Në bregun verilindor të Brazilit, ku uji i mbushur me sedimente i madhësisë së madhe të Lumit Amazon derdhet në Oqeanin Atlantik, ndodhen dy lloje shumë të ndryshme thesare.
I pari është një gur ekologjik: një ‘recif’ koralesh i thellë, me sipërfaqe 5793 kilometra katrorë, i zbuluar pak më shumë se një dekadë më parë. Thesari i dytë e vendos të parin në rrezik të menjëhershëm.
Miliarda fuçi nafte mund të jenë të vendosura në sedimentet e lashta nën shtratin detar dhe janë miratuar tashmë leje për të filluar shpimin atje, raporton cnn.
Disa qindra kilometra më në veri, pranë bregut të Guajanës, kompanitë tashmë nxjerrin rreth 650 mijë fuçi nafte në ditë nga një rezervuar i madh i thellë ujor, i zbuluar në vitin 2015. Ky zbulim e ka transformuar këtë vend të mbuluar me pyje në shtetin më të ri të naftës në planet dhe prodhuesin më të madh të naftës për frymë banori, transmeton Telegrafi.
Disa mijëra kilometra më në jug, nëpër fushat e gjera dhe të pluhurosura të perëndimit të Argjentinës, Vaca Muerta - “lopë e vdekur” në anglisht - janë të mbushura me puse të naftës. Prodhimi i karburanteve fosile nga ky depozitim i madh ka njohur një bum gjatë dekadës së fundit, duke e vendosur në rrugën për të prodhuar më shumë se një milion fuçi në ditë deri në vitin 2030, sipas parashikimeve të analistëve.
Mirë se vini në fronin e ri të naftës në Amerikën e Jugut
“Është vërtet e pabesueshme se sa shpejt dhe sa shumë po zgjerohet”, tha Nicole Figueiredo de Oliveira, drejtoreshë ekzekutive e organizatës mjedisore jo-fitimprurëse Arayara.
Vendimet në gjithë rajonin po rrisin nxjerrjen e naftës, por Brazili, Guajana dhe Argjentina janë në krye - ndër pesë vendet kryesore që shtojnë prodhimin global të naftës jashtë OPEC-ut, grupit të eksportuesve të mëdhenj të naftës.
Janë tre vende shumë të ndryshme: një gjigant ekonomik me një president që angazhohet për mbrojtjen e mjedisit, një pikë kyçe e biodiversitetit me nivele të larta varfërie, dhe një vend ekonomikisht i paqëndrueshëm, i udhëhequr nga një mohuese e ndryshimeve klimatike që përdor sëpatën për prerjen e pemëve. Megjithatë, të tre janë të bashkuar në përpjekjen për të zgjeruar prodhimin e naftës, duke argumentuar se kjo është thelbësore për zhvillimin e tyre ekonomik dhe social.
Ky bum i ri i karburanteve fosile po ndodh pikërisht ndërsa ndikimet e krizës klimatike - të shkaktuara nga karburantet fosile - po bëhen gjithnjë e më shqetësuese. Njerëzit në Amerikën e Jugut po vdesin nga zjarret, përmbytjet, stuhitë dhe thatësirat, të cilat janë bërë më të gjata dhe katastrofike nga ndryshimi i klimës.
Roli i Brazilit si mikpritës i konferencës klimatike COP30, që supozohet të jetë një samit historik ku vendet caktojnë qëllime për të reduktuar ndotjen që ngroh planetin, i shton një disonancë të veçantë këtij rritjeje të naftës.
Por, ndërsa kërkesa globale për naftë mbetet e fortë, dhe vendet e tjera, më të pasura, nuk tregojnë shenja të tërheqjes, argumenti i tyre është: Pse furnizimi me naftë të mos vijë nga Amerika e Jugut?
Kontinenti ka një histori të gjatë të nxjerrjes së karburanteve fosile; ai mban rezervat e dyta më të mëdha të naftës dhe gazit pas Lindjes së Mesme.
Megjithatë, është një nga pak rajonet që nuk përfitoi nga bumi i naftës në fillim të këtij shekulli për shkak të rrezikut politik dhe mospranimit të investimeve private, tha Francisco Monaldi, drejtor i Programit për Energjinë në Amerikën Latine në Universitetin Rice. “Por, kjo po ndryshon ndjeshëm”, i tha ai CNN-it.
