Irani dhe Izraeli kanë qenë armiq për dekada – a mund të përshkallëzohet konflikti?

Teherani akuzon Izraelin se ka sulmuar ambasadën iraniane në Siri dhe kërcënon me hakmarrje. SHBA ka paralajmëruar se Irani po planifikon një sulm ndaj Izraelit në ditët në vijim.

Deutsche Welle shpjegon sesi Irani dhe Izraeli janë kthyer nga aleatë në armiqtë më të këqij në dekadat e fundit.

Që nga fillimi i luftës në Gaza, Izraeli ka intensifikuar sulmet ndaj aleatëve të Teheranit në Liban dhe Siri.

Të paktën 13 persona, përfshirë shtatë anëtarë të rangut të lartë të Gardës Revolucionare iraniane, u vranë në sulmet ajrore ndaj ambasadës iraniane në Damask në fillim të muajit prill. Irani, Siria dhe Rusia akuzojnë Izraelin për sulmin. Izraeli nuk ka komentuar mbi incidentin.

Irani duhet t’i përgjigjet sulmit izraelit në Damask

“Sulmi në ndërtesën e ambasadës iraniane ishte i paprecedentë. Pas një lufte të gjatë në hije me Iranin, Izraeli duket se ka ndryshuar strategjinë e tij”, tha për DW eksperti i Lindjes së Mesme, Arash Azizi, profesor i historisë dhe shkencave politike në Universitetin Clemson në Karolinën e Jugut.

Ai është autor i librit “The Shadow Commander” për ambiciet rajonale të Iranit dhe gjeneralin e Gardës Revolucionare, Quasem Soleimani, i cili u vra në fillim të vitit 2020 në një sulm me dron amerikan.

Komandantët e Gardës Revolucionare të Iranit luajnë një rol kyç në trajnimin dhe financimin e milicisë së Hezbollahut në Liban, e cila është përgjegjëse për sulme të shumta ndaj Izraelit. Në përgjigje të sulmit ndaj ambasadës në Damask, udhëheqja e Teheranit po kërcënon të sulmojë misionet diplomatike izraelite në mbarë botën.

Lexo po ashtu Irani pritet të nis një sulm 'direkt' ndaj Izraelit gjatë 36 orëve të ardhshme

Komandantët e Gardës Revolucionare të Iranit luajnë një rol kyç në trajnimin dhe financimin e milicisë së Hezbollahut në Liban, e cila është përgjegjëse për sulme të shumta ndaj Izraelit. Në përgjigje të sulmit ndaj ambasadës në Damask, udhëheqja e Teheranit po kërcënon të sulmojë misionet diplomatike izraelite në mbarë botën.

Irani duhet t’i përgjigjet vrasjeve në shënjestër të oficerëve të lartë të Gardës Revolucionare, beson Azizi, “nëse ai nuk përgjigjet tani, do të thotë se ai nuk ka fare mundësi të kërcënojë Izraelin”. Në të njëjtën kohë, Azizi beson se reagimi i Iranit do të mbetet i kufizuar. Irani aktualisht nuk po kërkon një konflikt të madh ushtarak me Izraelin, sepse një sulm ndaj Izraelit mund të detyrojë SHBA-në të ndërhyjë në konflikt, gjë që mund të ketë pasoja të pallogaritshme për Teheranin.

Irani duhet t’i përgjigjet vrasjeve në shënjestër të oficerëve të lartë të Gardës Revolucionare, beson Azizi, “nëse ai nuk përgjigjet tani, do të thotë se ai nuk ka fare mundësi të kërcënojë Izraelin”.

Në të njëjtën kohë, Azizi beson se reagimi i Iranit do të mbetet i kufizuar. Irani aktualisht nuk po kërkon një konflikt të madh ushtarak me Izraelin, sepse një sulm ndaj Izraelit mund të detyrojë SHBA-në të ndërhyjë në konflikt, gjë që mund të ketë pasoja të pallogaritshme për Teheranin.

Si u bënë aleatët armiq

Irani dhe Izraeli kanë qenë armiq të vdekshëm për dekada. Teherani kundërshton të drejtën e Izraelit për të ekzistuar dhe kërcënon të shkatërrojë “regjimin sionist”. Izraeli, nga ana tjetër, e konsideron Iranin armikun e tij kryesor. Megjithatë, nuk ishte gjithmonë kështu.

Deri në Revolucionin Islamik në Iran në vitin 1979, Irani dhe Izraeli ishin aleatë të ngushtë. Irani ishte madje një nga vendet e para që njohu të drejtën e Izraelit për të ekzistuar dhe pavarësinë e tij në vitin 1948. Dhe Izraeli e shikonte Iranin si një aleat kundër shteteve arabe në konfliktin e Lindjes së Mesme. Për Teheranin, Izraeli, i mbështetur nga Uashingtoni, përfaqësonte një kundërpeshë të mirëpritur politike për vendet fqinje arabe.

