Opinion: Ansambli Shota: 60 vjet traditë, por pa vizion të ri artistik

Ansambli Kombëtar i Këngëve dhe Valleve “Shota”, me një trashëgimi të pasur por me simbolikë tejet të zbehtë dhe në një ambient më shumë festiv se sa artistik, në fund të vitit 2024 e shënoi 60-vjetorin e themelimit. Ky përvjetor nuk duhej të ishte vetëm një moment për të nderuar të kaluarën me respekt të thellë, por edhe një pikë reflektimi për të analizuar sukseset dhe mangësitë e këtij institucioni jetik për kulturën shqiptare.

Fatkeqësisht, “Shota” duket se po kalon një periudhë të stagnimit artistik, duke munguar energjia dhe përkushtimi që pritet nga një ansambël shtetëror me një mision kaq të rëndësishëm, e këtë më së miri e vëren në programet artistike që paraqiten si dhe gjatë performancës së trupës interpretative.

Si i vetmi institucion shtetëror që mbart detyrën për të ruajtur, përcjellë dhe zhvilluar folklorin  tradicionale e koreografik, është shqetësuese që në koncertet e fundit të “Shota”-s, (së paku në dy vitet e fundit) vallet kanë qenë të kufizuara në numër dhe janë trajtuar si elementë të dorës së dytë apo të tretë. Kjo përbën një shmangie të qartë nga misioni i saj kryesor si një lider dhe frymëzues i artit të valleve tradicionale shqiptare.

Kjo problematikë bëhet edhe më e dukshme kur rastësisht krahasohet me deklaratën e kryeministrit Albin Kurti gjatë përvjetorit të ansamblit, ku ai nënvizoi rëndësinë e “Shota”-s duke vënë theksin te vallet dhe valltarët ikonë të saj, ndjekur nga instrumentistët dhe këngëtarët. Por në praktikë, ansambli duket se po humbet fokusin te vallet, të cilat duhet të jenë prioriteti kryesor.

Një tjetër çështje e rëndësishme është mungesa e krijimtarive të reja artistike. Në krahasim me institucionet e tjera shtetërore, si Baleti Kombëtar i Kosovës, Teatri Kombëtar i Kosovës, Opera dhe Filharmonia e Kosovës, dhe teatrot lokale si ato në Prizren, Gjilan, Gjakovë, etj. që sjellin mesatarisht 4 deri në 6 premiera artistike në vit, “Shota” duket se ka mbetur pas.

Stagnimi në premiera të reja, kërkime artistike dhe risi koreografike reflekton një përgjumje të përgjithshme institucionale që nuk është në përputhje me rolin e saj.

Një ansambël i tillë duhet të jetë jo vetëm një ruajtës i traditave, por edhe një krijues i vazhdueshëm i artit folklorik. Ligji që rregullon funksionimin e “Shota”-s e thekson këtë detyrë. Nuk mund të justifikohet mungesa e krijimtarisë së re me faktin se repertori 20-vjeçar është rikthyer dhe risjellë. Ky institucion nuk mund të kufizohet vetëm në rivënien e veprave të kaluara, të cilat janë interpretuar pa fund.

Për më tepër, mungesa e angazhimit të koreografëve për krijimtari të reja ndikon negativisht te motivimi i interpretuesve. Pa sfida të reja artistike, performanca shndërrohet në një rutinë, duke humbur frymëzimin dhe pasionin që duhet të karakterizojë artin.

Ansambli Kombëtar i Këngëve dhe Valleve “Shota” nuk duhet të jetë thjesht vetëm një arkiv i gjallë i valleve dhe këngëve tradicionale, por një qendër për zhvillimin dhe krijimin e risive estetike dhe konceptuale në artin skenik.

Përvjetori i 60-të do të duhej të shërbejë si një moment kthesë për të rigjallëruar vizionin artistik të këtij institucioni. Kjo përfshin përparësinë ndaj krijimtarisë së re, risive konceptuale e estetike, duke e mbajtur “Shota”-n relevante dhe me respekt jo vetëm në Kosovë, por edhe ndërkombëtarisht.

Ky nuk është vetëm një obligim ndaj artit dhe trashëgimisë kulturore, por edhe një detyrim ndaj publikut që beson dhe mbështet këtë institucion.

Shkruar nga: Gëzim Sertollaj, Master i Koreografisë