Sëmundjet psikosomatike dhe trajnimet motivuese!

Miradije Statovci
Psikologe Klinike
Poliklinika “Galaxy”, Prishtinë

Personaliteti dhe problemet e shëndetit! Reduktimi i pasojave të stresit. Modeli motivues

Si bazë e çdo sëmundjeje psikosomatike konsiderohet stresi, zhvillimi i sëmundjes është si përgjigje ndaj faktorëve stresogjenë!

Psikoterapia dhe këshillimi psikologjik është si një bisedë e zakonshme, në të cilën unë si psikoterapeute di vetëm të të dëgjoj dhe di të bëj pyetjet e duhura.

Unë nuk do t’ju diagnostikoj dhe nuk do t’ju përshkruaj asnjë ilaç.

Psikoterapia dhe këshillimi psikologjik nuk janë vetëm për “të sëmurët” siç mendohej më parë, por për të gjithë ju që keni dhe dëshironi të zgjidhni problemin tuaj ose dëshironi të përparoni dhe përmirësoni cilësinë e jetës suaj, udhëzimi im, vëmendje e plotë për ju, vijnë në përgjigje, përfundime dhe zgjidhje.

Vështrimi i gjendjes suaj fillon të ndryshojë perceptimin për veten dhe botën përreth jush, rrjedhimisht ju përvetësoni besime, qëndrime dhe rregulla të ndryshme jetësore dhe arrini në mundësinë e ndryshimit të sjelljes, humorit, reagimit, etj.

Ndonjëherë gjatë ose pas bisedës ju mund të ndjejë trishtim, parehati dhe madje edhe të qajë. E gjithë kjo është e pranueshme dhe pjesë përbërëse e bisedës dhe procesit psikoterapeutit. Si trapiste, nuk kam një “zgjidhje të menjëhershme” për ju.

Kam nevojë për bashkëpunimin tuaj gjatë dhe ndërmjet bisedave. Si rregull, nevojiten më shumë takime, në varësi të problemit dhe kohëzgjatjes së tij.

Gjatë bisedës së parë do t’ju shpjegoj gjithçka në përputhje me problemin tuaj dhe do të biem dakord për kursin e mëtejshëm sipas nevojave dhe mundësive tuaja.

Shkenca në psikoterapi

Shkenca ka vërtetuar se niveli i kënaqësisë sonë nga jeta është një kombinim i aktiviteteve tona të jetës dhe mënyrave të të menduarit që zgjedhim (40%), faktorëve mjedisorë (15%) dhe trashëgimisë sonë gjenetike (45%). Pra, 55% është e ndryshueshme dhe nën ndikimin tonë.

Sipas studimeve të ndryshme, psikoterapia ka një efekt më të mirë dhe afatgjatë sesa terapia me ilaçe. Deri më tani, psikoterapia konjitive e sjelljes dhe, së fundmi, psikoterapia metakognitive kanë provat më shkencore.

Terapia konjitive e sjelljes shpjegon çrregullimet mendore në një mënyrë që vetë ngjarjet nuk janë shkaku i problemeve psikologjike, por mënyra se si interpretohen këto ngjarje. Terapia konjitive e sjelljes merret me kuptimet që njerëzit u japin përvojave të tyre. Ajo supozon se problemi qëndron në pikëpamjet e gabuara dhe të shtrembëruara për veten dhe botën dhe ka të bëjë me ndryshimin e përmbajtjes së mendimeve si dhe besimin e një personi në vlerën e asaj përmbajtjeje, ajo gjithashtu merret me ndryshimin e sjelljes. Sipas terapisë konjitive të sjelljes, mendimi ndikon në mënyrën se si ndihemi dhe ndikon në sjelljen tonë, dhe kthimin tek njëri-tjetri. Kështu, qëllimi i terapisë konjitive është të modifikojë mendimet, besimet dhe sjelljet e lidhura negative që ruajnë shqetësimin psikologjik. Terapia konjitive e sjelljes është vërtetuar shkencërisht se është efektive, e orientuar drejt qëllimit dhe e orientuar drejt problemeve.

Jo zyrtarisht mund të thuhet se psikoterapia praktikohet prej shekujsh, pasi individët kanë marrë ndihmë psikologjike dhe siguri nga të tjerët.

Psikoterapia kuptimplote, e bazuar teorikisht, ndoshta e ka origjinën në Lindjen e Mesme në shekullin e 9-të, e zhvilluar së pari nga mjeku dhe mendimtari psikologjik persian Rhazes.

