Lufta e Krimesë (1853-1856) dhe shqiptarët që ndryshuan taktikat e luftës

Me Katarinën e Madhe, perandoreshën e Rusisë (1729–1796), rriten ambiciet e Rusisë për ekspansion në territore të reja. Synim kryesor rus ishte pushtimi i Stambollit. Me këtë pushtim ata do të kishin nën kontroll jo vetëm një prej qyteteve më strategjike në botë, por po ashtu popujt ortodoksë të Evropës dhe të Lindjes së Afërt.

Deri më 1774, kur pushtohet nga Rusia, Krimea ishte territor i banuar me shumicë myslimane dhe nën sundimin osman. Me këtë dorëzim nënshkruhet Traktati i Kuçuk-Kainarxhës që është fillim i fundit i Perandorisë Osmane. Ky traktak interpretohej si donte Rusia, që synim i kishte ngushticat e Dardaneleve dhe të Bosforit. E, një nga ato interpretime ishte kërkesa e tyre e re për kontroll mbi popujt ortodoksë, diçka që cenonte direkt Sulltanin. Nuk duhet harruar se ishte Perandoria Osmane ajo që e ka shpëtuar Kishën (ortodokse) Lindore. Sepse, sundimtari i fundit i Bizantit, Kostandini XI Paleologu (1405–1453), ishte gati ta vinte ortodoksizmin nën juridiksionin e Vatikanit. Por, Mehmet Pushtuesi i përmbysë ato plane kur e shkatërron Bizantin e kur ia jep patriarkut të Kostandinopojës, Gennadius Scholariusit (c. 1400 – c. 1473) autoritetin shpirtëror e sekular kundrejt të gjithë ortodoksëve të Perandorisë së tij.

Pra, Rusia donte luftë, ndaj i pushton principatat danubiane (Vllahia dhe Moldavia) duke shkatërruar edhe flotën osmane në Detin e Zi. Kjo i tërboi britanikët që e nisën një luftë që synim kryesor kishte mbrojtjen e Perandorisë Osmane. Mbrojtjes së osmanëve iu bashkua edhe Franca dhe Mbretëria e Piedmont-Sardenjës. Kështu, më 1854 nis sulmi në Krime, me qëllimin për t’i bashkuar trupat osmane kundër rusëve në Danub (rusët largohen nga Danubi pas kërcënimit austriak). Sulmi ndodhë në Sevastopol që pushtohet i rrafshuar për toke pas një viti të luftimeve të ashpra. Rusia e humb luftën dhe më 1856 detyrohet që Perandorisë Osmane t’ia kthejë të gjitha privilegjet e humbura nga traktati i Kuçuk-Kainarxhës, si dhe të hiqte dorë nga pretendimet për gjoja mbrojtje të ortodoksëve. Rusisë i ndalohet edhe lundrimi në Danub e madje zhvillimi i flotës. Por, Perandoria Osmane veç e kishte marrë tatëpjetën, e jo edhe Rusia që 20 vjet më pas shkel marrëveshjet e vitit 1856. Dihet, çdo fitore e rusëve ishte në dëm të shqiptarëve e në dobi të fqinjëve ortodoksë. Asnjë perandori nuk dëshiron të humbas territore, as osmanët, por ishin të pafuqishëm ndaj rusëve e Perëndimi ishte i gatshëm të luftonte vetëm për mbrojtje të Stambollit. Disa historianë të huaj thonë se rënia e Perandorisë Osmane nisi qëkur shqiptarët e fortë nuk ishin më aty në hierarkinë e lartë.

Sidoqoftë, në fitoren e Luftës së Krimesë nga Perëndimi dhe Perandoria Osmane, rol të madh kanë luajtur edhe shqiptarët, më saktësisht katolikët mirditorë me Bib Dodën në krye. Taktikat e tyre të mbrojtjes kanë kontribuuar që të ndryshojnë edhe taktikat ushtarake franceze e angleze që edhe në Krime bënin luftë ballë për ballë, në këmbë, si fisnikët e Mesjetës. Dom Ndoc Nikaj, në librin “Kujtime të nji jetës së kalueme”, kështu i përshkruan luftëtarët e Mirditës:

“Në luftën që u ba në Sevastopull, Bib Doda si kapidan i Mirditës ishte gjetë aty me trimni … Këtë pjesë historie, më ra ma vonë kur kjeshë i rritun, me e ndigjue me veshë të mij nga tata jem, qi aso kohe, kje gjetë dhe ai në Sevastopull në shërbim të ushtrisë francezë. Mirdita që ishte kenë mbrapa me ushtritë turke, n’atë ditë e pshtoj ushtrinë turko-frënge me një taktikë lufte të përdonun nga kapidani i tyne Bib Doda, i cili tu vërejt se rust vijshin tue afrue, rreshtoi 4000 mirditasit e vet përballë rusëve e me shpejtësi të rrufeshme urdhëroi: ’Në shpinë meca’. U larguen njani pas tjetrit dhe të gjithë njiherë ranë në shpinë përdhe. Bataret e pushkëve të rusve kalonin përpjetë e nuk mund t’i merrnin ato të shtrimë përtokë, ndërsa ato mbushën pushkët shtrimas në njënën bri dhe porsa ato çojshin kryet pushkatojshin ushtarët rusë që ishin në kambë. Kjo dredhi bëri që të binin në tokë rreth 4000 rusë. Pasi i eleminuan morën varkat dhe dolën në anën tjetër të Danubit, duke u pritur me brohori prej gjithë ushtrisë sikur mirditasit të ishin Sulltani i Stambollës dhe Napoleoni i Tretë i Francës.”

Bib Dodës osmanët më herët veç ia kishin dhënë titullin “Pasha” e më pas gradën e gjeneralit me të drejtën për të komanduar ushtri prej 10 mijë ushtarësh. Pas Luftës së Krimesë ishte hero për Perëndimin. Ai u dekorua si nga Papa ashtu edhe nga Napoleoni i III-të.

Edhe diçka për fund, në Luftën e Krimesë nis edhe raportimi i gazetarëve nga lufta dhe fotografia e luftës. Për këtë luftë ka dëshmi të mëdha nga fotografi Roger Fenton. /Telegrafi/

__________

Pamje nga Lufta e Krimesë