Depresioni për shkak të përballjes me diagnozën e kancerit

Diagnoza e kancerit ndryshon jetën dhe është burim i stresit të konsiderueshëm psikologjik dhe emocional. Trishtimi jopatologjik mund të jetë një përgjigje normale ndaj një diagnoze të kancerit, megjithatë, stresi përtej mekanizmave përballues të pacientëve mund të rezultojë në çrregullime të mëdha depresive

Dr. Melita Kallaba
Psikiatër me qasje Psikoterapeutike
+383 44 276 130
melitakallaba@hotmail.com

Pas një diagnoze të kancerit dhe gjatë trajtimit të kancerit, është e zakonshme të ndjeni emocione si trishtim, pikëllim, ankth, lot dhe frikë herë pas here. Këto ndjenja mund të vijnë dhe të shkojnë gjatë gjithë trajtimit tuaj të kancerit. Por kur këto ndjenja janë të vazhdueshme gjatë ditës, shumicën e ditëve të javës, për më shumë se dy javë dhe ndërhyjnë në rutinën e kënaqësitë tuaja të përditshme, mund të jetë një shenjë e depresionit.

Depresioni është një sëmundje shoqëruese e zakonshme në rastet e kancerit. Sipas hulumtimeve, rreth 25% e njerëzve me kancer kanë depresion. Kjo do të thotë se simptomat shkojnë përtej shqetësimit pas një diagnoze ose gjatë trajtimit të kancerit.

Një diagnozë e kancerit mund të shkaktojë këto ndjenja:

▪ Frikë nga trajtimi i kancerit ose efektet anësore të lidhura me trajtimin, si dhimbja.
▪ Ndryshime në trupin tuaj, duke ndikuar në imazhin tuaj për veten
▪ Shqetësime për paratë dhe financat
▪ Pasiguri
▪ Pyetje shpirtërore për kuptimin e jetës
▪ Frikë nga rikthimi pas trajtimit
▪ Frikë nga vuajtja
▪ Frikë nga vdekja

Këto janë shqetësime të zakonshme fillestare te një person i cili është i diagnostikuar me kancer. Gradualisht kjo situatë mund të vështirësohet dhe personat e tillë fillojnë të përjetojnë simptoma të depresionit.

Cilat janë simptomat e depresionit?

Depresioni është një lloj çrregullimi i humorit. Simptomat variojnë nga të lehta në të rënda. Kur janë të rënda, të vazhdueshme dhe përfshijnë shumë nga simptomat që lidhen me gjendjen shpirtërore të renditura më poshtë, ato janë një çrregullim i madh depresiv. Ju mund të merrni trajtim për depresionin nëse keni simptoma të lehta, të moderuara ose të rënda.

Simptoma të lidhura me humorin. Njerëzit me depresion mund të ndjejnë një sërë ndjenjash. Ju mund të ndiheni të trishtuar ose të dëshpëruar, por ankthi, acarimi dhe zemërimi mund të jenë gjithashtu shenja të depresionit. Simptomat e depresionit të lidhura me diagnozën e kancerit përfshijnë:

▪ Ndjeheni të trishtuar, të dëshpëruar ose të pashpresë shumicën e kohës
▪ Ndjeheni të irrituar dhe të zemëruar, shpesh pa ndonjë arsye që mund ta tregoni
▪ Ndjeheni i mpirë, sikur asgjë nuk ka rëndësi
▪ Ndjeheni të pavlerë
▪ Ndjenja e fajit
▪ Mendimet e vetëvrasjes

Simptomat e sjelljes. Shpesh, njerëzit me depresion e kanë të vështirë të gjejnë gëzim në aktivitetet që i donin më parë. Simptomat e sjelljes së depresionit përfshijnë:

▪ Humbje e motivimit për të bërë aktivitete të përditshme, duke përfshirë kujdesin për veten
▪ Humbje e interesit për aktivitetet që ju pëlqenin më parë
▪ Tërheqja nga miqtë ose familja
▪ Të qara të shpeshta

Simptomat njohëse. Depresioni mund të shkaktojë probleme me vëmendjen, të menduarit dhe kujtesën. Kjo përfshin:

▪ Probleme me përqendrimin
▪ Vështirësi në marrjen e vendimeve
▪ Probleme me memorien
▪ Mendimet negative, duke përfshirë mendimet se jeta nuk ia vlen të jetohet ose mendimet për të lënduar veten

Simptomat fizike. Depresioni gjithashtu mund të shkaktojë shumë simptoma fizike. Simptomat fizike të depresionit përfshijnë:

