Investimet e huaja direkte (FDI) në Evropë ranë në nivelin më të ulët në nëntë vitet e fundit gjatë vitit 2024, me Francën, Gjermaninë dhe Britania e Madhe që përjetuan rënie dyshifrore.
Ndërkohë që bota shënoi një rritje modeste të investimeve të huaja direkte gjatë vitit 2024, Evropa u shfaq si një destinacion më pak i preferuar për kapitalin.
Numri i projekteve në rajon ra në nivelin më të ulët në nëntë vjet, sipas Anketës së Attraktivitetit Evropian 2025 nga EY, e cila përfshiu përgjigjet e 500 drejtuesve të bizneseve ndërkombëtare midis janarit dhe marsit 2025, raporton euronews.
Më shumë se një e treta prej tyre, 37 për qind, deklaruan se kishin shtyrë, anuluar ose kufizuar planet e investimeve në Evropë gjatë vitit 2024, për shkak të rritjes së dobët ekonomike, çmimeve të larta të energjisë dhe tensioneve gjeopolitike, transmeton Telegrafi.
“Bizneset në mbarë botën njoftuan 5,383 projekte të reja (greenfield) dhe projekte zgjerimi në 45 vende evropiane, krahasuar me 5694 në vitin 2023 - një rënie vjetore prej 5 për qind”, thuhet në raport.
Për krahasim, projektet FDI në Evropë ranë me 4 për qind nga viti 2022 në 2023, dhe u rritën me 1 për qind nga 2021 në 2022. Aktualisht, numri i projekteve të investimeve të huaja direkte është 19 për qind më i ulët krahasuar me kulmin e arritur në vitin 2017.
Megjithëse Evropa në tërësi nuk ishte destinacioni kryesor për projekte të reja gjatë vitit 2024, Luksemburgu u veçua si vendi më i mirë ndër anëtarët e OECD-së, me vlerën më të lartë të investimeve të huaja direkte. Këto arritën në 133 miliardë dollarë (117 miliardë euro) në vitin 2024, sipas të dhënave të OECD-së. Shtetet e Bashkuara u renditën të dytat me 66 miliardë dollarë (58 miliardë euro), të ndjekura nga Kanadaja me 42 miliardë dollarë (37 miliardë euro).
Ku kanë rënë më së shumti në Evropë?
Anketa e EY zbuloi se Franca, Mbretëria e Bashkuar dhe Gjermania mbeten tre destinacionet kryesore për investimet e huaja direkte (FDI) në Evropë, duke përfaqësuar së bashku rreth gjysmën e të gjitha projekteve FDI në rajon. Megjithatë, të tre këto vende përjetuan rënie dyshifrore gjatë vitit të kaluar.
Numri i projekteve të reja në Francë ra me 14 për qind, kryesisht për shkak të pasigurisë politike dhe kostove të larta të punës në vitin 2024. Kjo ndodhi pavarësisht faktit që Franca vazhdon të jetë destinacioni kryesor për investimet FDI, sipas raportit. Ajo po shfaqet gjithashtu si një qendër kryesore për investimet në inteligjencën artificiale dhe mbetet një vend strategjik për kompanitë ndërkombëtare të energjisë dhe agropërpunimit.
Edhe pse Londra mbetet qyteti më tërheqës në Evropë për investime, Mbretëria e Bashkuar shënoi një rënie prej 13 për qind të FDI-së vitin e kaluar. Kjo lidhet pjesërisht me produktivitetin e ulët, financat publike sfiduese dhe çmimet relativisht të larta të energjisë, sipas EY.
Në Mbretërinë e Bashkuar, raporti shton se klima e investimeve po zhvendoset drejt projekteve më të pakta, por me cilësi më të lartë, të udhëhequra nga një rritje e fortë e skemave të investimeve në kërkim dhe zhvillim (R&D), me një rritje prej 32 për qind.
Ndërkohë, FDI në Gjermani ra me 17 për qind në vitin 2024, duke vazhduar rënien e qëndrueshme që nga pandemia. Investimet në Gjermani gjatë vitit 2024 u përqendruan kryesisht në zgjerimin e projekteve ekzistuese, dhe jo në të ashtuquajturat projekte të reja (greenfield).
Rritje e investimeve në Evropën Qendrore, Lindore dhe Jugore
Sipas raportit, investimet u rritën në të gjithë Evropën Qendrore, Lindore dhe Jugore.
Spanja u veçua me një rritje prej 15 për qind të projekteve në vitin 2024 krahasuar me vitin e mëparshëm, e nxitur nga një performancë e fortë ekonomike, kosto relativisht të ulëta të energjisë dhe punës, një furnizim i bollshëm me tokë dhe mbështetja e fondeve të BE-së.
Kjo e bëri vendin destinacionin e katërt më të madh për FDI në Evropë.
Sa i përket projekteve të reja, performues të tjerë të fuqishëm ishin Danimarka (+86 për qind), Austria (+31 për qind), Zvicra (+25 për qind), Polonia (+13 për qind), Finlanda (+13 për qind) dhe Italia (+5 për qind), sipas EY.
