Franca në udhëkryq – si do të zgjidhet kriza politike?

Pas raundit të dytë të zgjedhjeve legjislative franceze, të gjithëve po pyesin: kush do të qeverisë me Francën?

Ndryshe nga sa parashikuan sondazhet, koalicioni i krahut të majtë, Fronti i Ri Popullor (NFP) doli në krye gjatë zgjedhjeve legjislative të së dielës në Francë, i ndjekur nga aleanca qendrore e presidentit, Emmanuel Macron.

Tubimi Kombëtar i ekstremit të djathtë doli në vendin e tretë, një humbje befasuese duke marrë parasysh rezultatet historike të partisë në raundin e parë të zgjedhjeve legjislative më 30 qershor dhe në zgjedhjet e Bashkimit Evropian më 9 qershor, raporton euronews.

Me 181 vende për të majtën, kundër 159 për shumicën presidenciale dhe 143 për Tubimin Kombëtar, parlamenti i vendit tani është i ndarë në tre blloqe të veçanta, transmeton Telegrafi.

Me asnjë nga aleancat që nuk ka fituar një shumicë absolute prej 289 vendeve në Asamblenë Kombëtare të nevojshme për të formuar një qeveri, Franca përballet me një parlament të varur dhe paralizë të mundshme politike.

Kryeministri francez, Gabriel Attal dha dorëheqje të dielën pasi koalicioni i presidentit francez humbi shumicën relative në zgjedhjet e parakohshme, por Macron i kërkoi të mbetet në detyrën e kujdestarit, pasi asnjë kandidat nuk dallohet aktualisht për ta zëvendësuar atë.

Pra, kush mund të qeverisë me Francën dhe cilët janë skenarët e mundshëm në javët në vijim?

Si emërohen kryeministri dhe kabineti?

Sipas Kushtetutës franceze, presidenti ka fuqinë të emërojë këdo që dëshiron si kryeministër.

Prandaj, Macron nuk është i detyruar të emërojë dikë nga blloku më i madh, aktualisht NFP.

Por, logjika institucionale nënkupton që kryeministri i emëruar duhet të mbledhë mjaftueshëm mbështetje në Asamblenë Kombëtare për të shmangur një votë mosbesimi, që do të dërgonte në rënien e qeverisë.

Duke qenë se aktualisht asnjë forcë politike nuk ka kapacitetin për të formuar një qeveri me shumicën absolute të vendeve, Macron dhe NFP do të duhet të arrijnë një marrëveshje.

Të paktën për të marrë “mbështetje të heshtur, me abstenim, ose mbështetje të qartë nga partitë e tjera politike”, tha Bruno Cautres, shkencëtar politik për gazetën franceze Le Parisien.

Pasi të jetë emëruar Kryeministri, i takon atij ose asaj që të zgjedhë kabinetin e ministrave.

Edhe këtu, zakoni dikton që presidenti të jetë pak a shumë i përfshirë, veçanërisht në lidhje me emërimet kyçe si Ministrat e Punëve të Jashtme dhe të Mbrojtjes, të cilët janë ‘fushat e rezervuara’ jozyrtare të Kreut të Shtetit.

Cilat janë skenarët e mundshëm?

Opsioni 1: Koalicioni i krahut të majtë si qeveri e pakicës

🇫🇷Who’s who in France’s left-wing coalition?

While the far-right and centrist camps have clear frontmen leading the charge, multiple faces make up the New Popular Front.

Here’s a look at some of the coalition’s leaders.https://t.co/Fa1S54q7pY

— euronews (@euronews) July 5, 2024

NFP përbëhet nga një mori partish të majta, duke përfshirë LFI-në, Partinë Socialiste, të Gjelbrit dhe Partinë Komuniste.

Ka pasur shumë grindje të brendshme, veçanërisht në lidhje me temën e ndjeshme se kush mund ta udhëheqë Francën si kryeministër i ardhshëm.

Jean-Luc Melenchon, lideri i partisë së majtë France Unbowed (LFI) ka deklaruar vazhdimisht se është gati të marrë rolin. Megjithatë, ai mbetet një figurë polarizuese brenda NFP.

“Melenchon zmbraps shumë votues, kështu që do të përbëjë një problem serioz nëse ai emërohet”, tha Erwan Lecoeur, sociolog dhe ekspert në partinë franceze të ekstremit të djathtë dhe të Gjelbër.

“Çështja me të majtën është se ata nuk kanë një kryeministër natyral që mund të imponojë veten. Kështu që ata do të duhet të gjejnë një kompromis”, tha Lecoeur, duke përmendur figura të tilla si Marine Tondelier, kreu i partisë së Gjelbër ose Clementine Autain, deputete më pak përçarëse nga partia France Unbowed, si kandidatë të mundshëm.

Një kryeministër nuk duhet të vijë nga një parti politike, tha Nicolas Tenzer, bashkëpunëtor i lartë i Qendrës për Analizën e Politikave Evropiane dhe autor i “Lufta jonë: krimi dhe harresa”.

“Mund të jetë dikush që del jashtë arenës politike si kur eurodeputeti socialist, Raphael Glucksmann propozoi të emëronte Laurent Berger, udhëheqësin e një prej sindikatave më të mëdha në Francë. Ai mund të jetë një kompromis i mirë për kryeministrin”, tha Tenzer për Euronews.

