Ndryshimet që disa medikamente shkaktojnë në balancën kimike të trurit mund të çojnë në çrregullime të gjumit, nga makthet e forta deri te ankthi i natës dhe zgjimet e papritura
Disa nga barnat më të zakonshme që përdoren për trajtimin e depresionit, ankthit, tensionit të lartë të gjakut apo problemeve të gjumit mund të ndikojnë drejtpërdrejt në mënyrën se si truri ynë menaxhon gjumin. Ndryshimet që shkaktojnë në neurotransmetues si serotonina, noradrenalina, histamina dhe melatonina mund të prishin fazat REM dhe NREM, duke çuar në ëndrra të forta, makthe dhe episode ankthi gjatë natës.
Ndryshe nga makthet e zakonshme, ankthi i natës lidhet me zgjime të papritura gjatë gjumit të thellë, frikë të fortë dhe konfuzion, shpesh pa kujtesë të qartë kur personi zgjohet plotësisht. Ky fenomen është më i shpeshtë tek ata që përdorin barna që ndikojnë në balancën kimike të trurit, sidomos antidepresivë, beta-bllokues dhe disa lloje të barnave për gjumë.
Si ndikojnë medikamentet në ciklin e gjumit REM dhe NREM
Shumë barna ndikojnë në neurotransmetues të rëndësishëm si serotonina, noradrenalina, histamina dhe acetilkolina, të cilat rregullojnë fazat e gjumit. Çrregullimi i ekuilibrit të tyre mund të shkaktojë gjumë të paqëndrueshëm, ëndrra shumë të forta dhe episode ankthi gjatë natës. Barnat që shtypin REM-in ose që e thellojnë tepër gjumin mund të rrisin predispozitën ndaj këtyre fenomeneve.
Sipas Mayo Clinic, ndryshimet në neurotransmetues si serotonina, noradrenalina dhe melatonina ndikojnë drejtpërdrejt në cilësinë e gjumit dhe mund të shkaktojnë ëndrra të gjalla dhe ankth nate, përcjell Telegrafi.
Antidepresivët që mund të shkaktojnë ëndrra të forta dhe ankth nate
Studime të botuara në Journal of Clinical Sleep Medicine tregojnë se SSRI-të mund të shtypin fazën REM dhe të shkaktojnë ëndrra më intensive te një pjesë e pacientëve.
SSRI-të (fluoksetina, sertralina, escitaloprami, citaloprami, paroxetina) janë ndër barnat më të lidhura me ëndrra të gjalla, zgjime të shpeshta dhe ndjesi ankthi gjatë natës, pasi ato ndikojnë drejtpërdrejt në fazën REM të gjumit. Paroxetina dhe fluoksetina përmenden më shpesh, por pothuajse të gjithë SSRI-të mund të kenë ndikim në cilësinë e gjumit.
SNRI-të (duloksetina, venlafaksina), bupropioni dhe mirtazapina gjithashtu mund të shkaktojnë ëndrra të forta, ndërsa triciklikët si imipramina, amitriptilina, doksepina dhe nortriptilina ndikojnë në shumë neurotransmetues njëherësh, çka i bën veçanërisht të prirur për efekte të tilla anësore.
istockphoto
Barnat e tjera që lidhen me makthe dhe ankth nate
Beta-bllokuesit (propranololi, carvediloli, metoprololi, bisoprololi, nebivololi), të përdorur për sëmundjet e zemrës dhe hipertensionin, ulin prodhimin e melatoninës dhe mund të shkaktojnë ëndrra të këqija apo ankth gjatë natës.
Agonistët e dopaminës, të përdorur në Parkinson dhe sindromën e këmbëve të shqetësuara, ndikojnë në ciklin e gjumit dhe mund të nxisin parasomni të lehta.
Disa antihistaminikë, sidomos ata të brezit të parë me veprim sedativ, mund të ndikojnë në balancën e neurotransmetuesve, duke çuar në ëndrra të forta ose gjendje ankthi gjatë natës. Edhe disa barna për gjumë, që modifikojnë strukturën e fazave REM/NREM, mund të rrisin këtë rrezik.
Faktorët e jetesës që rrisin rrezikun e ankthit të natës
Përveç barnave, një sërë faktorësh mund ta bëjnë gjumin më të paqëndrueshëm:
- nivele të larta stresi dhe ankthi
- mungesë e gjumit
- lodhje fizike dhe mendore
- përgjumje e tepërt gjatë ditës
- apnea e gjumit, RLS, narkolepsia
- epilepsia e natës
- çrregullimet disociative të gjumit
- predispozita familjare
Këta faktorë ndërhyjnë në ciklin e gjumit dhe e bëjnë trupin më reaktiv ndaj barnave që e ndryshojnë neurokiminë e natës.
Si ndërhyjnë barnat në neurotransmetuesit e gjumit
Barnat që ndryshojnë nivelet e serotoninës, noradrenalinës, histaminës dhe acetilkolinës mund të modifikojnë fazat e gjumit dhe të shkaktojnë gjumë të fragmentuar, ëndrra intensive dhe ndjesi ankthi. Mekanizmi është kompleks dhe ende jo plotësisht i sqaruar, por dihet që ndërhyrjet në REM dhe NREM ndikojnë drejtpërdrejt në cilësinë e gjumit dhe stabilitetin emocional gjatë natës.
Kur duhet kërkuar ndihmë mjekësore?
Sipas Cleveland Clinic, pacientët që përjetojnë ndryshime të pazakonta në gjumë gjatë përdorimit të medikamenteve duhet të konsultohen me mjekun për alternativa të tjera ose rregullim doze. Duhet kontaktuar mjeku nëse, pas fillimit të një medikamenti, shfaqen:
- ëndrra shumë të forta dhe shqetësuese
- rritje e ankthit gjatë natës
- zgjime të papritura me ndjenjë frike
- çrregullime të theksuara të gjumit
Mjeku mund të rekomandojë ndryshim medikamenti, ulje doze ose një alternativë më të përshtatshme. Në disa raste, specialisti i gjumit mund të këshillojë mbajtjen e një ditari të gjumit për të ndjekur episodet dhe identifikuar shkaktarët.
Higjiena e mirë e gjumit, oraret e rregullta, shmangia e ekraneve para gjumit, ambienti i qetë dhe rutinat relaksuese, mund të përmirësojnë ndjeshëm cilësinë e gjumit dhe të reduktojnë episodet e ankthit gjatë natës. /Telegrafi/
