Në mes të një armëpushimi ende të paqëndrueshëm, banorët e Gazës po ndërmarrin hapat e parë të pasigurt përgjatë rrugës së gjatë drejt rimëkëmbjes.

Buldozerët po pastrojnë rrugët, duke i hedhur mbeturinat e luftës në kamionët që presin.

Male me rrënoja janë në të dyja anët, mbetjet e lagjeve dikur të zhurmshme.

“Kjo ishte shtëpia ime”, tha Abu Iyad Hamdouna.

Ai tregon me gisht një grumbull betoni në Sheikh Radwan, që dikur ishte një nga lagjet më të dendura të Qytetit të Gazës.

"Ishte këtu. Por nuk ka mbetur më shtëpi."

Abu Iyad është 63 vjeç. Nëse Gaza ndonjëherë ringjallet nga hiri, ai nuk pret ta shohë atë.

"Me këtë ritëm, mendoj se do të duhen 10 vjet."

Ai duket i rraskapitur dhe i dorëzuar.

"Do të vdesim... do të vdesim pa parë rindërtim."

Aty pranë, 43-vjeçari Nihad al-Madhoun dhe nipi i tij Said po kërkojnë në rrënojat e asaj që dikur ishte një shtëpi.

Ndërtesa mund të shembet, por kjo nuk i dekurajon ata - ata mbledhin blloqe të vjetra dhe pastrojnë pluhurin e trashë nga një divan i vjetër i kuq.

"Vetëm largimi i rrënojave mund të zgjasë më shumë se pesë vjet", tha ai.

"Dhe ne do të presim. Nuk kemi zgjidhje tjetër."

Shkalla e sfidës është marramendëse.

OKB-ja vlerëson koston e dëmit në 53 miliardë paund (70 miliardë dollarë). Pothuajse 300,000 shtëpi dhe apartamente janë dëmtuar ose shkatërruar , sipas qendrës satelitore të OKB-së, Unosat.

Rripi i Gazës është i mbushur me 60 milionë ton rrënoja, të përziera me bomba të rrezikshme të pashpërthyera dhe trupa të vdekur.

Në total, më shumë se 68,000 njerëz janë vrarë në Gaza në dy vitet e fundit, sipas ministrisë së shëndetësisë të territorit të drejtuar nga Hamasi.

Shifrat e saj pranohen nga Kombet e Bashkuara dhe organe të tjera ndërkombëtare.

Në mes të një shkatërrimi të tillë, është e vështirë të dish nga t’ia fillosh.

Nuk ka mungesë idesh - duke përfshirë edhe projekte madhështore të konceptuara nga ata me para dhe pushtet në kryeqytete të largëta.

Edhe presidenti i SHBA-së, Donald Trump, tha fjalën e tij.

Por banorët e Gazës janë skeptikë ndaj skemave të hartuara jashtë vendit dhe kanë vizionet e tyre.

Pra, lufta për të formësuar të ardhmen e Gazës ka filluar.

Pyetja është, kush do të triumfojë?

Nga riviera e Trumpit te plani Phoenix

Yahya al-Sarraj, kryetari i bashkisë së qytetit të Gazës i emëruar nga Hamasi, endej në rrugë dhe vëzhgonte rrënojat.

Ai theksoi se dyqanet dhe restorantet tashmë kanë filluar të rihapen.

“Sigurisht që është shumë modeste”, tha ai, “por ata duan të jetojnë dhe e meritojnë të jetojnë”.

Gaza nuk është e panjohur me këto shkatërrime, shton ai, duke kujtuar disa konflikte para kataklizmës që shpërtheu, pas sulmit shkatërrues që Hamasi nisi ndaj Izraelit më 7 tetor 2023.

"Dëgjuam për shumë plane, plane ndërkombëtare, lokale, rajonale. Por ne kemi planin tonë”, tha ai.

"Ne e quajmë atë Feniksi i Gazës."

