Leonard Cohen qe ndryshe

Nga: Frank Guan
Përshtati në shqip: Hortensia Pëllumbi Haxhiademi

Nëse e adhurove Leonard Cohenin, duhet me pasë kurajon me e pranue se ajo ç’ka deshe ma fort prej tij ishte fakti që Cohen qe ndryshe… ndryshe nga ti, ndryshe nga ai, ndryshe nga bota që ná rrethon; ai ishte thjesht ndryshe

Ai, nuk qe amerikan.

Natyra e tij joamerikane ishte ma shumë se çeshtje nënshtetsie; mendja e tij, shpirti i tij, risitë dhe ndjesitë e tij ishin të hueja nga ato pasiguri që ngahera ftohtë konturojnë amerikanët e botën që kane ndërtue… Ai ishte kanadez prej lindjes, por s’mundesh me e quejt thjesht kanadez.

Cohen ishte aq i veçantë – e s’mund të vendoset brenda do hapsinave të përkufizueme qartë.

Me prejardhje ebreje, Leonard Cohen ishte i nji diaspore në vetvete, porse dallimet mes skajesh të ndryshme të globit, zbeheshin nga dritëhijet e tij pakufí… Mbase Cohen ishte poet kohë ma parë se t’ia përkushtonte jetën tingujve. Karakteri i shumë muzikantëve mbeshtillet pak a shumë prej këngës së tyne.

Për Cohenin, personaliteti i rrallë i priu kangës. Muzika ishte mjeti me ia përmbajtë përkohësisht thelbin. Albumet e tij ma të sukseshëm rrënqethin me nji intensitet e mjeshtëri, përtej vetë melodisë e ritmit, Coheni e jetoi kangën si dikur hebrenjtë e jetuan jetën: Udhëtar pelegrin me nji libër, shumë libra, të vetët. Nga ana tjetër, tingulli ma fort se çdo tjetër ia foli vehten! Librin e shpirtin, plot psalme e magjina, jo ligje e doktrina…

Vargu dhe proza e tij pa të dytë, qenë mendue me tinguj e për tinguj, lindun n’oshtimë baladash. I madh sa jeta, magjepës si miti, zani e fjala e tij pati aftësinë me u lëmue shpirtnash e trupzue trupash ,e jo vetëm; gjithnji tuj marrë nji shije dhe aromë. Diçka nga zani i thellë, t’përcjell ndjesinë e ambël, sa çaji dhe portokallat e Suzanës janë ma tepër se mendime e fjalë – por kanë nji zanafillë të mbushun me aromë e dëshirë, dëshirë me dashtë…

Porsi gurutë nga mësoi e rabinët prej kah vinte, Cohen mishëron dije dhe bindje; kur të tjerët u zbehën ai shkëlqeu, kur ata dyshuen ai kuptoi; e ai kuptoi dashninë – prej nji çastit deri në pakohësi. Seks dhe përjetsi, ishin polet binjake të planetit që fryma e tij i thirri me qenë; bashkue pamëshirë nga nji bosht i mshefun, por asnjiherë dashakeq!

Muzika e tij qe e pamëshirë njashtu si koha asht e pamëshirë – në sytë e Zotit që shohin përtej kohës. Dashnitë gjithnji puqen, e dashnitë gjithnji ndahen. Ky vizion, që vjen ma natyrshëm tek gratë sesa burrat e veçon Cohen prej grupit të kantautoreve mà në zà të cilëve u përkiste; ndaj e bani shumë të dashtun për dëgjueset, aq sa Dylan dhe Simon asnjiherë s’mundën me e mbrritë kët trajtë adhurimi. Dashnija e përjetshme asht mashtruese. Anipse – me do fjalë të zgjedhuna, me nji kandvështrim të vetin, ai mundi me e mbrritë e në të njajtën kohë të ishte i vërtetë. E Cohen i pat ato fjalë, e at kand. Ai na rrëfeu nji jetë, ku dashnia asht dyfish e kënaqun, jetadhanse si çaji, ushqim si portokalli. E nëse jeta s’asht, e s’mund të jetë nji gjà e ambël, s’ka pse të jetohet pa andrrën se nji ditë mund të jetë.

Cohen është pjesë e nji grupi artistësh që u shfaqen në ’60-at e trazuara, e u ndigjuan me zell nga audienca e kohës, athere të rinj amerikanë, brez që sot njihet me termin “boomers”. Ishte koha e televizionit. Por, Cohen, lindun në vitet ’30, mbeti gjithnji pjesë e atij t’fundit brez të bukur, për të cilin fjala e shkruar duhej ma fort se ç’do imazh televiziv. Tuj lanë mënjanë ndasitë në brez, timbër e vlera, tingujt e mesazhet e tij mbeten po aq mbresëlanëse e të fuqishme sa ato që Dylan a Simon u përcollën audiencave të tyne.

Cohen mbylli sytë në vigjilje zgjedhjesh, fundi i të cilave shënoi fundin e çdo kange që ai njohu: dashni, besim, largpamsi e paqe; tuj huazue librin e shenjtë: mjaft do t’i falet Leonard Cohenit pse ai donte dhe dinte mjaft. Vështirë me thanë se brezi që atë e pat idhull, do trajtohet po njisoj …