Zbulimet e fundit kanë shkaktuar entuziazëm, sidomos sepse nafta në Amerikën e Jugut zakonisht është më e lirë se mesatarja - burimet e thella detare, veçanërisht, prodhojnë sasi të mëdha me kosto më të ulët - dhe gjithashtu zakonisht lëshon pak më pak ndotje klimatike për fuçi, pasi shpesh kërkon më pak përpunim dhe prodhohet duke përdorur infrastrukturë më të re dhe energji më të pastër. Kompani të mëdha të naftës, përfshirë Exxon dhe Chevron, kanë investuar shumë, duke parë fitime të mëdha në oqeanet e thella dhe fushat shëllesh (fusha e thatë, e fortë dhe me pak bimësi) të Amerikës së Jugut, pikërisht ndërsa bumi i shëlleshit në SHBA po stabilizohet.
Brazili është një yll: prodhuesi më i madh i naftës dhe gazit në rajon. Prodhimi ka “arritur nivele që kurrë nuk janë parë në rajon”, tha Monaldi. Kjo kryesisht për shkak të rezervave ultra-të-thella të naftës “pre-salt” të zbuluara në vitin 2006, të varrosura nën shtresa të trasha kripë të lashtë nën oqean.
Nafta bruto u bë eksportoja kryesore e vendit për herë të parë në 2024, duke kaluar sojën, dhe ka shpresa që prodhimi të rritet edhe më shumë.
Në muajin gusht, BP njoftoi se kishte bërë zbulimin e saj më të madh të naftës dhe gazit në 25 vitet e fundit pranë bregut të Rio de Janeiros. Më në jug, pranë Uruguait, kompanitë e naftës shpresojnë që Baseni i Pelotas mund të jetë një fron tjetër i ri.
Ndoshta projekti më kontrovers është ai në gojën e Lumit Amazon - baseni Foz do Amazonas - pjesë e asaj që njihet si “Margjina Ekuatoriale,” një shtrirje e oqeanit përgjatë bregut verior të Brazilit.
Në muajin qershor, Brazili vendosi në ankand disa blloqe nafte jashtë bregut në këtë rajon, 19 prej të cilave ndodhen në Basenin e Amazonës, për kompani si Chevron, Exxon dhe kompania shtetërore braziliane e naftës Petrobras.
Petrobras ka përpjekur prej shumë vitesh të bëjë shpime këtu. Në 2023, agjencia mjedisore e Brazilit, IBAMA, i refuzoi një leje për shpim jashtë bregut, duke cituar shqetësime mjedisore. Por, muajin e kaluar, agjencia dha dritën jeshile për shpime eksploruese “pas një procesi rigoroz të licencimit mjedisor,” sipas një deklarate të IBAMA-s.
Detyra e agjencisë ishte të vlerësonte vetëm “mundësinë teknike” të projektit, jo aspektin politik apo strategjik të shfrytëzimit të naftës, tha një zëdhënës i Ministrisë së Mjedisit dhe Ndryshimeve Klimatike të Brazilit, e cila mbikëqyr IBAMA-n. Çdo proces që përfshin zona me rrezik të lartë, si Foz do Amazonas, “duhet të përputhet me standardet më të rrepta teknike, shkencore dhe mjedisore”, shtuan ata.
Vendimi “është një arritje e shoqërisë braziliane”, tha Magda Chambriard, presidente e Petrobras, në një deklaratë.
Avokatët e mjedisit janë fuqimisht kundër, duke argumentuar se shpimet në këtë pjesë të ndjeshme ekologjikisht të oqeanit - me recifet e saj të veçanta dhe shtrirjet e gjera të pyjeve të mangroveve - mund të shkaktojnë pasoja katastrofike për mjedisin.
Uji ultra i thellë dhe rrymat e forta nënkuptojnë se çdo rrjedhje nafte mund të shpërndahet shpejt për milje të tëra në oqean dhe në breg, dhe largësia e vendit të shpimeve nga vendbanimet e mëdha mund të vonojë operacionet e pastrimit, tha Figueiredo de Oliveira nga Arayara.
Miratimi i shpimeve këtu vetëm disa javë para fillimit të COP30 në qytetin Belem - i njohur si dera hyrëse e Amazonës - paraqet një situatë të ndërlikuar për Brazilin, i cili po përpiqet të ecë mbi një litar të hollë midis statusit të tij si kampion mjedisor dhe fuqisë së karburanteve fosile.