Në Perëndim, çrregullimet e rënda mendore konsideroheshin kushte demonike, patologjike që duheshin dënuar dhe burgosur deri në shfaqjen e qasjes së shërimit moral në shekullin e 18-të. Kjo tërhoqi vëmendjen për mundësinë e ndërhyrjes psikosociale – duke përfshirë të menduarit racional, mbështetjen morale dhe aktivitetet në grup – për të ofruar ndihmë psikologjike dhe për të rehabilituar “të çmendurit”.

Psikoanaliza ishte ndoshta shkolla e parë veçanërisht psikoterapeutike e zhvilluar nga Sigmund Freud dhe të tjerë në fillim të shekullit të 20-të. Si specialist neurolog, Frojdi punoi mbi probleme që nuk dukej se kishin një bazë organike dhe zhvilloi teorinë se ato kanë një bazë psikologjike që i ka fillimet në përvojat e fëmijërisë dhe në mendjen e pavetëdijshme. Teknika të tilla si interpretimi i ëndrrave, shoqërimi i lirë, transferimi dhe analiza e ida, egos dhe superegos filluan të zhvillohen.

Çka është depresioni

Depresioni është një nga sëmundjet më të zakonshme në botën moderne, me më shumë se 350 milionë njerëz në mbarë botën. Depresioni është një nga çrregullimet psikiatrike më të zakonshme dhe më të rënda. Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë, depresioni është i katërti më i zakonshëm nga të gjitha sëmundjet. Supozohet se pas disa vitesh do të jetë i dyti më i shpeshtë pas sëmundjeve kardiovaskulare. Studimet tregojnë se depresioni është sëmundja me shkallën më të lartë të përsëritjes dhe se 50 deri në 80% e njerëzve me çrregullim depresiv kanë një episod depresiv të përsëritur (80% e atyre që kanë pasur një episod të madh depresiv do të kenë një episod tjetër (“Kessler, 2003 ”) jetëgjatësia për një episod depresiv u vlerësua në 16,9% “Kessler, 2003”.

Depresioni ka rrezikun më të lartë për t’u shfaqur tek njerëzit midis moshës 18 dhe 44 vjeç dhe më të ulëtin tek ata të moshës 60 vjeç e lart. Rreziku gjatë gjithë jetës për një episod depresiv është dy herë më i lartë tek femrat sesa tek meshkujt. Përpjekjet për vetëvrasje janë gjithashtu më të zakonshme tek femrat, por numri i tentativave të bëra është më i lartë tek meshkujt, sepse ata zgjedhin metoda më vdekjeprurëse të vetëvrasjes.

Depresioni ka shkaqet më të zakonshme në një kombinim të faktorëve biologjikë, psikosocialë dhe gjenetikë dhe është një kombinim i faktorëve endogjenë dhe ekzogjenë.

Depresioni shoqërohet me çrregullime dhe gjendje të ndryshme mendore. Më shpesh këto janë çrregullime ankthi, varësi, çrregullime të personalitetit dhe çrregullime të instinktit. Nga sëmundjet fizike, më së shpeshti shfaqet me sëmundjet e zemrës, sëmundjet e frymëmarrjes, sëmundjet malinje dhe ato endokrine. Në përgjithësi, këto janë sëmundje kronike, të cilat ndërhyjnë në funksionimin, ulin cilësinë e jetës, shpesh të shoqëruara me sindroma dhimbjeje, rezultate të dobëta prognostike.

Shumica e pacientëve me depresion kanë një pamje klinike tipike: ndryshime në humor, të menduarit, aftësitë psikomotorike, instinktet, vullnetin, vëmendjen dhe kujtesën. Simptomat më domethënëse që shfaqen janë humori i ulët, trishtimi, interesi ose kënaqësia e reduktuar ndjeshëm në shumicën e aktiviteteve, shqetësimi, aftësitë e ngadalta psikomotorike, neglizhenca e higjienës dhe pamja e jashtme, oreksi i dëmtuar dhe humbja e peshës, pagjumësia, dëshira seksuale e dëmtuar, humbja e vullnetit, fokusi. për sëmundjet dhe gjendjen e vet. Përqendrimi dobësohet, përmbajtjet e reja mbahen mend më pak. Një person i dëshpëruar është i pangopur, i painteresuar, qan, flet me zë të qetë dhe të ngadaltë, tërhiqet në vetvete dhe izolohet nga mjedisi. Depresioni dominohet nga ndjenjat e pakuptimësisë dhe mungesës së shpresës. Depresioni mund të shoqërohet me mendime vetëvrasëse dhe përpjekje për vetëvrasje. Mund të shfaqen edhe simptoma psikotike (mendime të çmendura, halucinacione).

