punët” (një përkthim i mundshëm i titullit “Things Fall Apart” – v.j.), janë në top-pesëshen, ku janë dy gra autore (nga 100 veprat, 23 nga to janë shkruar nga gratë).

Autorët më të përmendur janë William Shakespeare, Virginia Woolf dhe Franz Kafka, me nga tri vepra. Në mesin e klasikëve të pranuar, ka disa tekste pak të njohura në botë: “Xhungla” nga Upton Sinclair, e cila drejtpërdrejt çoi në futjen e ligjeve të reja federale për sigurinë e ushqimit, dhe “Toba Tek Sing” nga Saadat Hasan Manto, që cilësohet si “tregim i shkurtë klasik që përkthen trumat e ndarjes dhe pas-ndarjes në shkëmbimet e çmendura përgjatë kufirit mes Indisë dhe Pakistanit “.

Kjo nuk është një listë përfundimtare. Kjo është një nismë që synon të nxisë debat se pse disa tregime mbijetojnë; se si vazhdojnë të rrezatojnë përgjatë shekujve e mileniumeve; dhe, pse përhapja e këtyre tregimeve është impuls themelor njerëzor: që mund të kapërcejë ndarjen, të frymëzojë ndryshimet dhe madje të shkaktojë revolucione.

Lista e mëposhtme u përcaktua sipas numrit të votave.

TOP 100:

