Dhimbja e shpinës është një nga problemet shëndetësore më të përhapura globalisht dhe përbën një nga shkaktarët kryesorë të kufizimit funksional, uljes së produktivitetit dhe mungesës në vendin e punës
Ass. MSc. PT. Rilind ShalaFizioterapeut,tel. +383 44 361 176
Statistikat tregojnë se pothuajse çdo individ përjeton të paktën një episod dhimbjeje gjatë jetës, ndërsa një pjesë e konsiderueshme e punonjësve përballen me dhimbje kronike ose të përsëritura, të cilat ndikojnë drejtpërdrejt në aftësinë për të kryer detyrat e përditshme dhe në cilësinë e jetës. Në mjedisin profesional, faktorë të ndryshëm kontribuojnë në intensifikimin e këtij problemi, përfshirë qëndrimin e zgjatur ulur, ergonominë e papërshtatshme të karrigeve dhe tavolinave, ngritjen e peshave në mënyrë të pasigurt, lëvizjet e përsëritura, si dhe stresin psikologjik të lidhur me detyrat dhe presionin profesional.
Nga një perspektivë fizioterapeutike, parandalimi i dhimbjes së shpinës mbetet ndërhyrja më efektive dhe më e qëndrueshme. Intervenimet e bazuara në evidencë, të tilla si optimizimi i ergonomisë në vendin e punës, ndërprerja e qëndrimit të gjatë në një pozicion përmes mikropushimeve aktive, forcimi i muskujve të trungut dhe përmirësimi i qëndrueshmërisë së shtyllës kurrizore, kanë treguar efekt të drejtpërdrejtë në reduktimin e incidencës së dhimbjes. Përveç faktorëve fizikë, komponentët psikosocialë, si ngarkesa mendore, stresi dhe mungesa e mbështetjes në punë, luajnë një rol thelbësor në shfaqjen dhe përkeqësimin e simptomave, duke demonstruar rëndësinë e një qasjeje multidisiplinore në parandalim.
Faktorët biomekanikë të pranishëm në vendin e punës janë një nga shpjegimet më të rëndësishme për shfaqjen dhe përsëritjen e dhimbjes së shpinës. Shpina është një strukturë komplekse, e ndërtuar për të përballuar lëvizje dhe ngarkesa të ndryshme. Ekspozimi i përsëritur ndaj forcave të tepërta ose pozicioneve të pafavorshme prish balancën delikate mes strukturave pasive, si disqet, ligamentet dhe kockat, dhe atyre aktive, si muskujt stabilizues, duke krijuar terren për dhimbje. Qëndrimi i zgjatur ulur rrit ndjeshëm presionin mbi disqet ndërvertebrore, ndërsa muskujt stabilizues punojnë në mënyrë statike për të ruajtur posturën, duke çuar në lodhje dhe ulje të kontrollit aktiv. Pozicionet joergonomike ose përkulja e zgjatur përpara shpërndajnë ngarkesën në mënyrë të pabarabartë mbi strukturat e shpinës, duke rritur rrezikun për mikrotrauma dhe inflamacion lokal. Edhe qëndrimi i gjatë në këmbë ka ndikimet e veta biomekanike. Pozicionet statike, sidomos gjatë orëve të zgjatura të punës, çojnë në ngarkesë kompresive të vazhdueshme mbi segmentet e poshtme të shtyllës, si dhe aktivizim të zgjatur të muskujve të këmbëve dhe shpinës, duke shkaktuar lodhje dhe duke reduktuar aftësinë e muskujve për të stabilizuar shtyllën kurrizore. Lëvizjet e përsëritura dhe ngritja e peshave janë faktorë të tjerë kritikë. Transportimi i objekteve të rënda në mënyrë asimetrike, mbajtja e çantave të ngarkuara në njërën anë, ose përkulja e përsëritur përpara krijojnë tension të njëanshëm mbi muskujt stabilizues dhe ngarkesë të pabarabartë mbi strukturat vertebrale, duke favorizuar devijime posturale dhe tension muskulor kronik.