▪ Lodhja
▪ Humbja e oreksit
▪ Pagjumësia, një çrregullim që ndërhyn në aftësinë tuaj për të rënë dhe për të qëndruar në gjumë
▪ Hipersomnia, një çrregullim që ju bën të flini shumë ose të ndiheni shumë të përgjumur gjatë ditës
▪ Probleme seksuale, të tilla si një dëshirë e ulët seksuale

Sipas DSM, pesë simptomat diagnostikuese për depresion janë:

▪ Ndjena e fuqishme e pikëllimit, mërzitjes, të qara,
▪ Ulja e interesit për aktivitetet që në të kaluarën keni pasur kënaqësi
▪ Humbja ose shtimi i konsiderueshëm i peshës ose oreks i dobët
▪ Probleme me gjumin, bëni pak gjumë ose flini tepër
▪ Vështirësi në kryerjen e detyrave të përditshme si veshja, gatimi ose pastrimi
▪ Lodhje ose humbje energjie
▪ Ndjenjë e pavlerësisë
▪ Vetëfajësimi i tepërt ose i papërshtatshëm
▪ Aftësia e zvogëluar për t’u përqendruar ose menduar, ose pavendosmëri
▪ Mendime të përsëritura të vetëdëmtimit ose vdekjes (jo frikë nga vdekja, por dëshira për të vdekur)

Bisedoni me mjekun tuaj nëse keni ndonjë nga këto simptoma, veçanërisht nëse ato zgjasin dy javë ose më shumë.

Cilët janë faktorët e rrezikut për depresion?

Njerëzit me kancer kanë më shumë gjasa të kenë depresion nëse kanë këta faktorë rreziku:

▪ Diagnoza e mëparshme e depresionit ose ankthit
▪ Një histori e tentativave për vetëvrasje ose vetëvrasje në familje
▪ Histori familjare të depresionit ose ankthit
▪ Mungesa e mbështetjes nga miqtë ose familja
▪ Ngarkesat financiare
▪ Abuzim me substanca

Kanceri i gjirit dhe depresioni

Kanceri i gjirit është një nga kanceret më të zakonshme tek gratë dhe ka efekte më të rënda mendore dhe emocionale se llojet e tjera. Zakonisht konsiderohet si një gjendje që ndodh tek gratë. Por të gjithë lindin me disa inde gjiri.. Kanceri i gjirit te meshkujt është i rrallë, që fillon si një rritje e qelizave në indin e gjirit të meshkujve. Pra, çdokush mund të sëmuret nga kanceri i gjirit, megjithëse te meshkujt është i rrallë. Ndodh më shpesh tek meshkujt e moshuar, megjithëse mund të ndodhë në çdo moshë.

Nuk është për t’u habitur që shumë njerëz që janë trajtuar për kancerin e gjirit zhvillojnë depresion. Kombinimi i një diagnoze kërcënuese për jetën, efektet anësore të trajtimit dhe ndryshimet në imazhin e trupit që shoqërohen me trajtimin, të gjitha këto krijojnë kushtet për një ndikim të fuqishëm emocional.

Diagnostikimi me kancer gjiri mund të çojë në depresion serioz dhe shqetësim të rëndë emocional, veçanërisht gjatë vitit të parë pas diagnozës. Këto ndjenja intensifikohen tek njerëzit me kancer metastatik të gjirit dhe të dashurit e tyre.

Ndihmoni veten për të përballuar depresionin

Depresioni si çrregullim mendor ndikon në mirëqenien mendore të njerëzve, simptomat fizike, performancën profesionale dhe në cilësinë e jetës.

Nëse keni simptoma të depresionit, mund të konsideroni shtyrjen e marrjes së vendimeve kryesore të jetës si ndryshimi i punës ose lëvizje te tjera derisa simptomat tuaja të përmirësohen. Shërimi nga depresioni është një proces gradual. Durimi me veten është i rëndësishëm.
Për depresionet e lehta deri të moderuara, disa njerëz i gjejnë të dobishme strategjitë e mëposhtme:

▪ vendosjen e qëllimeve realiste dhe ndarjen e detyrave të mëdha në më të vogla
▪ duke u përpjekur për të kaluar kohë me njerëzit e tjerë për të paktën një orë në ditë, qoftë personalisht ose në telefon, dhe duke pranuar ofertat e tyre të ndihmës
▪ gjetja e dikujt me të cilin mund të flisni dhe t’i besoni
▪ duke bërë ndonjë aktivitet që ju duket relaksues, të tilla si piktura, luajtja e muzikës ose shëtitjet në natyrë
▪ duke qenë fizikisht aktiv çdo ditë, le të themi ecja për 30 minuta në ditë
▪ shmangia e alkoolit dhe kafeinës

Llojet e trajtimit te depresionit te personat me kancer të gjirit

Lloji i trajtimit që merrni për depresionin do të varet nga simptomat tuaja. Për njerëzit me depresion të moderuar ose të rëndë, rekomandohet trajtim psikologjik, duke përfshirë edhe trajtimin me medikamente.

