Udhëheqësi i Hamasit ka vdekur, Irani zotohet të hakmerret: A mund të ndalojë ndonjë gjë luftën që rrezikon të përshkallëzohet në Lindjen e Mesme?

Vrasja e një lideri të Hamasit në Teheran poshtëroi liderët e Iranit, shkatërroi shpresat për një armëpushim dhe i la vendet e armatosura rëndë të Lindjes së Mesme duke u afruar në mënyrë të pashmangshme drejt një lufte gjithëpërfshirëse që të gjithë pretendojnë se nuk e duan.

Nëse presidenti i sapozgjedhur i Iranit, Masoud Pezeshkian, shpresonte për një “muaj mjalti” pas inaugurimit të tij javën e kaluar, ai fatkeqësisht është zhgënjyer.

Më pak se 12 orë pasi Pezeshkian u betua, një shpërthim, i shkaktuar nga një bombë e kontrolluar nga distanca, tronditi një kompleks të Korpusit të Gardës Revolucionare Islamike (IRGC) në qendër të Teheranit.

Objektivi: Ismail Haniyeh, udhëheqësi politik i Hamasit, një mysafir i nderuar në inaugurim dhe një nga më të kërkuarit në Lindjen e Mesme.

Bomba nën krevat vrau Haniyeh në çast dhe muaji i mjaltit përfundoi.

Pezeshkian ishte fituesi surprizë i zgjedhjeve presidenciale të muajit të kaluar, shkruan the Guardian, përcjell Telegrafi.

Duke nxjerrë jashtë garës një konservator të vijës së ashpër të favorizuar nga Ayatollah Ali Khamenei, udhëheqësit suprem të Iranit, ai premtoi të vendoste lidhjet diplomatike me SHBA-në dhe Evropën.

Shumë shpresonin se fitorja e tij do të lajmëronte një epokë më moderne, më progresive dhe do të qetësonte tensionet shoqërore, veçanërisht mbi veshjen e detyrueshme të hixhabit, e cila shkaktoi trazira të mëdha nën paraardhësin e tij, Ebrahim Raisi.

Por, vrasja e Haniyehut, që i atribuohet Izraelit dhe nuk u mohua në Jerusalem, i ka shkatërruar të gjitha ato shpresa.

Pezeshkian tani e gjen veten në sy të një stuhie ndërkombëtare që analistët paralajmërojnë se mund të çojë në luftë të gjithanshme, duke përfshirë Lindjen e Mesme.

I indinjuar nga një sulm i guximshëm që e poshtëroi atë, vendin e tij dhe forcat e tij të armatosura elitare, Khamenei – autoriteti përfundimtar i Iranit – thuhet se ka urdhëruar përgatitjet për hakmarrje të drejtpërdrejtë ushtarake kundër Izraelit.

“Hakmarrja për vdekjen e Haniyeh është detyra jonë”, tha Khamenei.

Tani bota pret të shohë se çfarë do të bëjë Irani.

Lindja e Mesme është lëkundur shpesh në prag të katastrofës që nga sulmet e 7 tetorit të Hamasit, të nisura në Izrael që vranë rreth 1,200 njerëz.

Në prill, pasi Izraeli vrau komandantët e lartë të IRGC-së në konsullatën e Iranit në Damask, Irani gjuajti qindra raketa dhe drone në sulmin e tij të parë kokë më kokë mbi Izraelin që nga revolucioni i vitit 1979.

Një koalicion ndërkombëtar ad hoc i përbërë nga forcat ajrore të SHBA-së, Mbretërisë së Bashkuar, Francës, Arabis Saudite dhe Jordanisë e ndihmoi Izraelin të kapte dhe shkatërronte shumicën e predhave.

Raportet në mediat amerikane sugjerojnë se Pentagoni tani po nxiton të kryejë një operacion të ngjashëm shumëkombësh, por disa vende mund të mos pranojnë të marrin pjesë përsëri.

Ky ngurrim i dukshëm pasqyron zemërimin e thellë ndaj qeverisë izraelite dhe kryeministrit të saj, Benjamin Netanyahu, veprimet e të cilit si vrasja e Haniyeh dhe komandantit të Hezbollahut Fuad Shukr, shihen gjerësisht si provokuese dhe përshkallëzuese në mënyrë të pamatur.

