Lajme Kosovë

Çfarë mund të ndërmarrë Kosova ndaj të sanksionuarve nga SHBA-ja?

Para 3 vitesh

Qeveria e Kosovës ka bërë të ditur se po shohin në vijim se çfarë mund të bëhet në lidhje me 13 serbët e Kosovës, të cilët Shtetet e Bashkuara të Amerikës i kanë futur në listë të zezë.

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, u ka thënë mediave të enjten më 9 dhjetor, se sistemi gjyqësor duhet të veprojë në bazë të vendimit të SHBA-së.

“Sistemi i drejtësisë [duhet] t’i përcjellë me vëmendje të gjitha vendimet e Shteteve të Bashkuara të Amerikës që kanë informacion të bollshëm, në mënyrë që ata të mos kenë vetëm sanksione nga SHBA-ja, por të jenë të sanksionuar, hetuar, gjykuar e dënuar edhe këtu te ne”, ka deklaruar Kurti para mediave.

Departamenti i Thesarit të SHBA-së i ka futur në listë të sanksioneve, ndër të tjerë, nënkryetarin e Listës Serbe, Milan Radoiçiqin, biznesmenët nga veriu i Kosovës, Zvonko dhe Zharko Vesellinoviqin, si dhe Srgjan Vulloviqin, Zhelko dhe Andrija Bojiqin dhe Radulle Steviqin.

Sipas vendimit që u bë i ditur të mërkurën (8 dhjetor), këta persona janë identifikuar si të lidhur me skema të korrupsionit dhe krimit të organizuar në Kosovë. Në komunikatën e Departamentit amerikan të Thesarit, Zvonko Vesellinoviq identifikohet si udhëheqës i grupit të krimit të organizuar dhe gjithashtu si një nga figurat më famëkeqe të korrupsionit në Kosovë.

Grupi i tij është i angazhuar në skema të mëdha të ryshfetit me zyrtarë të sigurisë, kosovarë dhe serbë, të cilët lehtësojnë trafikimin e paligjshëm të mallrave, parave, narkotikëve dhe armëve midis Kosovës dhe Serbisë, thuhet në komunikatë.

Me futjen e tyre në listë të sanksioneve, prona e tyre kryesisht bllokohet dhe qytetarëve amerikanë u ndalohet të bashkëpunojnë me ta.

Në listën e të sanksionuarit e i lidhur me Vesellinoviqin është edhe Radulle Steviq, si dhe dy kompanitë e tij, D.O.O “RAD” 028 Zveçan dhe P.T.P. “RAD”. Steviq nga institucionet e Kosovës e për projekte të ndryshme, kryesisht në veri të Kosovës, nga viti 2018 ka fituar më shumë se 60 tenderë në vlerë prej 5.6 milionë eurosh.

Liburn Aliu, ministër i Infrastrukturës në Kosovë në një konferencë për media të enjten ka përmendur faktin se kompania e Steviqit ka fituar edhe një tender nga ministria që e udhëheq, për mirëmbajtjen e rrugëve.

“Jemi duke u marrë me këtë çështje. Nuk ka qenë asnjëherë në listë të zezë. Pra, ligjërisht, mos ta lëmë ta marrë tenderin kjo kompani, nuk ka pasur mundësi”, tha Aliu.

Ai theksoi se po shqyrtojnë mundësitë ligjore se çfarë mund të veprojnë në lidhje me futjen në listë të zezë të kësaj kompanie.

Pamundësi juridike për sanksionim të kompanive

Institucionet e Kosovës, përfshirë ato që kanë të bëjnë me prokurimin publik, nuk kanë mundësi të ndërmarrin sanksione ndaj kompanive të personave të sanksionuar pa u vërtetuar lidhja e tyre me korrupsionin.

Kështu mendon Qemajl Marmullaku nga Instituti i Kosovës për Drejtësi, i cili thotë se nevojitet një vendim i plotfuqishëm i gjykatës që vërteton veprimet kriminale të këtyre personave për të vepruar tutje.

Megjithatë, ai mendon se duhet bërë një distancim publik nga politikanët dhe zyrtarët institucionalë me këta persona.

“Për shembull, partitë politike mund apo edhe duhet të distancohen nga personat e tillë që potencialisht mund të jenë të afërt me partitë politike”, thotë ai.

Aktualisht, mundësitë ligjore për futjen në listë të zezë të bizneseve i ka Organi Shqyrtues i Prokurimit (OSHP), ndryshe i njohur edhe si Gjykata e Tenderëve.

Sipas rregullores së punës së këtij institucioni, një operator ekonomik mund të futet në listë të zezë ose “të diskualifikohet” pas një ankese të autoritetit kontraktues dhe pas vërtetimit se operatori ekonomik ka dorëzuar informata të rrejshme apo dokumente të falsifikuara.

Ky organ në një përgjigje për Radion Evropa e Lirë sqaron se futja në listë të zezë, operatorit ekonomik i pamundëson të marrë pjesë në aktivitete të prokurorimit aktual dhe në të ardhmen deri në kohën e përcaktuar në vendim. Aktualisht, në listën e zezë është vetëm një kompani nga Shtimja.

“Prokuroria duhet të nisë hetimet ndaj të sanksionuarve”

Vendimi i Shteteve të Bashkuara të Amerikës për 13 serbët e Kosovës, i akuzon ata se janë të lidhur me krim të organizuar.

Megjithëkëtë, ende nuk dihet nëse për këta persona në Kosovë ka ndonjë vendim gjyqësor apo aktakuzë që i lidh ata me veprimet e përmendura nga SHBA-ja.

Rreze Hoxha, nga Grupi për Studime Juridike dhe Politike (GLPS) thotë se vendimi i SHBA-së do të duhej të ishte thirrje për Prokurorinë që të nisë hetimin e këtyre personave.

“Ky rast është dështim i shtetit tonë lidhur me atë se si ne nuk kemi arritur të ndjekim krimin e organizuar në këtë nivel. Është moment krucial të tregohet seriozitet dhe të ketë veprime konkrete ndaj këtyre bandave kriminale”, thotë ajo.

Sipas Hoxhës, Prokuroria përveç fillimit të hetimeve do të duhej të bënte edhe sekuestrimin e pasurisë së këtyre shtetasve deri në përfundim të gjykimit të tyre.
Ajo shton se SHBA me këtë vendim i ka bërë thirrje Kosovës për të luftuar bandat kriminale pa u kufizuar vetëm te këta persona.

“Është thirrje që pjesë e këtyre proceseve të jenë edhe shtetasit shqiptarë që janë konsideruar se kanë qenë bashkëpunëtorë në kryerjen e këtyre veprave” ,tha ajo.

Vendimin e SHBA-së e kanë mirëpritur udhëheqësit e Kosovës, kurse presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, ka thënë se organet përkatëse serbe do të hetojnë gjithçka, në rast se ekzistojnë “akuza serioze kundër tyre”.

“Ata i akuzuan fillimisht për tregti ilegale. Në fund do t’i akuzojnë që nuk po e respektojnë kufirin në mes të Kosovës dhe Serbisë, por kjo nuk është asgjë e re. Nëse ekzistojnë akuza serioze, organet tona shtetërore do t’i hetojnë”, ka deklaruar Vuçiq.

Ndryshe, ndaj Millan Radoiçiqit, në vitin 2011 ishte ngritur akuza edhe në Serbi, për shkak të përvetësimit të 32 kamionëve të Hipo Alpe Adria Lizing. Me këtë akuzë ishte përfshirë edhe Zvonko Veselinoviq, por që të dy janë janë liruar nga akuzat me vendim të plotfuqishëm, në vitin 2016.