Trajtimi psikologjik mund të ofrohet në formën e këshillimit ose psikoterapisë. Kjo mund të përfshijë punën me një terapist ose një grup të udhëhequr profesionalisht për të mësuar aftësitë e njohëse te sjelljes ose qasjet ndaj shëndetit dhe zgjidhjes së problemeve. Në disa raste, medikamentet mund t’i shtohen këtij kujdesi. Për disa njerëz me depresion të lehtë, këshillimi mund të jetë i mjaftueshëm për të lehtësuar simptomat. Mjeku juaj do të punojë me ju për të përcaktuar trajtimin më të mirë për ju, bazuar në disponueshmërinë e trajtimit, qasjen, preferencat tuaja dhe koston.

Teknikat mendje-trup për të menaxhuar simptomat e depresionit

Teknikat mendje-trup mund të përdoren vetëm për depresionin e lehtë ose së bashku me lloje të tjera trajtimi për të ndihmuar në përmirësimin e simptomave të depresionit gjatë dhe/ose pas trajtimit. Disa nga metodat e mëposhtme mund të bëhen në shtëpinë tuaj. Të tjerë mund të kërkojnë ndihmën e një instruktori të trajnuar. Shumë nga këto teknika mund të gjenden përmes burimeve falas në internet. Ka edhe aplikacione që mund t’i shkarkoni në telefonin tuaj.

Teknikat e mëposhtme mund t’ju ndihmojnë në menaxhimin e simptomave të depresionit:

Frymëmarrja e thellë. Frymëmarrja e ngadaltë dhe e thellë ndihmon në uljen e tensionit në trup. Ai dërgon sinjale qetësuese nga truri juaj në pjesën tjetër të trupit tuaj, duke ngadalësuar rrahjet e zemrës dhe duke rregulluar ritmin e frymëmarrjes.

Relaksim progresiv i muskujve. Kjo është një teknikë që përfshin shtrëngimin dhe më pas relaksimin e grupeve të muskujve. Ju filloni nga gishtat e këmbëve ose koka dhe më pas ngadalë relaksoni muskujt në të gjithë trupin.

Imagjinata. Ky është përdorimi i fjalëve dhe tingujve për t’ju ndihmuar të imagjinoni mjedise qetësuese, paqësore, përvoja dhe ndjenja.

Meditimi është një praktikë e përqendrimit të vëmendjes ose ndërgjegjësimit në frymëmarrjen tuaj, një frazë verbale ose një pjesë të trupit. Kjo mund t’ju ndihmojë të arrini një ndjenjë të mirëqenies në momentin aktual dhe të reduktoni stresin. Mund t’ju ndihmojë gjithashtu të pranoni emocionet e pakëndshme dhe t’i parandaloni ato të grumbullohen. Një lloj meditimi që mund të jetë i dobishëm në menaxhimin e simptomave të depresionit gjatë dhe pas trajtimit quhet “meditim për reduktimin e stresit të bazuar në vëmendje”. Kur praktikoni vëmendjen, përqendroheni në sjelljen e vëmendjes tuaj në momentin e tanishëm dhe të bëheni të vetëdijshëm për ndjenjat, mendimet dhe mjedisin tuaj brenda atij momenti me një qëndrim të çiltërsisë, dashamirësisë dhe pranimit. Praktikat e ndërgjegjes mund të jenë të dobishme për simptomat e depresionit gjatë dhe pas trajtimit të kancerit.

Terapia muzikore. Kjo shprehje artistike mund të ndihmojë në lehtësimin e ankthit. Mësoni më shumë rreth terapistëve muzikorë.

Punoni me një këshilltar ose profesionist tjetër të shëndetit mendor

Kërkimi i ndihmës së një profesionisti të shëndetit mendor mund t’ju ndihmojë me depresionin tuaj. Profesionistët e shëndetit mendor përfshijnë punonjës socialë, këshilltarë, psikologë dhe psikiatër. Psikiatrit janë profesionistë të shëndetit mendor që mund të përshkruajnë medikamente. Këshilltarët dhe profesionistët e tjerë të shëndetit mendor mund të ofrojnë mjete për të përmirësuar aftësitë tuaja përballuese, për të zhvilluar një sistem mbështetës dhe për të riformuar mendimet negative. Ju mund të punoni me një këshilltar vetë, nëpërmjet terapisë në çift ose në familje, dhe në terapi grupore.