Depresioni atipik, së bashku me humorin e ulët, trishtimin dhe ankthin, shfaq edhe simptoma që nuk “korrespondojnë” me tablonë klasike (p.sh. rritje të aftësive psikomotore, rritje të oreksit, hipersomni
etj.).

Depresioni është një “sëmundje me një mijë fytyra”. Përveç ndarjes në depresion tipik (klasik) dhe atipik, ka edhe depresionin unipolar dhe depresionin brenda çrregullimit afektiv bipolar; episodi i parë dhe i përsëritur; endogjene, ekzogjene (reaktive) dhe simptomatike (organike); depresioni sezonal dhe jo-sezonal.

Është veçanërisht e rëndësishme të dallojmë depresionin unipolar nga bipolar, pasi ky i fundit trajtohet edhe me stabilizues të humorit. Rreziku i vetëvrasjes është më i lartë tek njerëzit me depresion BAP sesa tek ata unipolar.

Sot, depresioni rezistent terapeutik po bëhet gjithnjë e më i zakonshëm. Bëhet fjalë për një depresion që nuk tregon përgjigje terapeutike ndaj të paktën dy antidepresantëve të aplikuar (që janë kimikisht të ndryshëm, pra i përkasin grupeve të ndryshme sipas mekanizmit të veprimit).

Fillimi i depresionit mund të jetë akut ose gradual. Rezultati dhe prognoza e depresionit nuk është e lehtë të parashikohet duke qenë se ecuria e sëmundjes ndikohet nga një sërë faktorësh dhe faktorësh të ndryshëm. Në çdo rast, është e rëndësishme të diagnostikohet dhe të fillohet trajtimi në kohë, sepse depresioni jo vetëm mund të ketë ecuri kronike dhe rikthime, por mund të përfundojë edhe me vetëvrasje (15% e pacientëve me depresion kryejnë vetëvrasje “Kaplan, 1996”).

Ka disa trajtime të disponueshme për depresionin. Terapia biologjike përdoret në çrregullimet depresive të moderuara deri në të rënda dhe ato me simptoma psikotike. Ai përfshin psikofarmaceutikë, terapi hormonale, privim gjumi, fototerapi dhe terapi elektrokonvulsive.

Trajtimet psikologjike më efektive janë psikoterapia (psikoterapia kognitive-sjellëse).Rezultatet premtuese arrihen edhe me psikoterapinë e aktivizimit të sjelljes. Përveç kësaj, ka disa forma të reja trajtimi, të tilla si psikoterapia e fokusuar në ndërgjegjen njohëse dhe psikoterapia metakognitive, e cila duket premtuese dhe mund të ofrojë disa avantazhe ndaj trajtimeve të tjera. Përdorimi i farmakoterapisë dhe psikoterapisë tregon efektivitet më të madh në trajtim kundrejt përdorimit të vetëm të farmakoterapisë.

Nga psikofarmaceutikët, antidepresantët janë më të përdorurit. Këta janë frenuesit selektivë të rimarrjes së serotoninës, SIPPS (frenuesit selektivë të rimarrjes së serotoninës, SSRI), ilaqet kundër depresionit triciklik (TCA). Përdoren gjithashtu stabilizues të humorit, antipsikotikë, anksiolitikë, hipnotikë.

Terapia hormonale përdoret nëse përveç depresionit ka një çrregullim endokrin shoqërues (hormonet e tiroides, hormonet seksuale).

Paniku

Sulmet e panikut janë të zakonshme dhe prekin deri në 10% të popullsisë në një vit. Shumica e njerëzve shërohen pa trajtim; disa kanë çrregullim paniku. Çrregullimi i panikut është i rrallë, duke prekur 2-3% të popullsisë gjatë një periudhe 12-mujore. Zakonisht fillon vonë në adoleshencë ose në moshë të re dhe prek gratë 2 deri në 3 herë më shpesh se burrat.

Sulmi i panikut është një fillim i papritur i një periudhe të shkurtër shqetësimi ose frike ekstreme që nuk bie në sy, e shoqëruar me simptoma fizike dhe mendore. Simptomat arrijnë kulmin e tyre pas rreth 10 minutash dhe më pas zhduken. Çrregullimi i panikut është shfaqja e sulmeve të përsëritura të panikut, të shoqëruara zakonisht me frikë nga sulmet e ardhshme ose ndryshime në sjellje që mund të shmangin situatat që krijojnë ndjeshmëri ndaj sulmeve. Një person me çrregullim paniku pret sulmin e radhës dhe është i shqetësuar për të (ankth parashikues) dhe shmang vendet ose situatat ku i ka zënë paniku më parë. Njerëzit me çrregullime paniku shpesh kanë frikë nga sëmundje të rënda të zemrës, mushkërive ose trurit dhe vizitojnë vazhdimisht një mjek të familjes ose departamentin e urgjencës për ndihmë. Fatkeqësisht, në rrethana të tilla, vëmendja përqendrohet në simptomat fizike dhe shpesh nuk bëhet një diagnozë e saktë.

