Luther, kthehu sërish!

Astrid Prange de Oliveira

Lutheri e ktheu me kokë poshtë botën e Mesjetës! Ai guxoi që t’i kundërshtojë si Papën, ashtu edhe Perandorin – dhe 500 vjet të shkuara kjo jo vetëm që ishte diçka e pamundur, por qe një dënim i sigurtë me vdekje. Me këtë ai shtroi çështjen se kush ishte më i fuqishëm.

Pushtetin në kohën e Lutherit e kishin Perandori dhe Papa. Por kur ishte fjala për çështje besimi, murgu agustinian nuk donte që t’u nënshtrohej atyre, por pushtetit të ndërgjegjes së tij. Ai e vinte në dyshim që Papa është i pagabueshëm dhe nuk pranoi që t’i bindej sundimtarit më të fuqishëm të Evropës. Roma reagoi ndaj kësaj sjelljeje të përbindshme me shkishërimin e tij, Perandori Karl V ia hoqi mbrojtjen ligjore dhe e shpalli Lutherin njeri jashtë ligjit.

Rebelimin Lutheri e justifikoi duke iu referuar ndërgjegjes së tij. Ai ishte shumë i bindur se besimi është një dhuratë. Kërkimi i Zotit nuk përshpejtohet duke bërë vepra të mira, dënimet për mëkatet nuk falen me ndjesa të kishës.

Ky mesazh teologjik ra si bombë në kohën kur tregtia me ndjesa lulëzonte dhe sa kishte nisur të shtypeshin librat. Ai e përtëriti krishterimin, i dha një shtysë modernizimi kishës katolike dhe përgatiti rrugën për iluminizmin. Lutheri krijoi në këtë mënyrë bazat mendore për tolerancën, lirinë fetare dhe vetëvendosjen, siç i njohim ato sot.

Kjo në një kohë kur murgu agustinan Luther nuk e pa veten asnjëherë si revolucionar, megjithëse ai u hapi rrugën ndryshimeve revolucionare. Ai nuk ishte ndarës i kishës, por një kryengritës konservator, i cili donte ta reformonte kishën “e tij” dhe ta çonte në fillimet e krishtërimit.

Që këtë ai nuk e arriti, kjo kishte të bënte edhe me mungesën e vullnetit të Romës. Vatikani e refuzoi deklaratën e konsensusit të arritur në bisedat fetare të Regensburgut në vitin 1541. Me këtë, 24 vjet vjet pas shpalljes së tezave të Lutherit në Wittenberg humbi edhe shansi i fundit për të rënë dakord.

Lutheri nuk është i përshtatshëm as si model tolerance. Ai i ndërpreu marrëdhëniet jo vetëm me Romën, por edhe me reformatorë të tjerë si Ulrich Zwingli, Thomas Müntzer dhe Erasmusi i Rotterdamit. Pa folur për urrejtjen e tmerrshme ndaj hebrenjve, e cila shpërtheu tek ai kur qe i moshuar.

Dhe megjithatë, Lutheri e shtroi rrugën për tolerancën dhe iluminizmin. Sepse themelimi i shumë kishave të reja në botë bëri që të krishterët e konfesioneve të ndryshme që atëherë të jenë të detyruar ta pranojnë njëri-tjetrin në besimin e tyre. Një proces i vështirë ky, i cili ende nuk ka përfunduar.

Lutheri nuk është njeri që të ngjall simpati. Ai është një reformator i guximshëm, me karakter të fortë, me tipare të ashpra e të vështira. Dhe ai është bërë pjesë e ADN-së gjermane. Shumë nga cilësitë e tij sot konsiderohen “tipike gjermane”: konservator, besnik ndaj parimeve, militant, përmirësues i botës. Po të jetonte Lutheri sot, me siguri që ai do të grindej njëkohësisht me Këshillin e Sigurimit të OKB-së, me NATO-n dhe me krerët shpirtërorë të të gjitha feve.

Ah, sikur Lutheri të kthehej dhe ta përfundonte veprën e tij! Kisha e tij do të kishte nevojë për të. Sigurisht ai do të kuptohej më mirë me Papën Françesk, se sa me Leo X dhe me Clemensin VII, me Papët e kohës së tij.

Po ta dinte se Françesku do ta përkujtojë pikërisht në 31 tetor së bashku me protestantët Reformacionin në Shoqatën Botërore Luteriane në Lund të Suedisë, ai do të kishte qenë me dëshirë mes mysafirëve të ftuar. Ndoshta ai do të ishte bërë shumë pishman, që dikur e ka quajtur “anti-të-krishterë” Papën! Sepse edhe ky Papë është një njeri i llojit të tij: është i guximshëm dhe kërkon ta reformojë kishën e tij.

Nëse vëllezërit e tij do të hanin së bashku me Françeskun Darkën e Shenjtë, atëherë vepra e Lutherit do të konsiderohej e përfunduar dhe do të niste reformacioni i Reformacionit! Komuniteti në Kishën e Zotit do të ishte dhurata më e madhe, të cilët protestantët dhe katolikët mund t’ia bënin njëri-tjetrit një mbrëmje përpara përvjetorit të 500-të të Reformacionit.

Papa Françesk duket se e ka kuptuar këtë. Me përpikmëri për jubileun ai dha urdhër që në sallën e audiencave të Vatikanit të vendoset një statujë e Lutherit. Ai priti pelegrinë nga vendi kryesor i Reformacionit, bëri të ditur “Süddeutsche Zeitung”. Përgjigjia e tij për pyetjen, se kush janë më të mirë, katolikët apo protestantët, mund të kthehet në moto të jubileut: “Më të mirë janë të gjithë bashkë.”