Fshati shitet

Sebi Alla

Trendi i fundit i dyndjes drejt fshatit për biznes në bujqësi, blegtori, apo shtëpi në fshat. Si ka ndryshuar çmimi në vitet e fundit dhe tentativa për të krijuar ferma me cikël të mbyllur. Drejtuesit e agjencive imobilare flasin për trendin e viteve të fundit, mbi kërkesat për pronat në fshatra, kryesisht pranë zonave të mëdha urbane.

Tokë buke, dikur, një herë, para ca vitesh traktorët e lëronin arën, sot ajo arë mban një tabelë të fisme ku shkruan: Toka shitet! Bereqetin ia kërkojnë jo në prodhim, por në para, madje me çmime të kripura. Kërkesa ka, e paralel me to shkojnë edhe ofertat. Periferitë e qyteteve të mëdha në vend thuajse kanë dalë në shitje. Dikush nga qyteti kërkon të nisë një biznes në zonat rurale, të tjerë më të kamur synojnë ndërtimin e një shtëpie të dytë, në fshat. Larg zhurmës, smogut, apo edhe për të “fituar” statusin e një aristokracie të vonuar. Në fshat po bëhet biznes dhe zhvillimi u ka buzëqeshur më shumë atyre fermerëve që pronat i kanë pranë qendrave të mëdha urbane. “Kam shitur para tre vjetësh tre dynym me 50 euro metri.

Ç’e dua tokën, nuk ka kush e punon, dy çunat jetojnë në Tiranë, blenë apartament me paratë e tokës”-thotë Ismaili, sot 70-vjeçar. Forcat e kanë lënë, një jetë e ka kaluar në bujqësi, dikur si kooperativist. “Ajo kohë mos ardhtë kurrë, na mori jetën, pa bërë prokopi, për një ditë pune merrja 70 lekë të vjetra”-kujton ai, në vlerë e parabartë me një bukë e gjysmë. Në gusht të vitit 1991 në dorë mori një copë letër, “AMTP” (Akti i Marrjes së Tokës në Përdorim), që e bënte pronar të 1.5 hektarëve tokë, e përfituar me ligjin 7501. Disa vite e punoi sa për tu kolladrisuar në atë ekonomi të vogël familjare dhe veten “biznesmen” e quajti atëherë kur bleu tre lopë dhe qumështin e shiste çdo ditë në Tiranë. Tokën e bukës, sot e ka kthyer në truall të lakmueshëm duke përfituar edhe nga pozicioni në të cilën ndodhet në fshatin Vishnje, në Juglindje të Tiranës.

Ca më në thellësi, shiten edhe sipërfaqe të mëdha me çmime disi më të ulëta. Pemëtaria dhe vreshta mbesin ende traditë, por këtë herë nuk janë vetë fshatarët që mendojnë për agrikulturën, por kryesisht të rinj me ide që lënë qytetin, për t’ia “përveshur” fshatit, si mundësi biznesi. Përveç kompanive imobilare, në lojë janë edhe sekserët (ndërmjetësit), që gjezdisin në zonat rurale në “peshkim” të ndonjë fermeri, që mund të dorëzojë arën, për shuma relativisht të vogla.

Për agjencitë imobilare vite më parë nuk mendohej se gradualisht po avitej momenti që marketing kryesor i tyre të qe pikërisht tokat bujqësore, apo shitja e një shtëpie në fshat. “Nisur nga nevoja për banim, ose biznes, një trend i ri i qytetarëve është dhe ivestimet në fshatrat që rrethojnë zonat urbane. Vendin kryesor e zë Tirana, me zhvillimin më të madh”. Kështu komenton Dritan Ballgjini, administrator i kompanisë “RealEx Imobiliare”, që shpesh është bërë ndërmjetës i shitësit dhe blerësit, duke lënë të dyja palët të kënaqura. Gjithashtu edhe sitet online të shit-blerjeve, janë tejmbushur me oferta të ndryshme që vijnë nga fshatrat. “Shes tokë me letra, 10 euro metri katrorë, sipërfaqja një hektarë, e përshtatshme për vreshta dhe ullishte, fshati Kryezi në Tiranë”-është një njoftim mes shumë të tjerash. Ka edhe mënyra të tjera për ta futur arën në proces kleringu. “Shes ose ndërroj 8 dynym tokë bujqësore ne Laç me një apartament në Tiranë”-është një tjetër njoftim tundues. Këtij lapsi për të marrë një dorë të mirë parash (edhe pa angari), i kanë rënë kryesisht të rinjtë që punën në fshat nuk e “hanë” shumë, ashtu si të parët e tyre. Mundësia mbetet shitja, përfitomi i ca parave dhe më pas ideja se në Tiranë mund të nisin një jetë më të mirë. Por nëse fshati, po “shpërngulet”, popullimi i tij shpesh vjen nga qyteti. “Shumica e ndërtimeve për banim është përqendruar në Juglindje të Tiranës në një zonë e cila nis nga Sauku dhe mbaron në periferitë e Krrabës. Në këtë territor dallohen dy lloj investimesh, ato të përqëndruara në komplekse të ndërtuara së fundmi në vila luksoze dhe shtëpitë e banimit”-pohon Ballgjini. Si gjithnjë diferencën në çmim e bën pozicioni ku ndodhen. Sa më afër zonave urbane aq më i lartë çmimi. “Këtu çmimet njohin veç rritje nga viti në vit, dhe variojnë për ndërtimet nga 900-1200 euro/m dhe për tokën nga 100-170 euro/m2”-tregon Ballgjini. Administrator i “RealEx Imobiliare” shton se: “Trendi më ë ri janë shtëpitë në fshatra ose shtëpitë që zakonisht shërbejnë për një fundjavë me një oborr që i kalon 1000- 2000 m2. Këto janë shtëpi karakteristike të zonës, të cilat janë rikonstruktuar duke ruajtur identitetin e tyre, me gurë ose materiale të tjera tipike të trevës”. Të preferuara janë edhe banesa disi të vjetra, por që u heqin blerësve shumë andralla që vijnë nga sigurimi i një leje ndërtimi. Çmimet për këto tip objektesh po njohin rritje, pasi nuk kërkojnë leje të posaçme ndërtimi dhe janë të regjistruara pranë hipotekave”-argumenton Ballgjini.