Ky ishte plani i parë palestinez i zhvilluar në vend që doli në pah gjatë luftës - në një video të gjeneruar nga kompjuteri që e shoqëronte atë, komunitetet e shkatërruara shihen të transformuara, sikur me magji, në lagje moderne.

"Ne donim të mbushnim boshllëkun", tha Yara Salem, ish-menaxhere e lartë në Bankën Botërore me 30 vjet përvojë në zonat e konfliktit, përfshirë Irakun e pasluftës.

"Nuk mund të kesh plane rindërtimi të imponuara nga të huajt, ndërkohë që nuk ke asnjë vizion për vendin tënd."

Bëhet e ditur se publikimi i planit Phoenix në shkurt pasoi 13 muaj pune nga një koalicion i gjerë prej rreth 700 ekspertësh palestinezë të rindërtimit, disa prej të cilëve me bazë jashtë vendit.

Ai u mbështet në njohuritë dhe përvojën e arkitektëve dhe inxhinierëve në të gjithë Rripin e Gazës.

Studentët në Universitetin Birzeit në Bregun Perëndimor të pushtuar ishin gjithashtu të përfshirë ndërsa ideja evoluonte.

Hamasi, i cili ushtron kontroll politik mbi komunat, nuk ishte i përfshirë.

Sot, krijuesit e planit Phoenix e dinë se fati i tij është jashtë duarve të tyre, ndërsa interesa konkurruese në Lindjen e Mesme dhe më gjerë, luftojnë për kontrollin e së ardhmes së Gazës.

Ky vizion është në kontrast të thellë me "Rivierën e Gazës" plot shkëlqim, një propozim i përshkruar për herë të parë në shkurt nga presidenti Trump gjatë një takimi me kryeministrin e Izraelit, Benjamin Netanyahu, në Shtëpinë e Bardhë.

Trump postoi një video të çuditshme të gjeneruar nga Inteligjenca Artificiale në llogarinë e tij në rrjete sociale, ku tregon veten, Netanyahun dhe sipërmarrësin miliarder Elon Musk duke shijuar jetën luksoze në një lloj fantazie në stilin e Dubait.

Edhe pse videoja ishte qartësisht një parodi, Trump kishte folur tashmë për marrjen e “një pozicioni pronësie afatgjatë” në Gaza.

"Prona bregdetare e Gazës mund të jetë shumë e vlefshme", tha dhëndri i tij Jared Kushner para një audience në Universitetin e Harvardit vitin e kaluar, "nëse njerëzit do të përqendroheshin në ndërtimin e mjeteve të jetesës".

Propozimi i Trumpit për armëpushim me 20 pika në Gaza, i dakordësuar në tetor, përfshin gjithashtu referenca për një "plan të zhvillimit ekonomik të Trumpit për të rindërtuar dhe fuqizuar Gazën", së bashku me një "Bord Paqeje" ndërkombëtar për të mbikëqyrur qeverisjen - ka pasur spekulime nëse ish-kryeministri i Mbretërisë së Bashkuar Tony Blair mund të përfundojë në krye të tij.

'Qytete inteligjente' me teknologji të lartë, të mundësuara nga Inteligjenca Artificiale

Por "Riviera e Gazës" e Trumpit nuk është i vetmi vizion me shkëlqim i një Gaze futuriste që ka dalë në pah.

Një dokument i rrjedhur, i botuar në gusht nga The Washington Post, përshkruante një vizion të ngjashëm të një Rripi të Gazës me teknologji të lartë, nën kujdestarinë e SHBA-së për 10 vjet.

I quajtur Fondi i Rindërtimit, Përshpejtimit Ekonomik dhe Transformimit të Gazës - shkurt "I Shkëlqyer" - plani thuhej se ishte punë e konsulentëve izraelitë dhe amerikanë, me kontribut nga anëtarët e Institutit për Ndryshim Global të Tony Blair.

