Mërdhirjet, veprimet që duhen ndërmarrë

Mërdhirje janë lëndime lokale që shfaqen prej veprimit të temperaturave të ulëta. Më së shpeshti lajmërohen në shputa, gishtërinj të dorës, lapër të veshit dhe hundë.

Prof.ass.dr. Isuf Bajrami
Spec.i mjek.urgjente
Qendra e Mjekësisë Urgjente-Prishtinë
tel. 044-199-161;
isufbajrami@yahoo.com 

Mërdhirjet i favorizojnë ndërresat e holla të lagështa dhe rraskapitja e përgjithshme. Kjo gjendje lajmërohet shpesh bashkë me ftohjen e përgjithshme të trupit.

Rrethanat tipike të shfaqjes së mërdhirjes

Qëndrimi i gjatë në natyrë në kushtet dimërore (malorët, alpinistët, ushtarët), këpucët e holla dhe të ngushta zvogëlojnë cirkulacionin në shputa e me këtë favorizojnë shfaqjen e mërdhirjes, sidomos nëse gjatë kohës nuk hiqen.

Si të njihet mërdhirja?

Në fillim ekziston ndjenja e ftohjes në pjesën e atakuar e cila kalon në dhimbje. Ndërprerja e shpejtë e ndjenjës së ftohjes dhe dhimbjes është shenjë e fillimit të mërdhirjes. Lëkura e atakuar është e njomë, e lagësht, e zbehtë ose e skuqur. Më vonë shfaqet ënjtja e ndonjëherë edhe bullat.

Veprimet

• Personin duhet vendosur në lokale të nxehta dhe i hiqen ndërresat, këpucët dhe unazat
• Pjesët e veshjeve që janë ngjitur për lëkure nuk guxojnë me forcë të hiqen, por duhet të fiksohen me kapëse
• Sipërfaqen e ngrirë e mbulojmë me gazë, por nuk i mbështjellim me fashë
• Dorën ose këmbën e mërdhirë duhet imobilizuar dhe e vendosim në pozitë të ngritur
• Mos i fërko pjesët e mërdhita të trupit
• Mos i shpërthe bullat
• Mos vendos pluhur, yndyrë e të ngjashme në sipërfaqen e ngrirë
• Mos i vendos dorëzat ose çorapët në pjesët e ngrira
• Mos i nxehni pjesët e ngrira me termofor ose me burime të ngjashëm të nxehtësisë
• Mos e lejoni personin me shputa të ngrira të ecë

Temperaturat e ulëta (hipotermia)

Hipotermia është gjendje e uljes së temperaturës së përgjithshme trupore. Na shfaqet kur organizmi humbë më shumë nxehtësi se ç’mund të prodhojë. Gjendja e alkoolizuar, rraskapitja dhe temperatura e ultë e rrethinës favorizojnë shfaqjen e hipotermisë.

Shpesh viktima të hipotermisë janë personat e dehur të cilët flenë jashtë shtëpisë. I porsalinduri dhe fëmijët e vegjël janë shumë të predispozuar për hipotermi për shkak të masës së vogël trupore.

Shenjat e hipotermisë

Në fillim personi ka ndjenjën e të ftohtit dhe dridhet (ky stad mund të mungojë). Më vonë kjo ndjenjë e ftohjes ndërpritet, lajmërohet lodhja, hutia dhe ndjenja e madhe për gjumë. Të gjitha funksionet trupore dhe psikike ngadalësohen. Ndonjëherë lajmërohen ëndrrat.

Me uljen e mëtejme të temperaturës trupore njeriu humbë vetëdijen. Frymëmarrja dhe puna e zemrës ngadalësohen shumë. Nëse nuk ofrohet ndihma, vdekja vjen për shkak të ndërprerjes së frymëmarrjes dhe punës së zemrës.

Veprimet:

Nëse i sëmuri në hipotermi është i vetëdijshëm:

* Vendose në lokal të nxehtë. Ndërresat e lagështa dhe të ftohta ndërroni me të nxehta.
* Jepni pije joalkoolike të nxehta të ëmbëlsuara.
* Mund të përdorni termofor dhe burime të ngjashme të nxehjes për të sëmurin; mos i vendosni ato direkt në trup, por i afroni në distancë të tolerueshme.
* Nëse nuk i keni në disponim lokal të nxehtë, mundohu ta izoloni të sëmurin nga të gjitha anët me rroba, çarçafë ose material tjetër. Thirrni ndihmën.

Nëse i sëmuri në hipotermi nuk është i vetëdijshëm:

Kontrolloni frymëmarrjen dhe cirkulacionin dhe sipas nevojës filloni masat e ringjalljes. Në hipotermi frymëmarrja dhe puna e zemrës mund të jen aq të dobësuar dhe është e mundur të parashikohen. Por, prezenca e frymëmarrjes minimale në vetëm 2-3 inspirime në minutë e largon nevojën për ringjallje.

Gjatë ringjalljes së personit në hipotermi duhet të jemi këmbëngulës, se rëndom pasi që vlen rregulla “se edhe i mërdhiri nuk është i vdekur deri sa nuk është i nxehtë dhe i vdekur”.

Nxehja e të sëmurit në hipotermi pa vetëdije duhet bërë gradualisht dhe këtë ashtu që së pari nxehet trupi i të sëmurit, regjioni i zemrës.

Nxehja e njëjtë e trupit mund të jetë e kobshme pasi që zgjerimi i enëve të gjakut gjatë ngrohjes shpie deri te rënia e presionit të gjakut dhe njëkohësisht daljen e gjakut të ftohtë nga periferia e organizmit në zemër që mund të shkaktojë arrest kardiak.

Metodë e duhur e nxehjes graduale të sëmurit në rrethanat kur ndihma mjekësore nuk është e mundur, është me mbështjellësin e nxehtë të Hiblerit.

Të sëmurin e shtrini në batanijen e zgjeruar. Nën trup duhet të vendoset folia e aluminit ose plastike.

Dorëzat dhe jelekun futni në ujë të nxehtë (60-70°C), vishet për në gjoks dhe bark të sëmurit dhe mbështillet me folien e përmendur.

Duart duhet të mbeten jashtë folies.

Krejt trupin e mbështiellim me batanije ashtu që vetëm fytyra mbetët e shpluar. Ndërresat dhe mbulesat ndërrohen në çdo orë. /Telegrafi/