Terapia më efektive është psikoterapia kognitive-sjellëse përmes ekspozimit që gradualisht zhvillon tolerancën ndaj shqetësimit dhe teknikave të relaksimit dhe relaksimit. Kohët e fundit janë arritur rezultate shumë të mira me terapinë metakognitive. Rrethi vicioz i sulmeve të panikut është përqendrimi i vëmendjes në simptomat trupore dhe interpretimin e tyre katastrofik dhe shmangien e të gjitha situatave në të cilat ka ndodhur shqetësimi.

Çrregullimi i stresit post-traumatik

Çrregullimi i stresit post-traumatik (PTSD) është një përgjigje e vonuar ose e zgjatur ndaj një ngjarjeje traumatike. Ngjarjet tipike traumatike janë aksidente të rënda, sulme seksuale ose fizike, luftime, robëri ose tortura dhe përballja me një diagnozë të një sëmundjeje të rëndë.

Simptomat e PTSD janë kujtime të përsëritura dhe bindëse të një ngjarjeje traumatike, të cilat mund të ndodhin në formën e kujtimeve të përsëritura, maktheve ose episodeve të rikthimit (duke rijetuar një përvojë traumatike, personi ndihet sikur është përsëri në atë përvojë). Njerëzit me PTSD shmangin stimujt e brendshëm ose të jashtëm të lidhur me traumën. Një shmangie e tillë mund të çojë në mpirje emocionale ose ndarje. Ata gjithashtu përjetojnë simptoma të zgjimit të shtuar që mund të çojnë në zemërim, pagjumësi, ulje të përqendrimit dhe një ndjenjë të përsëritur ose të vazhdueshme rreziku. DSM-5 gjithashtu prezanton një simptomë të katërt, emocionet dhe mendimet negative.

Çrregullimi i stresit post-traumatik mund të ndahet në akut (simptomat zgjasin deri në 3 muaj), kronik (më shumë se 3 muaj) dhe të vonuar (simptomat shfaqen të paktën 6 muaj pas traumës). Sipas paraqitjes së simptomave, e ndajmë atë në të plotë (simptome të pranishme nga të tre grupet) dhe të pjesshme.

Përafërsisht 60% e meshkujve dhe 50% e femrave raportojnë se kanë përjetuar të paktën një ngjarje traumatike gjatë jetës së tyre (Schnurr, Friedman, & Bernardy, 2002) por vetëm një pakicë zhvillon PTSD. Prevalenca gjatë gjithë jetës e PTSD është midis 1 dhe 3% (Helzer, Robins, & McEvoy, 1987). Gratë kanë dy herë më shumë gjasa të plotësojnë kriteret për PTSD. Ngjarjet më të zakonshme nxitëse për gratë janë abuzimi seksual dhe lufta për burrat (Mendes et al. 2008). Çrregullimi mund të ndodhë në çdo moshë. DSM-5 prezanton mundësinë e diagnostikimit të PTSD tek fëmijët nën 6 vjeç.

Hulumtimet kanë treguar se ka disa faktorë që favorizojnë zhvillimin e PTSD. Ekspozimi i drejtpërdrejtë ndaj ngjarjes, peshë më e madhe, kohëzgjatja më e gjatë e ngjarjes dhe kërcënimi i perceptuar për vdekje dhe ndjenja e pafuqisë. Shkëputja gjatë një ngjarjeje, një reagim fillestar më serioz dhe mbështetja sociale më e dobët pas ngjarjes janë gjithashtu faktorë rreziku (Schnurr et al. 2002).

Komorbiditeti është shumë i zakonshëm, ku 88% e meshkujve dhe 79% e femrave raportojnë të paktën edhe një çrregullim psikiatrik (Dunner, 2001). Depresioni, varësia nga alkooli dhe substancat psikoaktive dhe çrregullime të tjera të ankthit janë diagnozat më të zakonshme shoqëruese.

Trajtimi me ilaçe nuk rekomandohet veçanërisht për PTSD. /Telegrafi/