Lumëbardhët e mëdhenj të vendit dhe reshjet e bollshme bëjnë që pjesa më e madhe e energjisë elektrike të vijë nga hidrocentralet e pastra. Presidenti i Brazilit, Luiz Inacio Lula da Silva, ka mbikëqyrur një rënie të ndjeshme të shpyllëzimit dhe një rritje të përdorimit të energjive të rinovueshme.
Por Lula ka qenë gjithmonë pro-naftës, tha Figueiredo de Oliveira. Ai e përshëndeti zbulimin e madh të naftës “pre-salt” të Brazilit, të bërë gjatë mandatit të tij të mëparshëm presidencial, me fjalët “Zoti është brazilian”. Një foto e famshme e tregon duke ngritur duart e njomura me naftë në një ngjarje të Petrobrasit në vitin 2010.
Lula ka mohuar me vendosmëri akuzat për hipokrizi. “Nuk dua të jem një udhëheqës mjedisor. Nuk e kam pretenduar kurrë këtë”, tha ai gjatë një takimi të COP30 javën e kaluar, duke shtuar se do të ishte “e pakujdesshme” të hiqte dorë nga nafta. Ai argumenton se pasuria nga nafta mund të ndihmojë në financimin e kalimit të Brazilit te energjia e pastër, edhe pse disa frikësohen se përpjekja për t’u bërë një fuqi e madhe e naftës do ta vonojë këtë tranzicion.
“Çdo zbulim i ri vonon përpjekjen për të larguar botën nga karburantet fosile; ka një humbje të momentit”, tha Michael Ross, profesor i shkencave politike në Universitetin e Kalifornisë, Los Angeles.
Ndoshta rrëfimi kryesor i Lulas është se të ardhurat nga nafta do të ofrojnë një rrugë drejt zhvillimit dhe një mënyrë për të dalë nga varfëria, veçanërisht për shtetet më të varfra të Amazonës. Por Brazili është tashmë një fuqi “me shumë mundësi të tjera ekonomike”, tha Ross për CNN. Argumenti se nafta është jetike për zhvillim mund të jetë më i lehtë për t’u bërë në një vend si Guajana, ku rreth 48 për qind e popullsisë jeton me më pak se 5.50 dollarë në ditë, sipas Bankës Botërore.
Guajana, e cila ka një gjeologji të ngjashme me Margjinën Ekuatoriale të Brazilit, po përjeton një bum të jashtëzakonshëm të naftës.
Zbulimi në det në vitin 2015 “përfaqëson një nga momentet më transformuese” në historinë moderne të vendit, tha presidenti Irfaan Ali.
Ai ka transformuar vendin me rreth 820 mijë banorë në ekonominë më shpejt në rritje në botë. “Ne kurrë nuk kemi parë një vend të prodhojë kaq shumë fuçi për frymë në historinë e (rajonit)… tani ata i përkasin kategorisë së vendeve të Lindjes së Mesme”, tha Monaldi.
Qeveria ka këmbëngulur se mund të balancojë shfrytëzimin e naftës me prioritetet mjedisore. Guajana është një nga pak vendet që ruan më shumë ndotje që ngroh planetin sesa prodhon, për shkak të pyjeve të saj të mëdha tropikale. Ajo gjithashtu thotë se të ardhurat do të nxisin rritjen socio-ekonomike.
“Ne nuk shohim ndonjë kontradiktë midis zhvillimit të përgjegjshëm të sektorit tonë të naftës dhe gazit dhe angazhimit tonë për të mbrojtur klimën e planetit”, i tha Ali CNN-it. Të dyja janë “pjesë integrale të një misioni kombëtar” për të ulur varfërinë, për të rritur ekonominë dhe për të mbrojtur mjedisin, shtoi ai.
Por, ekzistojnë shqetësime se Guajana mund të bëhet viktimë e “mallkimit të burimeve,” ku fitimet e mëdha mund ta përkeqësojnë jetën për banorët. Për shembull, Venezuela mban rezervat më të mëdha të provuara të naftës në botë, dhe ka rënë në autoritarizëm dhe krizë ekonomike.