Plani parashikonte krijimin e një serie "qytetesh moderne dhe të planifikuara inteligjente, të mundësuara nga Inteligjenca Artificiale", duke vënë në dukje se dizajni i dobët urban qëndronte në zemër të "kryengritjes së vazhdueshme të Gazës".

“Nga një përfaqësues iranian i shembur në një aleat të begatë abrahamik”, shkruhej në nëntitull të planit, në një kujtim të Marrëveshjeve të Abrahamit të ndërmjetësuara gjatë mandatit të parë presidencial të Trumpit, duke sugjeruar që një Gaza e ringjallur mund të jetë pjesë e një iniciative shumë më të madhe rajonale për paqe.

Plani gjithashtu mbështeti idenë e "zhvendosjes vullnetare", sipas së cilës një e katërta e popullsisë së Gazës do të largohej nga Rripi, në këmbim të një pakete zhvendosjeje prej 5,000 dollarësh dhe qirasë së subvencionuar jashtë vendit.

E gjitha kjo është në kontrast të thellë me planin Phoenix që synon të mbrojë infrastrukturën ekzistuese të Gazës dhe, aty ku është e mundur, të rivendosë strukturën sociale dhe gjeografike të zonës.

“Këto lloj planesh po krijojnë një mundësi për kapitalizmin e katastrofave që është shqetësuese”, argumenton Raja Khalidi, drejtor i përgjithshëm i Institutit të Kërkimit të Politikave Ekonomike të Palestinës, një grup i pavarur mendimtarësh.

"Shteti ka aftësinë të planifikojë… se çfarë lloj Gaze duam të ndërtojmë, kur duam ta ndërtojmë dhe sa do të na kushtojë.”

"Duhet të jetë një vizion palestinez - shqetësimi im është se do të lihemi të mënjanuar."

Shelly Culbertson, studiuese e lartë në organizatën jo-partiake RAND me seli në SHBA dhe autore e një studimi të detajuar mbi rindërtimin e Gazës, beson gjithashtu se Rripi i Gazës nuk është thjesht një fletë e bardhë që pret të shndërrohet në një version të ri të Dubait.

"Ka shumë trashëgimi, qytete që kanë ekzistuar për… mijëvjeçarë", tha ajo.

"Nuk është praktikë e mirë thjesht t'i fshish të gjitha dhe të fillosh nga e para, por përkundrazi të ndërtosh me atë që ke."

'Shpirti i Gazës'

Megjithatë, këto nuk janë të vetmet plane.

Një tjetër, i hartuar nga Egjipti dhe i miratuar me nxitim nga Liga Arabe në një samit në Kajro në mars, fliste për rindërtimin e Gazës gjatë një periudhe pesëvjeçare - ashtu si plani Phoenix, ai theksoi rëndësinë e përfshirjes së banorëve të Gazës në çdo fazë "për të nxitur një ndjenjë pronësie dhe për të siguruar që nevojat e komunitetit lokal të përmbushen".

Ndërkohë, Autoriteti Palestinez (AP), i udhëhequr nga presidenti Mahmoud Abbas, ka zhvilluar propozimet e veta për Rripin e Gazës, si pjesë e një plani më të gjerë për të rilidhur Gazën dhe Bregun Perëndimor të pushtuar në një shtet të ardhshëm palestinez.

Në zyrën e tij në Ramallah, Estephan Salameh, ministri i planifikimit i Palestinës, tha se çfarëdo plani që të miratohet, Gaza e së ardhmes do të duket ndryshe, por disa gjëra do të duhet të mbeten të njëjta.

"Mos harroni se 70% e popullsisë së Gazës janë refugjatë palestinezë", tha ai.

"Dhe ne duhet të ruajmë identitetin e refugjatëve. Ne duhet të ruajmë shpirtin dhe frymën e Gazës."

