Çfarë ndodh me trupin tuaj në ‘zonën e vdekjes’ të malit Everest

Trupi i njeriut funksionon më mirë në nivelin e detit. Aty, nivelet e oksigjenit janë të mjaftueshme për trurin dhe mushkëritë tona. Por në lartësi shumë më të larta, trupi ynë nuk mund të funksionojë siç duhet.

Dhe nëse alpinistët duan të arrijnë majën e Everestit, maja më e lartë në botë (8,848 metra ose 5.5 milje) mbi nivelin e detit, ata duhet të përballojnë atë që njihet si “zona e vdekjes”.

Kjo është zona me një lartësi mbi 8000 metra, ku ka aq pak oksigjen sa trupi fillon të vdesë minutë pas minute dhe qelizë për qelizë, shkruan Business Insider, përcjell Telegrafi.

Në zonën e vdekjes, truri dhe mushkëritë e alpinistëve janë të “etur” për oksigjen, rreziku i sulmit në zemër dhe goditjes në tru rritet dhe gjykimi i tyre shpejt dëmtohet.

“Trupi juaj shkatërrohet dhe në thelb vdes”, i tha Business Insider, Shaunna Burke, një alpiniste që u ngjit në Everest në vitin 2005. “Kjo bëhet një garë kundër kohës”.

Ndryshe, në vitin 2019, të paktën 11 njerëz vdiqën në Everest, pothuajse të gjithë kaluan kohë në zonën e vdekjes.

Ajo u bë një nga stinët më vdekjeprurëse në Everest në kujtimet e fundit.

Disa kompani ekspeditash fajësuan për këto vdekje turmën, duke vënë në dukje se maja u përball me aq shumë nga alpinistë gjatë një periudhe të rrallë moti të mirë sa njerëzit mbetën të mbërthyer në zonën e vdekjes për një kohë të gjatë.

Për shembull, më 22 maj 2019, 250 alpinistë u përpoqën të arrinin majën, raportoi The Kathmandu Post, dhe shumë alpinistë duhej të prisnin në radhë për t’u ngjitur dhe zbritur.

Këto orë shtesë, të paplanifikuara në zonën e vdekjes mund t’i kenë vënë 11 personat që humbën jetën në rrezik më të lartë, megjithëse është e vështirë të përcaktohen shkaqet specifike të secilës vdekje.

Një alpinist tha se ngjitja në Everest është si ‘të vraposh në mënyrë rutinë dhe të marrësh frymë përmes një fije kashte’.

Në nivelin e detit, ajri përmban rreth 21% oksigjen. Por në lartësi mbi 3,600 metra, nivelet e oksigjenit janë 40% më të ulëta.

Jeremy Windsor, një mjek që u ngjit në Everest në vitin 2007 si pjesë e ekspeditës Caudwell Xtreme Everest, ka thënë se mostrat e gjakut të marra nga katër alpinistë në zonën e vdekjes zbuluan se alpinistët po merrnin vetëm me një të katërtën e oksigjenit që kishin të nevojshme në nivelin e detit.

“Këto ishin të krahasueshme me shifrat e gjetura te pacientët në prag të vdekjes”, ka treguar Windsor.

Alpinistët duhet të përshtaten me mungesën e oksigjenit

Mungesa e oksigjenit rezulton në një mori rreziqesh për shëndetin. Kur sasia e oksigjenit në gjakun tuaj bie nën një nivel të caktuar, rrahjet e zemrës suaj rriten deri në 140 rrahje në minutë, duke rritur rrezikun për një atak në zemër.

Andaj, alpinistët duhet t’i japin trupave të tyre kohë për t’u përshtatur me kushtet dërrmuese të mushkërive në Himalaje përpara se të përpiqen të ngjiten në Everest.

Ekspeditat në përgjithësi bëjnë të paktën tri udhëtime në mal nga kampi bazë i Everestit (i cili është më i lartë se pothuajse çdo mal në Evropë në 5,350 metra), duke shkuar disa qindra metra më lart me çdo udhëtim të njëpasnjëshëm përpara se të bëjnë një shtytje drejt majës.

Gjatë këtyre javëve në lartësi të mëdha, trupi fillon të prodhojë më shumë hemoglobinë (proteina në qelizat e kuqe të gjakut që ndihmon në bartjen e oksigjenit nga mushkëritë në pjesën tjetër të trupit).

Por hemoglobina e tepërt mund të trash gjakun tuaj, duke e bërë më të vështirë për zemrën që të pompojë gjakun nëpër trup, thuhet në shkrimin e BI, përcjell Telegrafi.

Kjo mund të çojë në një goditje në tru ose në akumulimin e lëngjeve në mushkëri.

Në Everest, një gjendje e quajtur edema pulmonare në lartësi të madhe (HAPE) është e zakonshme.

Simptoma të tjera përfshijnë lodhjen, ndjenjën e mbytjes gjatë natës, dobësi dhe një kollë të vazhdueshme – që ndonjëherë është shumë e fortë – që sjell lëng të bardhë ose të shkumëzuar.

