Botë Nga Bota Azia

Si do të duket një qeveri talebane?

Para 3 vitesh

Treguesit e hershëm sugjerojnë se Afganistani do të udhëhiqet nga një këshillë prej 12 personash – kriminelë, terroristë dhe anëtarë më të guximshëm të ish-qeverisë.

Udhëheqësit Talebanë do të formojnë një këshillë prej 12 personash për të qeverisur Afganistanin dhe do të ftojnë disa anëtarëve të qeverisë së mbështetur nga SHBA-të ndërsa përpiqen të formojnë një administratë të pranueshme për bashkësinë ndërkombëtare.

Tre burrat më të fuqishëm në këshillin udhëheqës do të jenë Mulla Abdul Ghani Baradar, bashkëthemelues i Talebanëve, Mullah Mohammad Yaqoob, i biri i themeluesit të grupit, Mulla Mohammad Omar, njeriu që qëndron prapa strategjisë ushtarake fitimtare dhe Khalil Haqqani, një figurë e lartë në rrjetin Haqqani, përgjegjës për disa nga sulmet terroriste më të mbrapshta të 20 viteve të fundit, dhe i cili është në listën e zezë nga Kombet e Bashkuara dhe Shtetet e Bashkuara.

Së bashku, këta burra përfaqësojnë një nga kartelet më të mëdha kriminale dhe terroriste në botë. Talebanët fitojnë miliarda dollarë çdo vit duke prodhuar dhe trafikuar heroinë dhe metamfetaminë, si dhe kontrabandë të aseteve të minierave duke përfshirë mermer, litium dhe gurë të çmuar, raporton foreignpolicy.

Kjo strategji për qeverisjen e Afganistanit shmang rikrijimin e posteve të tilla si president, apo edhe atë të emirit, titull i pretenduar nga udhëheqësit e mëparshëm të kryengritjes Talebane, përfshirë Mullah Omarin. Por një strategji e tillë i hap dyert luftimeve të fraksioneve dhe do ta lërë këshillin qeverisës të përballet me një lëvizje fillestare anti-talebane me qendër në Luginën Panjshir.

Talebanët morën kontrollin e Afganistanit më 15 gusht, pas një përplasjeje ushtarake katër mujore. Qeveria e ish-Presidentit, Ashraf Ghani – dhe e gjithë siguria në kryeqytet – u zhduk brenda natës, duke i dhënë kryengritjes një ardhje të qartë në pushtet. Fitorja e Talebanëve pasoi vendimin e presidentit amerikan, Joe Biden për t’iu përmbajtur një marrëveshjeje të ndërmjetësuar nga paraardhësi i tij, Donald Trump, i cili u zotua se Shtetet e Bashkuara do të tërhiqnin të gjithë trupat deri më 1 maj. Biden e zgjati afatin deri më 31 gusht, transmeton Telegrafi.

Udhëheqja talebane dëshiron të duket sa më gjithëpërfshirëse të jetë e mundur, thanë një sërë burimesh, pro dhe anti-talebanëve. Bisedimet joformale tashmë kanë filluar me një të ashtuquajtur këshillë koordinues, të krijuar nga ish-presidenti, Hamid Karzai; Abdullah Abdullah, një ish-ministër i Jashtëm i cili udhëhoqi delegacionin e qeverisë së mëparshme në bisedimet e fundit të pafrytshme të paqes; dhe Gulbuddin Hekmatyar, një ish-kryekomandant i afërt me Talebanët dhe autoritetet pakistaneze që kanë financuar kryengritësit për dy dekada.

Pjesë e këtij kërkimi për pranimin ndërkombëtar është pretendimi i Talebanëve se ata nuk do të ndëshkonin mbështetësit e qeverisë së mëparshme dhe do të jenë avokatë të të drejtave të njeriut të garantuara me kushtetutë, përfshirë barazinë e grave, lirinë e fjalës dhe respektimin e të drejtave të njeriut.

Por veprimet e tyre flasin më shumë se fjalët e tyre. Personat e armatosur Talebanë po shkojnë derë më derë duke kërkuar njerëz me emër. Ndërsa lajmet nga pjesa më e madhe e vendit janë të pakta, falë mbylljes së mediave nga ana e Talebanëve dhe frikësimit të gazetarëve, disa raporte po mbërrijnë se të afërmit e gazetarëve që punuan për të paktën një media ndërkombëtare u qëlluan, përfshirë një për vdekje. Të paktën një avokat për të drejtat e grave u mor nga shtëpia e saj; vendndodhja e saj mbetet e panjohur.

“Unë e kam parë këtë film më parë”, tha një ish-zyrtar afgan i mbrojtjes, duke folur në kushte anonimiteti për të mbrojtur sigurinë e tij personale. “Dallimi këtë herë është se ata kanë një listë kryesore, kështu që ata po vazhdojnë të shkojnë shtëpi më shtëpi duke kërkuar njerëz në atë listë”, shtoi ai.