Ali insiston se “mallkimi i burimeve” nuk është një fat i pashmangshëm dhe se pasuria nga nafta do të përkthehet në “përfitime për çdo familje.” Megjithatë, disa banorë thonë se përballen me kosto jetese shumë të larta, të cilat i atribuojnë zhvillimit të naftës, dhe rezultatet shëndetësore të vendit mbeten nën mesataren rajonale, sipas Bankës Botërore.
Nafta në Amerikën e Jugut nuk është vetëm për ujin e thellë. Rajoni i madh shëllesh i Argjentinës, Vaca Muerta, shpesh krahasohet me Basenin Permian në Teksas, dhe mban rezervat e dyta më të mëdha në botë të gazit shëllesh dhe të katërtat më të mëdha të naftës shëllesh.
Ky është shpresa e madhe e Argjentinës për rikuperim ekonomik nën presidentin liberal, Javier Milei. “Gati gjithçka ka të bëjë me zgjerimin e Vaca Muerta”, tha Gabriel Blanco, profesor në Fakultetin e Inxhinierisë në Universitetin Kombëtar të Buenos Airesit Qendror dhe ish-drejtor kombëtar i ndryshimeve klimatike në Argjentinë.
Nafta dhe gazi janë shumë të lehtë për t’u shitur brenda vendit, tha Blanco për CNN. Ndryshimi i klimës “kurrë nuk ka qenë” në agjendën publike ose politike, shtoi ai. Në vend të kësaj, “narrativa thotë se ne do të bëhemi të pasur dhe do të zhvillohemi”.
Vaca Muerta është një propozim tërheqës për kompanitë e karburanteve fosile. Shëlleshi është një lloj investimi shumë i ndryshëm nga shpimet në ujë të thellë, tha Monaldi. Kompanitë mund të shpenzojnë shuma relativisht të vogla për të parë nëse mund të rikuperojnë paratë e tyre përpara se të investojnë më shumë. Kjo nxit investimet në Argjentinë, një vend me “rrezik të lartë politik dhe rregullator”, shtoi ai.
Por, ekspertët mjedisorë shqetësohen për ndikimet e këtij fushe të shëlleshit që po lulëzon. Karburantet fosile nxirren përmes “fracking,” një proces që përfshin shpimin në Tokë dhe injektimin e lëngjeve me presion të lartë. “Ata përdorin shumë ujë, shumë rërë dhe kimikate, dhe prandaj është një rrëmujë”, tha Blanco.
Saktësisht se si do të zhvillohet e ardhmja e naftës në Amerikën e Jugut ende nuk është e qartë. Zbulimet e reja në Brazil mund të rezultojnë më pak të qëndrueshme nga sa pritej. Për projektet që tashmë po bëjnë shpime dhe po nxjerrin naftë, rezervat shpesh mbarojnë më herët se sa parashikohej, tha Ross nga UCLA.
Kërkesa për naftë gjithashtu pritet të arrijë kulmin në fillim të dekadës tjetër, që mund të nënkuptojë se vendet që mbështeten shumë në karburante fosile do të gjenden të lidhura në një industri jo fitimprurëse. “Këto vende po arrijnë në festë pikërisht kur baret po mbyllen”, tha Ross.
Për momentin, megjithatë, kërkesa mbetet. “Ndërsa ende ka një hendek midis prodhimit aktual dhe kërkesës, do të ketë investime në projekte të reja”, tha Flavio Ferreira Menten, analist në firmën e kërkimeve Rystad Energy.
Ekzistojnë edhe konsiderata gjeopolitike. Nëse prodhimi i naftës në SHBA nuk vazhdon të rritet, Amerika e Jugut “bëhet shumë më e rëndësishme”, tha Monaldi, përndryshe bota rrezikon të bëhet e varur nga vende si Arabia Saudite dhe Rusia.
Ajo që po ndodh në Amerikën e Jugut pasqyron diçka më të madhe, sipas Blanco. Dashuria e rajonit për karburantet fosile është pjesë e një lëvizjeje globale, tha ai: një konsensus i nënkuptuar - dhe ndonjëherë i shprehur hapur - se shfrytëzimi i naftës mund dhe duhet të vazhdojë për dekada, edhe përballë një krize klimatike në zhvillim.
“Duket sikur udhëheqësit kanë vendosur të shtypin fuqishëm gazin dhe të ecin përpara me karburantet fosile kudo. Pa marrë parasysh çfarëdo”, tha ai. /Telegrafi/