Lexo po ashtu Edhe Biden paralajmëron për një sulm të Iranit ndaj Izraelit - ka një mesazh të shkurtër për Teheranin

Izraeli trajnoi ekspertë iranianë bujqësor, siguroi njohuri teknike dhe ndihmoi në ndërtimin dhe trajnimin e forcave ushtarake të Iranit. Irani e pagoi me naftë, e cila i duhej shumë Izraelit, i cili po zhvillohej fuqishëm ekonomikisht.

Irani kishte komunitetin e dytë më të madh hebre jashtë Izraelit. Pas revolucionit, shumica e hebrenjve u larguan nga vendi. Por, mbi 20 mijë hebrenj ende jetojnë në Iran.

Revolucioni Islamik ishte një pikë kthese

Pas Revolucionit Islamik në Iran në vitin 1979 dhe ardhjes në pushtet të krahut fetar brenda revolucionarëve nën udhëheqjen e Ajatollah Ruhollah Khomeini, Teherani anuloi të gjitha marrëveshjet me Izraelin.

Khomeini kritikoi ashpër Izraelin për pushtimin e territoreve palestineze. Teherani gradualisht zhvilloi retorikë të ashpër të drejtuar kundër Izraelit me qëllim që të fitonte favorin e vendeve arabe ose të paktën simpatinë e popullsisë së atyre vendeve. Regjimi në Iran donte të rriste ndikimin e tij.

Lexo po ashtu Rritet rreziku i një lufte më të madhe - Biden e di se nuk mund të mbyllë sytë

Kur Izraeli ndërhyri në luftën civile libaneze në vitin 1982 dhe pushtoi jugun e vendit, Khomeini dërgoi Korpusin e Gardës Revolucionare iraniane në Bejrut për të mbështetur milicitë shiite atje. Milicia e Hezbollahut, e cila u formua atëherë, konsiderohet ende një krah i zgjatur i Teheranit në Liban.

Udhëheqësi aktual fetar i Iranit, Ayatollah Ali Khamenei, i cili ka fjalën e fundit në të gjitha çështjet, vazhdon këtë politikë. Ai dhe e gjithë udhëheqja e Republikës Islamike të Iranit vazhdimisht vënë në dyshim faktin historik të Holokaustit si shkatërrim sistematik masiv i hebrenjve evropianë gjatë nacionalsocializmit dhe përpiqen ta relativizojnë dhe madje ta mohojnë atë.

Politika e regjimit ndaj Izraelit është gjithashtu e diskutueshme në Iran

Shoqëria nuk e mbështet plotësisht armiqësinë dhe urrejtjen e udhëheqjes së Teheranit ndaj Izraelit.

“Irani duhet të rishqyrtojë marrëdhëniet me Izraelin sepse nuk është më në përputhje me kohën”, tha Faiza Hashemi Rafsanjani në fund të vitit 2021 në një intervistë.

Faiza është vajza e ish-presidentit iranian, Ali Akbar Hashemi Rafsanjani dhe një ish-deputet i parlamentit iranian. Ajo theksoi se ujgurët myslimanë në Kinë dhe çeçenët në Rusi janë gjithashtu të shtypur. “Megjithatë, Irani ka lidhje të ngushta me Rusinë dhe Kinën”, pohon ajo.

Politologu i shquar Sadegh Zibakalam, i cili është kritik ndaj qeverisë, kritikon gjithashtu politikën e Iranit ndaj Izraelit. “Ky qëndrim e ka izoluar vendin në skenën ndërkombëtare”, theksoi profesori i Universitetit të Teheranit.

Zemërimi për mbështetjen e pamjaftueshme për Palestinën

Mirëpo, armiqësia ndaj Izraelit dhe politika e rezistencës ndaj fuqive të mëdha gjen mbështetje tek mbështetësit besnikë të Republikës Islamike.

Ekziston një “zhgënjim i caktuar” midis mbështetësve të regjimit iranian, por edhe rajonal, brenda të ashtuquajturit “bosht i rezistencës”, për shkak të përmbajtjes së Iranit në kontekstin e Gazës, thotë Ali Fathollah-Nejad, drejtor i Berlin- Qendra për Lindjen e Mesme dhe Rendin Global (CMEG), në një intervistë për DW.

Një ekspert për Iranin beson se ekziston “një nivel i lartë zhgënjimi për shkak të mungesës së besueshmërisë së Iranit si një mbështetës kryesor i luftës palestineze dhe mosgatishmërisë së Iranit për t’u përballur drejtpërdrejt me Izraelin”.

Por, Fathollah-Nejad supozon se pas sulmit ndaj ambasadës në Damask, Irani do të përdorë milicitë pro-iraniane në Siri dhe Irak ose Houthis në Jemen si ekzekutues të hakmarrjes kundër Izraelit. /Telegrafi/