1. The Odyssey – “Odiseja” (Homeri, shekulli i VIII-të p.e.s.)

2. Uncle Tom’s Cabin – “Kasolla e xha Tomit” (Harriet Beecher Stowe, 1852)

3. Frankenstein – “Frankeshtajni” (Mary Shelley, 1818)

4. Nineteen Eighty-Four – “1984” (George Orwell, 1949)

5. Things Fall Apart – “Prishen punët” (Chinua Achebe, 1958)

6. One Thousand and One Nights – “1001 net” (autorë të ndryshëm, shekujt 8-18)

7. Don Quixote – “Don Kishoti” (Miguel de Cervantes, 1605-1615)

8. Hamlet – “Hamleti” (William Shakespeare, 1603)

9. One Hundred Years of Solitude – “Njëqind vjet vetmi” (Gabriel García Márquez, 1967)

10. The Iliad – “Iliada” (Homeri, shekulli VIII p.e.s.)

11. Beloved – “I dashuri” (Toni Morrison, 1987)

12. The Divine Comedy – “Komedia hyjnore” (Dante Alighieri, 1308-1320)

13. Romeo and Juliet – “Romeo dhe Zhuljeta” (William Shakespeare, 1597)

14. The Epic of Gilgamesh – “Epi i Gilgameshit” (autor i panjohur, rreth shekujve XXII-X p.e.s.)

15. Harry Potter Series – “Hari Poteri” (JK Rowling, 1997-2007)

16. The Handmaid’s Tale – “Rrëfenja e shërbëtores” (Margaret Atwood, 1985)

17. Ulysses – “Uliksi” (James Joyce, 1922)

18. Animal Farm – “Ferma e kafshëve” (George Orwell, 1945)

19. Jane Eyre – “Xhejn Er” (Charlotte Brontë, 1847)

20. Madame Bovary – “Zonja Bovari” (Gustave Flaubert, 1856)

21. Romance of the Three Kingdoms – “Romanca e tri mbretërive” (Luo Guanzhong, 1321-1323)

22. Journey to the West – “Udhëtimi në Perëndim” (Wu Cheng’en, 1592)

23. Crime and Punishment – “Krim dhe ndëshkim” (Fyodor Dostoyevksy, 1866)

24. Pride and Prejudice – “Krenari dhe paragjykim” (Jane Austen, 1813)

25. Water Margin – “Buzë ujit” (i atribuohet autorit Shi Nai’an, 1589)

26. War and Peace – “Lufta dhe paqja” (Leo Tolstoy, 1865-1867)

27. To Kill a Mockingbird – “Të vrasësh zogun përqeshës” (Harper Lee, 1960)

28. Wide Sargasso Sea – “Deti i paanë i Sargaseve” (Jean Rhys, 1966)

29. Aesop’s Fables – “Fabulat e Ezopit” (Ezopi, rreth viteve 620-560 p.e.s.)

30. Candide – “Kandid” – ose “Optimizmi” (Voltaire, 1759)

31. Medea – “Medea” (Euripidi, 431 p.e.s.)

32. The Mahabharata – “Mahabharata “ (i atribuohet Viasës, shekulli i IV-të p.e.s.)

33. King Lear – “Mbreti Lir” (William Shakespeare, 1608)

34. The Tale of Genji – “Rrëfimi për Genjin” (Murasaki Shikibu, para vitit 1021)

35. The Sorrows of Young Werther – “Vuajtjet e djaloshit Verter” (Johann Wolfgang von Goethe, 1774)

36. The Trial – “Gjykimi” (Franz Kafka, 1925)

37. Remembrance of Things Past – “Në kërkim të kohës së humbur” (Marcel Proust, 1913-1927)

38. Wuthering Heights – “Majat e stuhishme” (Emily Brontë, 1847)

39. Invisible Man – “Njeriu i padukshëm” (Ralph Ellison, 1952)

40. Moby-Dick – “Mobi Dik” (Herman Melville, 1851)

41. Their Eyes Were Watching God – “Sytë e tyre shikonin Zotin” (Zora Neale Hurston, 1937)

42. To the Lighthouse – “Fari” (Virginia Woolf, 1927)

43. The True Story of Ah Q – “Historia e vërtetë e Ah Q-së” (Lu Xun, 1921-1922)

44. Alice’s Adventures in Wonderland – “Liza në botën e çudirave” (Lewis Carroll, 1865)

45. Anna Karenina – “Ana Karenina” (Leo Tolstoy, 1873-1877)

46. Heart of Darkness – “Zemra e errësirës” (Joseph Conrad, 1899)

47. Monkey Grip – “Gripi i majmunit” (Helen Garner, 1977)

48. Mrs Dalloway – “Zonja Dolovej” (Virginia Woolf, 1925)

49. Oedipus the King – “Edipi mbret” (Sophocles, 429 BC)

50. The Metamorphosis – “Metamorfoza” (Franz Kafka, 1915)

51. The Oresteia – “Oresti” (Eskili, shekulli i V-të p.e.s.)

52. Cinderella – “E përhitura” (autori dhe data e panjohur)

53. Howl – “Britma” (Allen Ginsberg, 1956)

54. Les Misérables – “Të mjerët” (Victor Hugo, 1862)

55. Middlemarch “Midëlmarku: Studimi i jetës provinciale” (George Eliot, 1871-1872)

56. Pedro Páramo – “Pedro Paramo” (Juan Rulfo, 1955)

57. The Butterfly Lovers – “Fluturat e dashurisë” (tregime popullore, versione të ndryshme)

58. The Canterbury Tales –“Tregimet e Kanterburit” (Geoffrey Chaucer, 1387)

59. The Panchatantra – “Pançatantra” (i atribuohet Vishnu Sharmës, rreth vitit 300 p.e.s.)

60. The Posthumous Memoirs of Bras Cubas – “Kujtimet e pasvdekjes së Bras Kubës (Joaquim Maria Machado de Assis, 1881)

61. The Prime of Miss Jean Brodie “Vitet më të mira të zonjës Xhejn Brodi” (Muriel Spark, 1961)

62. The Ragged-Trousered Philanthropists “Zhelanët – filantropistët me pantallona” (Robert Tressell, 1914)

63. Song of Lawino – “Këngët e Lavinos” (Okot p’Bitek, 1966)

64. The Golden Notebook – “Notesi i artë” (Doris Lessing, 1962)

65. Midnight’s Children – “Fëmijët e mesnatës” (Salman Rushdie, 1981)

66. Nervous Conditions – “Gjendja nervore” (Tsitsi Dangarembga, 1988)

67. The Little Prince – “Princi i vogël” (Antoine de Saint-Exupéry, 1943)

68. The Master and Margarita – “Mjeshtri dhe Margarita” (Mikhail Bulgakov, 1967)

69. The Ramayana – “Ramajana” (i atribuohet Valmikit, shekulli i XI p.e.s.)

70. Antigone – “Antigona” (Sofokliu, rreth vitit 441 p.e.s.)

71. Dracula – “Drakula” (Bram Stoker, 1897)

72. The Left Hand of Darkness – “Dora e majtë e errësirës” (Ursula K Le Guin, 1969)

73. A Christmas Carol – “Një këngë Krishtlindjesh” (Charles Dickens, 1843)

74. América – “Amerika” (Raúl Otero Reiche, 1980)

75. Before the Law – “Para ligjit” (Franz Kafka, 1915)

76. Children of Gebelawi – “Fëmijët e Gebelavit” (Naguib Mahfouz, 1967)

77. Il Canzoniere – “Kenget e Laurës” (Petrarch, 1374)

78. Kebra Nagast – “Kebra Negast” (autorë të ndryshëm, 1322)

79. Little Women – “Gruaja e vogël” (Louisa May Alcott, 1868-1869)

80. Metamorphoses – “Metamorfoza” (Ovidi, viti i 8-të e.s.)

81. Omeros – “Omerosi” (Derek Walcott, 1990)

82. One Day in the Life of Ivan Denisovich – “Një ditë e Ivan Denisoviçit” (Aleksandr Solzhenitsyn, 1962)

83. Orlando – “Orlando” (Virginia Woolf, 1928)

84. Rainbow Serpent – “Gjarpri i ylberit” (tregime të aborigjenëve të Australisë, data e panjohur)

85. Revolutionary Road – “Rruga ‘Revolucioni’” (Richard Yates, 1961)

86. Robinson Crusoe – “Robinson Kruzo” (Daniel Defoe, 1719)

87. Song of Myself – “Këngë për veten time” (Walt Whitman, 1855)

88. The Adventures of Huckleberry Finn – “Aventurat e Hakëlberi Finit” (Mark Twain, 1884)

89. The Adventures of Tom Sawyer – “Aventurat e Tom Sojerit” (Mark Twain, 1876)

90. The Aleph – “Alefi” (Jorge Luis Borges, 1945)

91. The Eloquent Peasant – “Fshatari gojëtar” (tregim popullor i Egjiptit të lashtë, rreth vitit 2000 p.e.s.)

92. The Emperor’s New Clothes – “Rrobat e reja të mbretit” (Hans Christian Andersen, 1837)

93. The Jungle – “Xhungla” (Upton Sinclair, 1906)

94. The Khamriyyat – “Kamriati” (Abu Nuwas, fundi i shekullit të VIII-të dhe fillimi i shekullit të IX-të)

95. The Radetzky March “Marshi i Radeckit” (Joseph Roth, 1932)

96. The Raven – “Korbi” (Edgar Allan Poe, 1845)

97. The Satanic Verses – “Vargjet satanike” (Salman Rushdie, 1988)

98. The Secret History – “Historia e fshehtë” (Donna Tartt, 1992)

99. The Snowy Day – “Ditët me borë” (Ezra Jack Keats, 1962)

100. Toba Tek Singh – “Toba Tek Sing” (Saadat Hasan Manto, 1955)

/Telegrafi/