Një vrimë e zezë “gëlltiti” një yll disa vite më parë

Vrimat e zeza janë një nga objektet më misterioze dhe ekstreme në univers. Këta janë trupa me një gravitet kaq të fortë sa nuk mund t’u shpëtojë asgjë, madje as drita.

Ato janë gjithashtu interesante sepse u lejojnë astronomëve të vëzhgojnë sjelljen e ligjeve të fizikës në kushtet më ekstreme. Ndonjëherë këto “përbindësh” gëlltisin yje dhe objekte të tjera afër, duke lëshuar sasi të mëdha drite dhe rrezatimi.

Në muajin tetor të vitit 2018, astronomët vëzhguan një vrimë të zezë në një galaktikë 665 milionë vite dritë larg dhe kuptuan se ajo sapo kishte gëlltitur një yll. Tre vjet më vonë, shkencëtarët nga Qendra për Astrofizikë/Harvard & Smithsonian (CfA) studiuan të njëjtën vrimë të zezë për të vëzhguar fenomenin e ngjarjeve të ndërprerjes së baticës (TDE) dhe vunë re se ajo “gromiste” me zë të lartë.

Një TDE ndodh kur një yll i afrohet shumë një vrime të zezë supermasive dhe fillon i ashtuquajturi proces i spagetitizimit, gjatë të cilit fusha gravitacionale e vrimës së zezë fillimisht shtrihet dhe më pas copëton yllin që ndodhi të ishte shumë afër. Një pjesë e masës yjore mund të mbetet në diskun e grumbullimit rreth vrimës së zezë, gjë që rezulton në një ndezje të përkohshme të rrezatimit elektromagnetik.

Pasi shkencëtarët e Universitetit Shtetëror të Ohajos analizuan TDE AT2018hyz në 2018, astronomia e CfA, Yvette Cendes dhe kolegët e saj hodhën një vështrim tjetër në ngjarjen në vitin 2021. Ata u befasuan kur panë se vrima e zezë “erdhi sërish në jetë”, shkruan universetoday.

“Kjo na befasoi plotësisht, askush nuk e ka parë diçka të tillë më parë”, tha Cendes.

AT2018hyz ishte mjaft i qetë për tre vjet dhe më pas u bë një nga më të ndriturit e TDE. Shkencëtarët arritën në përfundimin se vrima e zezë u ndez përsëri ndërsa filloi të nxirrte pjesën tjetër të materialit nga ylli. Kjo është hera e parë që astronomët e kanë vënë re këtë fenomen dhe ata ende nuk e kuptojnë pse vrima e zezë “gromiste” vetëm vite më vonë pas vaktit të saj të konsiderueshëm.

“Kjo është hera e parë që ne kemi regjistruar një periudhë kaq të gjatë midis gëlltitjes dhe nxjerrjes së materialit. Tani duhet të shohim nëse diçka e tillë ndodh më shpesh”, tha astronomi Edo Berger nga CfA.

Gjatë gëlltitjes së një ylli, një vrimë e zezë ndonjëherë mund të nxjerrë përsëri në hapësirë material në formë spageti; të cilën astronomët e quajnë me shaka si një “drekë e çrregullt”. Sidoqoftë, shfaqjet e daljes zakonisht vijnë shumë shpejt pas TDE, jo vite më vonë.

Për më tepër, vrima e zezë në këtë rast u rrallë me dhunë – duke nxjerrë materialin me shpejtësi që arrinin 50 për qind të shpejtësisë së dritës; rreth pesë herë më shumë se sa është e zakonshme me TDE-të e tjera. /Telegrafi/