Për Salameh, kjo do të thotë rikrijimi i kampeve të refugjatëve të paraluftës në Gaza, ku që atëherë kanë jetuar qindra mijëra pasardhës të palestinezëve, të cilët ikën ose u dëbuan nga shtëpitë e tyre në luftën që shoqëroi krijimin e Izraelit në vitet 1948-1949.

Me kalimin e kohës, kampet kanë evoluar në komunitete të ngarkuara dhe të mbipopulluara me disa nga dendësitë më të larta të popullsisë në botë.

Plani i Autoritetit Palestinez nuk është të rikrijojë lagjet e varfra, por të sigurohet që komunitetet e lidhura ngushtë të mund të restaurohen.

“Ne duam që Jabalia të rindërtohet aty ku ishte”, tha Salameh, duke iu referuar kampit më të madh që dikur strehonte më shumë se 100,000 njerëz dhe që tani është shkatërruar kryesisht.

Por për momentin, sundimi i Autoritetit Palestinez shtrihet vetëm në Bregun Perëndimor, jo në Gaza.

Plani i armëpushimit i Trumpit në Gaza thotë se Bordi i Paqes do të merret me rindërtimin e Gazës "derisa Autoriteti Palestinez të ketë përfunduar programin e tij të reformës".

Një proces i ngadaltë dhe i mundimshëm

Rindërtimi ka të ngjarë të jetë një proces i ngadaltë dhe i mundimshëm, një proces që Shelly Culbertson e quan "urbanizëm gradual".

“Të jetosh në komunitetet e dëmtuara, por të banueshme dhe të rindërtosh gjatë kohës që ndodhesh në to, mendojmë se do të jetë një mënyrë kyçe për të ruajtur komunitetet dhe për t'u lejuar njerëzve të kthehen", tha ajo.

"Por disa vende janë shkatërruar aq shumë sa e vetmja gjë që mund të bëhet është t'i shembësh dhe t'i rindërtosh plotësisht."

"Kjo nuk do të jetë një rimëkëmbje pesëvjeçare - ndoshta do të duhen dekada."

Ministri i planifikimit i Autoritetit Palestinez parashikon një afat kohor më të shpejtë, por thotë se asgjë nuk mund të fillojë derisa të jenë vendosur marrëveshjet politike dhe të sigurisë, kufijtë të jenë të hapur (për të lejuar importin e materialeve të ndërtimit) dhe financimi të jetë siguruar.

Por këtu qëndron problemi.

Që donatorët ndërkombëtarë të premtojnë dhjetëra miliarda dollarë të nevojshëm për rindërtimin e Gazës, duhet të ketë një marrëveshje se si do të duket një plan rimëkëmbjeje.

Egjipti planifikon të mbajë një samit për rindërtimin, por ende nuk është caktuar një datë.

Dhe financuesit më të mundshëm - Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe - do të kenë nevojë për siguri se investimet e tyre kolosale nuk do të shkojnë dëm në ndonjë luftë të ardhshme në Gaza.

Por, me qeverinë aktuale izraelite që kundërshton fuqimisht krijimin e një shteti palestinez - pengesat politike janë të mëdha.

Ndryshe, Izraeli ka thënë më parë se nuk është kundër fillimit të përpjekjeve të investitorëve dhe ndërtuesve nga një sërë vendesh për të rindërtuar zonat e kontrolluara nga IDF.

Gjatë një vizite të kohëve të fundit në Izrael, Jared Kushner foli për ndërtimin e "një Gaze të re" në territorin ende nën kontrollin ushtarak izraelit, duke thënë se asnjë fond për rindërtim nuk do të shkonte në zonat e kontrolluara nga Hamasi.

Por asgjë thelbësore nuk mund të ndodhë për sa kohë që armëpushimi në Gaza është i brishtë, dhe Izraeli dhe Hamasi ende shkëmbejnë sulme të herëpashershme. /Telegrafi/

AziaNga BotaBotë