Lexo po ashtu Çrregullimet e ankthit

Mjekimi me medikamente për depresion

Nëse simptomat tuaja depresive janë të moderuara deri në të rënda, mjekimi me medikamente mund të jetë i dobishëm. Lloje të ndryshme te barnave janë në dispozicion. Mjeku juaj do të zgjedhë mjekimin më të përshtatshëm bazuar në këta faktorë: Simptomat tuaja, efektet anësore të mundshme, medikamente të tjera që merrni, historia juaj mjekësore. Tregojini mjekut për të gjitha medikamentet dhe suplementet që merrni. Kjo është e rëndësishme të bëhet për të shmangur ndërveprimet e padëshiruara të mundshme. Për shembull, medikamente të tjera mund të ndërhyjnë me lloje të caktuara të medikamenteve kundër depresionit, duke i bërë ato më pak efektive, duke rritur gjasat e efekteve anësore, apo edhe duke e përkeqësuar depresionin.

Medikamentet që përdoren shpesh për të trajtuar ankthin dhe depresionin për njerëzit me kancer përfshijnë:

Antidepresivët: Frenuesit selektiv të rimarrjes së serotoninës (SSRI) dhe frenues të norepinefrinës dhe serotoninës (SNRIs). Këto medikamente mund të trajtojnë depresionin, ankthin e përgjithshëm dhe çrregullimin e panikut.

Përmirësimi i simptomave ndodh 2 deri në 5 javë pas fillimit të mjekimit. Por shpesh duhen 6 deri në 8 javë që medikamenti të ketë efektin e plotë dhe duhet të merret çdo ditë që të jetë efektiv. Nuk duhet të ndërpritet pa konsultimin e mjekut. Medikamentet kundër depresionit funksionojnë veçanërisht mirë në trajtimin e një çrregullimi të madh depresiv.

Përmirësoje humorin ashtu si dhe simptomat fizike. Shtimi i trajtimit psikologjik te mjekimi medikamentoz mund të ndihmojë me mbështetjen dhe menaxhimin e proceseve të përsëritura të padobishme të mendimit ose sjelljeve jo të shëndetshme (siç është rritja e përdorimit të alkoolit, duhanit ose substancave të tjera), si dhe me vetëbesim të ulët dhe mënyra për të përballuar më mirë.

Medikamente antipsikotike. Ndonjëherë, antipsikotikë ose stabilizuesit e humorit mund të përdoren për të trajtuar ankthin dhe depresionin për njerëzit me kancer. Është e rëndësishme që ta merrni këtë medikament vetëm siç e ka përshkruar mjeku juaj. Ato nuk duhet të ndërpriten pa ndihmën e mjekut.

Antidepresivët që mund të jenë të sigurt për personat ne trajtim me medikamente kundër kancerit te gjirit

Tamoxifen është një medikamente që metabolizohet nga CYP2D6 për efikasitet në parandalimin ose trajtimin e kancerit të gjirit receptor-pozitiv të estrogjenit. Prandaj, medikamentet kundër depresionit që frenojnë CYP2D6 nuk duhet t’u përshkruhen pacientëve që marrin tamoxifen. Shembuj të antidepresantëve të tillë përfshijnë paroxetine, fluoxetine, bupropion dhe duloxetine.

Frenimi i CYP2D6 me fluvoxamine, sertraline, venlafaxine dhe desvenlafaxine nuk ka gjasa të jetë klinikisht i rëndësishëm, kështu që këto barna do të ishin më të sigurt se paroxetina, fluoxetina, bupropion dhe duloxetine në pacientët e trajtuar me tamoxifen. Mirtazapina, citalopram, escitalopram dhe reboxetine janë shembuj të tjerë të barnave që mund të jenë më të sigurta për shkak të prirjes së tyre të ulët për të frenuar enzimat CYP.

Prandaj klinicistët duhet të shmangin frenuesit e CYP2D6 në pacientët që marrin tamoxifen në favor të barnave me aktivitet të ulët ose aspak frenues të CYP2D6 (p.sh. mirtazapine, escitalopram, fluvoxamine, reboxetine, citalopram, sertraline, venlafaxine, desvenlafaxine). /Telegrafi/