Kreditë jofunksionale ngufasin tregun

Hartuesit e politikave në Ballkanin Perëndimor duhet t’i ribalancojnë sektorët e tyre financiare për të siguruar rritjen ekonomike afatgjate në rajon, thotë një raport i ri i Bankës Botërore, shkruan gazeta KOHA.

Sipas raportit të titulluar “Rreziqe dhe përfitime: Menaxhimi me sfidat për rritje inkluzive në Evropë dhe Azinë Qendrore”, që këto ditë u prezantua në Vjenë, mbështetja e tepruar në kreditë bankare ka kontribuar në moszhvillimin e mjaftueshëm të tregjeve të kapitalit dhe në numrin e madh të kredive jofunksionale në rajon.

Raporti thotë se zhvillimi i sektorit financiar nuk duhet të mbështetet vetëm në përmirësimin e qasjes në kredi bankare, por duhet lejuar sistemet financiare të kenë zhvillim të balancuar, si tek bankat ashtu edhe tek financat jobankare me nën-sektorët e tyre, sidomos tregjet e kapitalit dhe të sigurimit- për të siguruar rritjen përfshirëse në Evropën dhe Azinë Qendrore (EAQ).

“Edhe pse rajoni ka parë progres në krizën globale financiare, sektori financiar mund të bëjë më shumë për të mbështetur mundësitë për një rritje të qëndrueshme dhe të barabartë”, thotë Evald Novotni, guvernatori i Bankës Kombëtare të Austrisë dhe drejtuesi i prezantimit.

Raporti analizon dimensionet kryesore të zhvillimit financiar për të mbështetur rritjen gjithëpërfshirëse dhe ofron një strategji të gjerë për zbatimin e reformave të sektorit financiar në Ballkanin Perëndimor dhe në rajonin e Evropës dhe Azisë Qendrore.

Ngjarja fokusohet në sfidat specifike në Ballkanin Perëndimor, me praninë e zyrtarëve të lartë, duke përfshirë edhe guvernatorët e bankave qendrore të Shqipërisë, Kosovës, Maqedonisë, Malit të Zi dhe Serbisë. Në Ballkanin Perëndimor, 16 për qind e portofolios së kredisë është jofunksionale – dhe ndër më të lartat në botë. Gjithashtu, në kuadër të EAQ – rajonin më gjerë, vetëm rreth 38 për qind e të rriturve përdorin produktet e kursimeve – krahasuar me 54 për qind në vendet e zhvilluara dhe vetëm një për qind përdorin produktet e sigurimit. Mosbesimi në banka është edhe më i lartë se çdo rajon tjetër në botë.

“Tejkalimi, mosbesimi dhe diversifikimi i sistemit financiar në rajon është kyç për rritjen e qëndrueshme dhe gjithëpërfshirëse. Kjo kërkon bashkëpunim të mëtejshëm ndërkombëtar të sistemit financiar të larmishëm dhe të qëndrueshme, kërkon një shkallë më të madhe se ajo që mund të japin vendet e rajonit individualisht”,  thotë ekonomisti kryesor për Evropën dhe Azinë Qendrore, Hans Timmer.

Për të siguruar një rritje të qëndrueshme dhe gjithëpërfshirëse, raporti argumenton se vendet e rajonit duhet të balancojnë zhvillimin financiar së bashku me masat e mëposhtme: stabilitetit (që merret me kreditë me probleme dhe paqëndrueshmëri të reduktuar në kredi private), efikasitetin (duke ulur shpenzimet e lart dhe neto kufijtë -kamatat e fondeve), përfshirja (rritja e përdorimit të produkteve të kursimeve dhe të sigurimit), thellësi (zhvillimin e tregjeve të kapitalit dhe diversifikimin e sistemit financiar).

“Ballkani Perëndimor më mirë mund të avancohet përmes një fokusi më të madh në përmirësimin e efikasitetit financiar, të rritur, kursimet dhe zhvillimin e tregut të kapitaleve”, vëren Ellen Goldstin, drejtor për Ballkanin Perëndimor në Bankën Botërore.

Raporti tregon se gjatë viteve të ’90-ta, vendet e EAQ-së për rajonin e zgjedhur një model të zhvillimit të shpejtë financiar e fokusuar në zgjerimin e huadhënies bankare, shpesh të financuara nga kapitali i huaj.

Ky model ka ndihmuar në rritjen e përfshirjes financiare të kompanive dhe amvisërive, por ajo u shoqërua edhe efikasitet të vogël financiar dhe rritjen e ndjeshmërisë. Si pasojë, rajoni u përball me dy kriza të mëdha bankare, e para në fund të viteve ’90 dhe e dyta në vitin 2008.