Rritja e ndjeshme në Danimarkë erdhi nga trefishimi i numrit të projekteve në shërbime biznesi, shitje dhe marketing.
Polonia gjithashtu forcoi pozicionin e saj si një qendër industriale dhe logjistike, duke përfituar nga vendndodhja qendrore, konkurrueshmëria në kosto dhe baza e gjerë e punonjësve të kualifikuar.
Cilat sektorë u prekën më shumë?
Ndër projektet e FDI në Evropë, investimet në prodhim ranë me 9 për qind, duke shënuar nivelin më të ulët të projekteve të reja prodhimi që nga viti 2020.
Projektet e reja të tipit “greenfield”, që ndërtohen nga e para, ranë me 20 për qind. Objektet e reja zakonisht krijojnë dyfish më shumë vende pune sesa zgjerimet e ndërtesave ekzistuese.
Edhe investimet në ambiente zyrash ranë, pasi kalimi drejt punës në distancë uli kërkesën për hapësira të reja zyrash. Sektori i softuerit dhe shërbimeve IT — historikisht sektori më i madh për FDI — pësoi një rënie prej 17 për qind, pjesërisht për shkak të kufizimeve në buxhetet për shërbimet e jashtme (outsourcing).
Në total, krijimi i vendeve të punës të lidhura me FDI ra me 16 për qind në vitin 2024, sipas EY.
Ndërsa shumica e kategorive të FDI pësuan rënie në 2024, investimet në kërkim dhe zhvillim (R&D) u rritën, ndonëse nga një nivel relativisht i ulët. Kjo tregon se investitorët ende e shohin Evropën si një vend tërheqës për kërkime të avancuara në të gjitha sektorët.
Çfarë pritshmërish kanë drejtuesit e biznesit për vitet e ardhshme?
Një rikuperim i menjëhershëm i investimeve të huaja direkte (FDI) në Evropë është i paqartë.
Sipas OECD-së, perspektiva globale për vitin 2025 mbetet e pasigurt, pasi pritet një rritje modeste e Prodhimit të Brendshëm Bruto (GDP) në dy vitet e ardhshme, e kufizuar nga barrierat në rritje tregtare dhe ndryshimet në politika.
Pasiguritë po ndikojnë edhe në perspektivat afatgjata të Evropës. Kërcënimi i vazhdueshëm i tarifave të larta të importit në SHBA shton shqetësimet për konkurrueshmërinë e Evropës, duke ushqyer hezitimin e investitorëve.
Megjithatë, shumica e drejtuesve ndërkombëtarë të biznesit që u anketuan besojnë se Evropa mund të tërheqë investime në sektorë kyç. Këta përfshijnë energjitë e rinovueshme, gjysmëpërçuesit, farmacinë, inteligjencën artificiale dhe automjetet elektrike (EV).
“Ndërsa investimet në përgjithësi kanë rënë, ka një mundësi të rëndësishme për Evropën që të forcojë investimet në sektorë në zhvillim si energjitë e rinovueshme, inteligjenca artificiale dhe automjetet elektrike, të cilët shfaqin potencial të madh,” tha Julie Linn Teigland, nënkryetare globale e EY, përgjegjëse për aleancat dhe ekosistemet në rajonin EMEIA. “Është thelbësore që të përshtatemi dhe të inovojmë shpejt për të siguruar një të ardhme të begatë për Evropën,” shtoi ajo.
Vetëm 59 për qind e bizneseve kanë ndërmend të investojnë në Evropë brenda 12 muajve të ardhshëm, nga 72 për qind që ishin vitin e kaluar. Pak më shumë, 61 për qind, mendojnë se atraktiviteti i Evropës do të rritet gjatë tre viteve të ardhshme.
Shpenzimet në mbrojtje
Me gjithë klimën e zymtë të investimeve në Evropë, perspektivat e rajonit mbështeten nga tregues ekonomikë pozitivë. Normat e interesit po bien, dhe rritja e pagave po tejkalon inflacionin.
Besimi në ekonominë evropiane mbështetet edhe nga planet e Gjermanisë për të shpenzuar 1 trilion euro në infrastrukturë dhe mbrojtje në vitet e ardhshme, të cilat pritet të jenë një shtytës i FDI-së.
Ndërsa SHBA-ja po bëhet një partner ushtarak më pak i besueshëm, Evropa duhet të bëhet më e pavarur, duke rritur shpenzimet në mbrojtje dhe duke forcuar prodhimin vendas.
Të dhënat e FDI-së për 2024 treguan se investimet evropiane në mbrojtje po marrin hov. Aktorët kryesorë përfshijnë gjigantin francez të aeronautikës dhe mbrojtjes Thales, i cili hapi një linjë të re montimi në Belgjikë, dhe grupin gjerman të mbrojtjes Rheinmetall, që po përgatit një fabrikë të re për prodhimin e artilerisë në Lituani. /Telegrafi/