Të investosh në ndërtim, fabrika, apo fasoneri, nuk është shumë e këshillueshme nga ana e ekonomistëve. Rënia e fuqisë blerëse nxiti biznesmenët që të kthejnë sytë nga bujqësia dhe blegtoria. Produktet janë thuajse të garantuara në tregun e shitjes, si konsum i përditshëm. Ngritja e fermave me cikël të mbyllur, nga prodhimi, deri në produktin final mbetet forma interesante që po bën të lumtur mjaft investitorë. “Lidhur nga pozicioni gjeografik i vendit, shumë investime të huaja dhe shqiptare po përqendrohen në Ultësirën Perëndimore të Shqipërisë dhe kanë karakter bujqësor-blegtoral. Janë ngritur dhe mbesin në proces ngritje shume sera dhe ferma të mëdha që bëjnë ciklin e mbyllur të prodhimit”-pohon Ballgjini.

Fermat blegtorale përqendrohen kryesisht në ngritjen e komplekseve stallore me dele, dhi alpine dhe lopë me regjim stallor. Për të maksimizuar fitimet disa investitorë të këtyre komplekse njëkohësisht me stallat disponojnë edhe baxho për përpunimin e qumështit. Disa të tjerë synojnë edhe që bazën ushqimore ta sigurojnë në tokat që kanë marrë me qira, ose blerë, por kjo formë sërish mbetet e vështirë. Mbi 80% e bazës ushqimore në komplekset relativisht të mëdha të stallave sigurohet jashtë vendit, si bari, ashtu edhe koncentrati. Përveç biznesmenëve edhe vetë fermerët po nxiten që të krijojnë komplekse të vogla të fermave, kryesisht në blegtori. Mundësitë e tyre financiare për të krijuar ferma me cikël të mbyllur janë të vogla dhe për këtë arsye qumështin e shesin në fabrika, apo edhe baxho. Gjithashtu edhe emigrantë të cilët kanë punuar prej vitesh në Greqi apo Itali, rikthehen në vendlindje dhe me ato para të kursyera tentojnë të rinisin një jetë të re, kësaj radhe në vendin ku kanë lindur. “Më pak zënë vend tokat e blera në sipërfaqe të mëdha për ndërtimin e fermave të cilat janë të pakta në numër. Çmimet e blerjes janë më të ulëta, pasi dhe sipërfaqja e blerë është në një masë të madhe që i kalon 2- 4 hektarë”.

Çështja e copëzimit të tokave mbetet disfavori që vështirë të zgjidhet. Ka fermerë që mund të kenë përfituar mbi dy hektarë tokë, por shpesh sipërfaqja që disponojnë është e copëzuar në 3-4 ara. Investitorët nëse duan të sigurojnë sipërfaqe relativisht të mëdha, në mbi 50 hektarë, do u duhet që të kontaktojnë disa pronarë. Këtu nis problematika e vërtetë, pasi vështirë t’i bësh të gjithë në një mendje, për më shumë ende nuk janë pajisur me certifikata pronësie. “Së fundmi po rritet kërkesa për blerje dhe marrje me qira të tokave bujqësore, në mbi 10-50 hektarë, ndërsa çmimi varion nga 3 -12 euro/m2. Në vitet që do vijnë ky trend zhvillimi do të ketë një rritje të shpejtë”-agumenton Ballgjini. Personat që nuk disponojnë kapital të mjaftueshëm marrja e tokave me qira me afat mbi 5 vjet është nja nga format që po përhapet ndjeshëm. Edhe në këtë rast më të preferuara janë zonat jo shumë larg qyteteve të mëdha, kjo për faktin që ka afërsi me tregun, për shitjen e produkteve. Nëse nga një vëzhgim i shkurtër aty-këtu dallohen tabelat: toka shitet, me këtë ritëm, mund të ketë “banderola” më të mëdha: Fshati shitet!