Cila është ‘hisja’ e SHBA-së, Turqisë, Rusisë dhe Iranit – derisa tensionet po rriten në Sirinë e shkatërruar nga lufta

Provinca e fundit e mbajtur nga kryengritësit e Sirisë, Idlib, është duke dëshmuar një rritje të dhunës në të cilën janë duke u përfshirë fraksione në luftën civile gati nëntë-vjeçare të vendit, si dhe fuqitë ndërkombëtare që i mbështesin ato fraksione.

Ministria e Mbrojtjes Turke njoftoi të enjten se dy ushtarë të saj ishin vrarë dhe pesë të tjerë ishin plagosur në një sulm ajror në Idlib, përmes një deklarate, duke thënë se edhe 50 trupa siriane u vranë dhe 10 pajisje u shkatërruan në sulmet hakmarrëse.

Konfrontimet, të cilat krijojnë mundësinë e një konflikti më të gjerë rajonal, erdhën pas përplasjeve vdekjeprurëse midis forcave turke dhe avancimit të ushtarëve sirianë, transmeton Telegrafi.

Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan paralajmëroi të mërkurën se ishte vetëm një “çështje kohe” përpara se forcat e tij të fillonin një operacion ndërkufitar për të ndaluar ushtrinë siriane dhe aleatët e saj kundër rebelëve dhe grupeve të xhihadit në Idlib.

Provinca e mbetur në veriperëndim të Sirisë është bastioni i fundit i një kryengritjeje të vitit 2011 për të rrëzuar presidentin sirian Bashar al-Asad, i cili është zotuar të rimarrë tërësinë e vendit të tij në një fushatë të mbështetur nga Rusia dhe Irani.

Turqia mbështet disa grupe të opozitës siriane dhe tashmë ka vendosur trupa në Idlib me shpresën për të mbajtur një marrëveshje armëpushimi të ndërmjetësuar me Moskën në vitin 2018.

Dmitry Peskov, zëdhënësi i presidentit rus Vladimir Putin, e përshkroi një sulm të mundshëm turk ndaj Sirisë si “skenarin më të keq”, sipas agjencisë shtetërore të lajmeve Tass. “Ne jemi të vendosur të vazhdojmë të përdorim kontaktet tona me homologët tanë turq për të parandaluar që situata në Idlib të përshkallëzohet më tej”, tha ai.

Zëdhënësja e Ministrisë së Jashtme ruse, Maria Zakharova, konfirmoi që të dyja palët ishin në kontakt të enjten në një përpjekje për të parandaluar armiqësitë e mëtejshme.

Megjithatë, situata ka dëshmuar të jetë gjithnjë e më e paqëndrueshme, dhe dy lojtarët rivalë ndërkombëtarë – Shtetet e Bashkuara dhe Irani – po kërkojnë të përfshijnë pretendimet e tyre në krizë.

Shtetet e Bashkuara

Me gjithë vendosjen e qindra trupave në Siri, Pentagoni ka qëndruar kryesisht në kufijtë e luftës për Idlib.

Shtetet e Bashkuara fillimisht mbështetën përpjekjet për të hequr Assadin, trajnimin dhe armatosjen e grupeve të ndryshme të opozitës, por ajo kryesisht braktisi këtë kauzë vitet e fundit në favor të mposhtjes së grupit militant të Shtetit Islamik (ISIS).

SHBA herë pas here ka kryer operacione në Idlib duke synuar objektivat e Al-Kaedës dhe ISIS-it, duke përfshirë një bastisje në tetor që rezultoi në vdekjen e liderit të ISIS-it, Abu Bakr al-Bagdadi.

Duke folur të enjten në Sky News, koloneli i ushtrisë Myles Caggins, zëdhënësi i koalicionit të udhëhequr nga SHBA-të, e quajti Idlibin “një magnet për grupet terroriste” që janë “telashe dhe kërcënim”, për qindra mijëra civilë.

Ndërsa presidenti Donald Trump dhe zyrtarët e tij gjithashtu kanë akuzuar vazhdimisht Assadin për kryerjen e krimeve të luftës në fushatën e tij ushtarake kundër kryengritësve.

Shtëpia e Bardhë ka urdhëruar dy herë sulme të kufizuara kundër caqeve të qeverisë siriane, në përgjigje të pretendimeve për përdorim të armëve kimike, përfshirë në Idlib.

SHBA kryesisht mbështet Forcat Demokratike Siriane, një forcë me shumicë kurde e përqendruar në luftimin e ISIS-it dhe sigurimin e autonomisë nga qeveria qendrore në Damask.