“Ata kontrolluan zyrën time, ata shkuan në shtëpinë time, ata qëlluan një kushëri, rrahën një tjetër”, tha ai. “Ata kanë shpallur një” amnisti “dhe thonë se po kërkojnë vetëm armë dhe municion, por ju nuk keni nevojë për një emër për të kërkuar armë. Ata kanë rrahur njerëz, kanë pushkatuar njerëz, njerëzit po zhduken”, tha ai, transmeton Telegrafi.

Raportet nga jashtë kryeqyteti, përfshirë në provincat Herat, Ghazni, Faryab dhe Balkh, sugjerojnë se qytetarët që iu bashkuan milicive anti-talebane në muajt e fundit janë në shënjestër dhe, tha një burim, “duke u qëlluar para shtëpive të tyre ose gërmoni mbi varre”.

Sidoqoftë, Baradar dhe Yaqoob pritet të mbërrijnë në Kabul dhe të zënë vendin e tyre në pallatin presidencial brenda pak ditësh, tha zëdhënësi i Talebanëve, Suhail Shaheen për BBC. Në Kabul, ambasadat e Rusisë, Kinës, Iranit dhe Pakistanit mbeten të hapura, një tregues i asaj mbështetjeje që mund të presin ekstremistët ndërsa kërkojnë njohjen ndërkombëtare. Një burim tha se Talebanët po kërkojnë gjithashtu mbështetje nga Turqia.

Burimi pranë Baradar dhe Yaqoob tha se ata do të donin të përfshinin në këshillin qeverisës Ahmad Massoud, djalin e komandantit anti-talebanë Ahmad Shah Massoud, i cili u vra nga al-Qaeda dy ditë para sulmeve të 11 shtatorit në Shtetet e Bashkuara.

Massoud ka formuar një lëvizje rezistence në Luginën Panjshir, rreth 100 kilometra jashtë Kabulit. Krahina mbeti jashtë kontrollit të regjimit të Talebanëve 1996-2001 dhe burimet pranë Masoud thonë se ai është i vendosur ta mbajë atë në atë mënyrë.

Luftimet gjatë fundjavës rreth Luginës së Panjshir ishte një tregues se rezistenca kishte të paktën xhepa mbështetjeje në të gjithë vendin dhe kjo mund të përhapet në një luftë civile të plotë, tha ish-zyrtari i mbrojtjes. Luftime sporadike janë raportuar edhe nga zonat malore të provincave Baghlan, Takhar dhe Kapisa.

Ndërkohë, përpjekjet e Talebanëve për të konsoliduar kontrollin mbi qeverinë janë të ndezura nga ndarjet fraksionale. Talebanët e vjetër jugorë, të dominuar nga Pashtunët, i kanë lënë vendin një brezi më të ri me më shumë udhëheqës kryengritës Uzbekistë dhe Taxhikanë. Dhe rrjeti Haqqani ka marrë një rol udhëheqës në nënshtrimin e Kabulit.

“Grupi Haqqani ka kontrollin e sigurisë dhe është thelbi i forcës në Kabul, lëvizësit dhe tronditësit e vërtetë – gjë që ka zemëruar fraksionin Kandahar nën udhëheqjen e Mullah Baradar,” tha ish-zyrtari i mbrojtjes, transmeton Telegrafi.

Në veri, udhëheqësit Talebanë Uzbekistë dhe Taxhikanë “janë më ekstremë dhe kanë për qëllim të dëshmojnë veten e tyre, kështu që ne duhet të presim për të parë se kush del si udhëheqës”, tha ish-zyrtari.

Një grup që Talebanët ka të ngjarë të vazhdojnë të shmangin: kryekomandantët veriorë përfshirë udhëheqësin Uzbekist Abdul Rashid Dostum dhe Atta Mohammad Noor. Dostum vrau shumë njerëz të armatosur Talebanë pas pushtimit të udhëhequr nga SHBA në vitin 2001.

Me gjithë kontrollin gati të plotë të Talebanëve mbi vendin, komuniteti ndërkombëtar duhet të presë të paktën tre muaj para se t’i ofrojë njohje diplomatike regjimit të ri Talebanë, thanë disa burime të lidhura me ish-qeverinë dhe Talebanët.

Një burim, i lidhur me Hekmatyar, tha se vijat e kuqe duhet të jenë “mbajtja e republikës, mbajtja e zgjedhjeve, të drejtat e njeriut, të drejtat e grave dhe liria e fjalës”.

Por ai pranoi se Talebanët nuk kishin gjasa të pajtoheshin me shumicën e këtyre kërkesave, pasi “ata nuk e dinë se çfarë është demokracia dhe ata e dinë se nuk do të fitojnë kurrë një zgjedhje”. /Telegrafi/