Mungesa e lëvizjes për periudha të gjata përbën një tjetër faktor biomekanik të rëndësishëm. Shtylla kurrizore është projektuar për lëvizje dinamike; kur ajo qëndron e palëvizshme për periudha të gjata, furnizimi i disqeve ndërvertebrore me lëngje ushqyese zvogëlohet, duke ndikuar negativisht në elasticitetin dhe qëndrueshmërinë e tyre. Me kalimin e kohës, kjo gjendje favorizon proceset degjenerative dhe e bën shpinën më të ndjeshme ndaj ngarkesave të zakonshme të jetës së përditshme.
Përveç edukimit dhe optimizimit të pozicionit të trupit, një komponent kyç i parandalimit të dhimbjes së shpinës është programi i ushtrimeve fizioterapeutike të përshtatura për mjedisin e punës. Ushtrimet e fortësimit të muskujve të trungut dhe ijeve ndihmojnë në stabilizimin e shtyllës kurrizore dhe rritin qëndrueshmërinë ndaj ngarkesave statike dhe dinamike. Për shembull, ushtrimet e aktivizimit të muskujve të thellë të barkut (si “plank” dhe “dead bug”) përmirësojnë kontrollin motorik dhe mbrojnë disqet ndërvertebrore. Ushtrimet për fleksibilitetin dhe mobilitetin e shpinës, si shtrirjet e kurrizit lumbal, ndihmojnë në zvogëlimin e tensionit muskulor dhe parandalojnë rigjenerimin e gabuar të lëvizjeve.
Aktiviteti aerobik i moderuar, si ecja, çiklizmi ose noti, përmirësojnë qarkullimin e gjakut dhe furnizimin e disqeve ndërvertebrore me lëndë ushqyese, duke përmirësuar elasticitetin dhe shëndetin e përgjithshëm të shtyllës kurrizore.
Ushtrime konkrete për punëtoret e zyrave:
1. Shtrirje e kurrizit lumbal pranë tryezës: Duke u mbështetur pas një karrigeje të fortë, nxirrni gjoksin përpara dhe shtrëngoni shpatullat mbrapa, mbani pozicionin 10-15 sekonda dhe përsëritni 5-10 herë.
2. Aktivizimi i muskujve të barkut ulur: Uluni drejt, shpatullat e kthyer mbrapa, nxirrni stomakun për të aktivizuar muskujt thellë, mbani për 5–10 sekonda dhe përsëritni 10-15 herë.
3. Ngritje në majë të gishtave të këmbëve:Qëndroni ulur ose në këmbë dhe ngrihuni në majë të gishtave të këmbëve 10-15 herë.
4. Mikropushime aktive: Çdo 30–45 minuta, ngrihuni, ecni pak, bëni shtrirje të lehta dhe lëvizje të qafës dhe shpatullave.
Rekomandime ergonomike të pajisjeve dhe tryezave:
1. Pozicioni i monitorit:Ekrani i kompjuterit duhet të jetë në nivel sysh për të shmangur përkuljen e qafës dhe tensionin në shpinë dhe shpatulla.
2. Karriget ergonomike: Karriget duhet të ofrojnë mbështetje të mirë për pjesën lumbale, të jenë të rregullueshme në lartësi dhe të mundësojnë mbajtjen e këmbëve të sheshta në tokë.
3. Pozicioni i tastierës:Duart duhet të jenë të përkulura rreth 90° në bërryl dhe duart të mos jenë të ngritura ose të përkulura në mënyrë të detyruar.
4. Tryeza e punës: Lartësia e tryezës duhet të lejojë që bërrylat të qëndrojnë të përkulura 90° dhe të mos ushtrojnë presion mbi shpatullat apo qafën.
5. Organizimi i hapësirës së punës: Objekte të përdorura shpesh duhet të jenë brenda shtrirjes së lehtë të duarve për të shmangur shtrirje të panevojshme dhe përkulje të trupit.
Në përmbledhje, një qasje gjithëpërfshirëse që integron edukimin, ushtrimet e rregullta, ndërprerjet aktive, ergonominë e pajisjeve, teknologjinë mbështetëse dhe menaxhimin e faktorëve psikosocialë është mënyra më efektive për të reduktuar rrezikun e dhimbjes së shpinës. Kuptimi i mekanizmave biomekanikë dhe psikosocialë, si dhe zbatimi i strategjive të parandalimit dhe ushtrimeve të përshtatura, siguron një jetë profesionale më të shëndetshme, më produktive dhe një cilësi më të mirë të jetës për punonjësit. /Telegrafi/