Alpinistët me HAPE janë gjithmonë “pa frymë”, edhe kur pushojnë.

Në zonën e vdekjes, truri juaj mund të fillojë të fryhet

Një nga faktorët më të mëdhenj të rrezikut në rreth 8 mijë metra lartësi është hipoksia, mungesa e qarkullimit adekuat të oksigjenit në organe si truri juaj.

Nëse truri nuk merr mjaftueshëm oksigjen, ai mund të fillojë të fryhet, duke shkaktuar një gjendje të quajtur edemë cerebrale në lartësi të madhe (HACE). Në thelb, është HAPE për trurin.

Kjo ënjtje mund të shkaktojë të vjella dhe vështirësi në të menduarit dhe gjykimit.

Një tru “i etur” për oksigjen mund t’i bëjë alpinistët të harrojnë se ku janë dhe të hyjnë në një delirium që disa ekspertë e konsiderojnë një formë të psikozës në lartësi të madhe.

Gjykimi i alpinistëve në këtë gjendje bëhet i dëmtuar dhe ata kanë qenë të njohur për të bërë gjëra të çuditshme si fillimi i heqjes së rrobave ose biseda me miqtë imagjinarë.

Rreziqe të tjera të mundshme përfshijnë pagjumësinë, “verbërinë në borë” dhe të vjellat.

Burke tha se ndërsa po ngjitej, ajo vuante nga një kollë e vazhdueshme dhe e pamëshirshme.

“Çdo frymëmarrje e dytë ose e tretë, trupi juaj gulçohet për ajër dhe ju zgjoheni vetë”, tha ajo.

Ajri ishte aq i hollë sa ajo nuk mund të flinte siç duhet.

“Gjendja e njerëzve do të fillojë të përkeqësohet”, thotë eksperti i lartësive të mëdha dhe doktori Peter Hackett. “Gjumi bëhet problem. Bëhet humbje e muskujve. Rënia e peshës ndodh gjithashtu”.

Sëmundjet e lidhura me lartësinë, duke përfshirë HAPE dhe HACE, gjithashtu shkaktojnë ulje të oreksit.

Shkëlqimi nga bora dhe akulli i pafund mund të shkaktojë “verbëri të borës” – humbje të përkohshme të shikimit ose plasje të enëve të gjakut në sytë tuaj.

Temperaturat në zonën e vdekjes nuk ngrihen kurrë mbi zero gradë Fahrenheit. “Çdo lëkurë e ekspozuar ngrin menjëherë”, vlerëson Burke.

Humbja e qarkullimit të gjakut në gishtat e duarve dhe këmbëve të alpinistëve mund të shkaktojë ngrirje, dhe në raste të rënda – nëse lëkura dhe indet e poshtme vdesin – gangrenë.

I gjithë ky dobësim fizik dhe shikim i dëmtuar mund të çojë në rënie aksidentale. Lodhja është gjithmonë e pranishme, sipas Burke.

Gjykimi i dobët gjithashtu mund t’i bëjë alpinistët të harrojnë të kapin përsëri në një litar sigurie, të devijojnë nga rruga ose të mos përgatisin siç duhet pajisjet e shpëtimit si rezervuarët e oksigjenit.

Siç vë në pah shkrimi i BI, alpinistët ngjiten në zonën e vdekjes brenda një dite, por mund të përfundojnë duke pritur në radhë për orë të tëra.

Ngjitja në zonën e vdekjes është “një ferr i gjallë”, ka treguar alpinisti i Everestit dhe anëtari i ekspeditës NOVA të vitit 1998, David Carter.

Në mënyrë tipike, alpinistët që përpiqen të arrijnë majën përpiqen ta bëjnë atë lart e poshtë në një ditë të vetme, duke kaluar sa më pak kohë të jetë e mundur në zonën e vdekjes përpara se të kthehen në lartësi më të sigurta.

Por kjo shtytje e furishme drejt vijës së finishit vjen në fund të javëve të ngjitjes.

Lhakpa Sherpa, e cila ka arritur majën e Everestit nëntë herë (më shumë se çdo grua tjetër në Tokë) i tha më parë Business Insider se dita që një grup përpiqet të arrijë majën e Everestit është deri tani periudha më e vështirë e udhëtimit.

Andaj, për të arritur majën me sukses, gjithçka duhet të shkojë siç duhet.

Rreth orës 22:00, alpinistët largohen nga “Camp Four” në rreth 7900 metra lartësi. Pjesa e parë e ngjitjes së tyre bëhet në errësirë, e ndriçuar nga drita e yjeve dhe fenerët.

Rreth shtatë orë më vonë, alpinistët zakonisht arrijnë majën.

Pas një pushimi të shkurtër të mbushur me festime dhe fotografi, ekspeditat kthehen, duke e bërë udhëtimin 12-orësh përsëri në mënyrë të sigurt dhe duke mbërritur (në mënyrë ideale) para se të bjerë nata. /Telegrafi/