Por, një qeveri e pakicës me më pak se 289 vende do të thotë se koalicioni i krahut të majtë do të duhet të jetojë nën kërcënimin e vazhdueshëm të një votimi mosbesimi nga partitë e tjera.

Megjithatë, qeveria e Macronit ka arritur të udhëheq vendin që nga viti 2022 me një shumicë relative prej 246 vendesh. Kjo sepse partitë e tjera nuk i bashkuan kurrë forcat për t’i rrëzuar.

Kampi presidencial duhej të kërkonte shumicën e votave rast pas rasti për të votuar për çdo projektligj dhe rregullisht përdorte nenin 49.3, i cili i lejonte kabinetit të Macronit të kalonte projektligjet pa votim — një lëvizje shumë e papëlqyeshme në mesin e elektoratit.

Por, nëse Melenchon kontroverse merr miratimin, kjo mund të rezultojë në një votë mosbesimi, besojnë shumë analistë.

Opsioni 2: Macron merr një shumicë absolute përmes një koalicioni të larmishëm

Macron mund të përpiqet të ndërtojë një koalicion të brishtë me të moderuarit nga partitë e majta dhe të djathta.

“Ne jemi në një situatë të paralizës relative politike, kështu që mund të jetë e mundur të ndërtohet një koalicion i brishtë ylber, por ka ende një delta të rëndësishme nga pikëpamja ideologjike”, tha Benjamin Morel, ekspert i së drejtës kushtetuese.

Megjithatë, Franca nuk ka kulturën politike për të formuar koalicione kaq masive që janë të zakonshme në vendet e tjera të BE-së si Gjermania, sipas Lecoeur.

“Franca duhet të mësojë artin për të bërë kompromise. Ata nuk mund të zbatojnë programin e NFP ose programin e partisë së Macron. Duhet të ketë diçka në mes”, tha Tenzer.

“Përndryshe, do të jetë kaos në Francë dhe kaosi është sigurisht i dërguar nga Zoti për të djathtën ekstreme, e cila do të kërkojë çdo mundësi” për të përgatitur terrenin për zgjedhjet presidenciale të vitit 2027, shtoi ai.

Por, ky opsion duket më pak i mundshëm pasi shumë liderë partish kanë shprehur kundërshtimin e plotë ndaj krijimit të aleancave të caktuara, duke përfshirë Melenchon nga LFI.

Nga ana tjetër, strategjia e Macron ka qenë të përpiqet të izolojë LFI-në në arenën politike që nga fillimi i fushatës zgjedhore legjislative, edhe pse partia e Melenchon mbetet më e madhja brenda NFP me 74 deputetë nga 178.

Ish-kryeministri i Macron-it, Edouard Philippe dhe ministri aktual i BE-së dhe i Punëve të Jashtme, Stephane Sejourne kanë përjashtuar çdo aleancë me partinë LFI.

“Ne po shohim shumë grupe të vogla politike në Parlament dhe me perspektivën e zgjedhjeve të reja brenda një viti, kjo mund të bëjë që shumë parti të mos bëjnë ndonjë favor të vërtetë për të tjerët”, tha Morel për Euronews.

Opsioni 3: Macron emëron një qeveri teknokratike

Një tjetër opsion për Macron do të ishte emërimi i një qeverie teknokratike me ministra pa përkatësi të veçantë politike për të trajtuar çështjet aktuale, me mbështetjen rast pas rasti të blloqeve të ndryshme në Asamblenë Kombëtare.

“Kjo do t’i lejonte Francës të qëndronte në një kaos jo politik, por shumë teknik, që nuk do të zgjaste më shumë se një apo dy vjet”, tha Lecoeur.

Megjithatë, disa ekspertë si Tenzer hedhin poshtë mundësinë që kjo mund të jetë edhe një opsion.

“Nuk mendoj se do të jetë e mundur të kemi një qeveri teknokratike sepse të gjitha zgjedhjet janë politike. Për shembull, përcaktimi i buxhetit do të jetë gjithmonë politik pasi qeveria do të duhet të vendosë nëse do të japë më shumë apo jo për arsimin, masat sociale etj. Ne duhet ta shpërndajmë këtë iluzion”, tha Tenzer për Euronews.

Kur janë takimet e ardhshme të mëdha?

Kushtetuta franceze nuk parashikon një afat për emërimin e një kryeministri të ri pas zgjedhjeve legjislative.

Por, seanca e parë e Asamblesë Kombëtare është caktuar për 18 korrik, që në vetvete përbën një afat të parë.

Nëse NFP dhe partitë e tjera nuk arrijnë të bien dakord për një kryeministër të ri, Franca mund të përballet me një bllokim institucional dhe një paralizë politike, duke e zhytur vendin në një situatë të paprecedentë.

Macron nuk do të jetë në gjendje të shpërndajë Asamblenë Kombëtare deri në verën e ardhshme, gjë që do të përjashtonte mundësinë e zgjedhjeve të reja parlamentare.

Në atë rast ekstrem, ekspertë të tillë si Lecoeur besojnë se kreu i shtetit nuk do të kishte “zgjidhje tjetër përveç dorëheqjes”. /Telegrafi/