Në tetor, disa javë para operacionit kundër Bagdadit, administrata Trump zhvendosi politikën e saj në Siri drejt mbajtjes së kontrollit mbi objektet e naftës dhe gazit në verilindje të vendit, duke e lënë SDF-në të mbështetur nga SHBA-të, të luftonin me qeverinë siriane dhe rusët.

Turqia

Turqia i konsideron milicitë kurde të SDF si terroriste për shkak të lidhjeve të tyre të dyshuara me separatistët dhe fillimisht ajo vendosi trupa në veri të Sirisë për t’i luftuar ata.

Ankaraja ka tërhequr kohët e fundit vëmendjen e saj drejt forcave pro-qeveritare siriane pasi ata u tërhoqën shpejt nga zonat kufitare në Idlib dhe krahinën fqinje të Alepos, posaçërisht pasi përleshjet javët e fundit shkaktuan fatalitete nga të dy palët.

Ashtu si me SHBA-në, prania ushtarake e Turqisë dhe mbështetja për aktorët jo-shtetërorë konsiderohen të paligjshme nga Siria.

Që nga viti 2017, Turqia ka qenë pjesë e bisedimeve trepalëshe të paqes së bashku me Rusinë dhe Iranin, por marrëveshjet e armëpushimit shpesh janë zbuluar, me qeverinë siriane që shpesh del në krye.

“Ne nuk do ta braktisim Idlib-in ndaj regjimit, i cili ende nuk është në gjendje të kuptojë vendosmërinë e Turqisë për këtë çështje”, tha Erdogan gjatë fjalimit të tij të mërkurën.

Rusia

Moska ka akuzuar Ankaranë se nuk ka respektuar angazhimet e saj për të siguruar tërheqjen dhe çarmatimin e grupeve të xhihadiste siç është koalicioni Hayat Tahrir al-Sham në Idlib. Si rezultat, forcat ruse kanë vazhduar të kryejnë sulme ajrore në Idlib, duke përfshirë bastisje që u zhvilluan kundër pozicioneve militante të enjten.

Ndërhyrja e Rusisë në vitin 2015 në emër të Assadit u tregua vendimtare për forcat e armatosura siriane, të cilat së shpejti filluan të kthejnë territoret në mbarë vendin. Por dhuna e fundit në Idlib ka lënë në hije përpjekjet e miratuara nga OKB për të krijuar një komitet që fuqitë botërore, përfshirë SHBA-në, që t’i japin fund luftës.

Kur anëtarët e Këshillit të Sigurimit të OKB propozuan të mërkurën një armëpushim humanitar në Idlib, ambasadori rus i KB, Vasily Nebenzya, protestoi.

“Ne nuk do të ndalemi së mbështeturi qeverinë legjitime e cila po zhvillon një luftë të ligjshme kundër terrorizmit ndërkombëtar”, tha diplomati.

Ai bëri thirrje për përfaqësues të tjerë që të mbështesin heqjen e sanksioneve kundër Sirisë dhe të mbështesin përpjekjet e rindërtimit për vendin e shkatërruar nga lufta.

Irani

Republika Islamike ka luajtur një rol të heshtur në betejën për Idlib dhe periferitë e saj, por grupe të lidhura nga Irani, si lëvizja shiite Hezbollah e Libanit, vazhdojnë të luftojnë në vijat e frontit kundër kryengritjes kryesisht sunite.

Milicitë e tilla janë dëshmuar jetike për të mbrojtur pozicionet e qeverisë që në ditët e para të luftës, por ato gjithashtu kanë “promovuar” e padëshiruar nga një kundërshtar i gjatë si nga Teherani ashtu edhe nga Damasku.

Izraeli ka kryer qindra sulme ajrore kundër pozicioneve për të cilat thuhet se lidhen me Iranin dhe forcat partnere në të gjithë vendin.

Edhe Irani e ka provuar “dorën” e tij në ndërmjetësimin midis armiqve.

Ministri i Jashtëm, Mohammad Javad Zarif, i tha agjencisë gjysmë zyrtare Tasnim të lajmeve të mërkurën se Irani ishte “i përgatitur të zhvillojë bisedime me vëllezërit sirianë dhe turq për Idlib në nivele të ndryshme”.

Teherani gjithashtu ka ofruar të presë përfaqësues nga Ankaraja dhe Moska për një raund të ri të bisedimeve të tyre trepalëshe për paqen diku në fillim të marsit. Takimi ishte akoma në proces të aranzhimit, njoftoi Tass të enjten. /Telegrafi/