Siç raportohet, vrasjet kanë shkatërruar përsëri shpresat për një armëpushim në Gazë – që duket se i përshtatet qëllimeve të Netanyahut.

Hapi i ardhshëm i Iranit mund të jetë vendimtar në përcaktimin nëse Lindja e Mesme zhytet në kaos ose jo.

Megjithatë, pozicioni i tij kryesor nuk duhet të jetë befasi.

Shfaqja graduale e tij si fuqia kryesore e rajonit është përshpejtuar në prag të 7 tetorit.

“Boshti i rezistencës” anti-izraelit, anti-amerikan i Iranit, duke përqafuar grupet islamike militante në Liban, Siri, Irak dhe Jemen, dhe gjithnjë e më hapur dhe i mbështetur nga Kina dhe Rusia, është tani një forcë e madhe që sfidon rendin e vendosur të udhëhequr nga perëndimi.

Dy zhvillime të tjera të lidhura po e çojnë Lindjen e Mesme drejt greminës.

Njëra është veprimet e pashembullta, vetëshkatërruese të koalicionit qeverisës të djathtë të Izraelit, i cili përfshin hebrenj fanatikë dhe ekstremistë nacionalistë.

Shumë kohë përpara fillimit të luftës, shoqëria izraelite ishte në trazira, e ndarë nga përpjekjet e larta të Netanyahut për të frenuar pavarësinë e gjyqësorit dhe veprime të tjera egoiste, antidemokratike.

Politikat maksimaliste të ndjekura nga ministrat e ekstremit të djathtë për të çuar përpara zgjerimin e vendbanimeve në Bregun Perëndimor, aneksimin de facto territorial dhe dhunën e pakontrolluar kundër kolonëve arabë në territoret e pushtuara kanë vazhduar paralelisht me konfliktin e pamëshirshëm në Gazë.

Vrasja e më shumë se 39,000 palestinezëve, kryesisht civilë, ka larguar përkrahësit tradicionalë në perëndim dhe ka zemëruar botën myslimane.

Në gjykatat ndërkombëtare, Izraeli akuzohet për gjenocid dhe liderët e tij për krime lufte.

E kjo duket se vetëm po e shtyn Netanyahun dhe aleatët e tij për shfaqje gjithnjë e më të mëdha.

Kjo sfidë u shfaq në Uashington muajin e kaluar, ku Netanyahu mbajti një fjalim luftarak në Kongres.

Ai gjithashtu vuri në dukje takimin me kandidatin presidencial, Donald Trump, republikanin me të cilin i ndajnë të njëjtat mendime.

Sjellja e tij e pabindur nënvizoi zhvillimin e tretë që tani dëmton stabilitetin në Lindjen e Mesme: rënien e fuqisë dhe ndikimit të SHBA-së në një rajon që dikur dominonte.

Joe Biden hyri në Shtëpinë e Bardhë në vitin 2021 me shpresën për të ringjallur një marrëveshje me Iranin për programin e tij bërthamor, por përndryshe i vendosur për të ngrirë çështjen palestineze dhe për të anashkaluar problemet në Lindjen e Mesme.

Kina dhe Rusia ishin prioritetet e saj kryesore jashtë shtetit.

Por, ndodhi pikërisht e kundërta.

Khamenei dhe Raisi bllokuan dialogun kuptimplotë bërthamor. Pastaj mizoritë e Hamasit e detyruan Bidenin të angazhohej personalisht në Izrael-Palestinë.

Si rezultat, pozita rajonale e SHBA-së, tashmë e dëmtuar nga rrënimi i Irakut, Afganistanit, Sirisë, Somalisë dhe Libisë, ka rënë më tej.

Tani, e traumatizuar dhe e përflakur nga Gaza, e zhytur në kurth nga konfrontimi Iran-Izrael dhe pa lidership efektiv amerikan, Lindja e Mesme dhe protagonistët e saj të shumtë të armatosur rëndë po i afrohen në mënyrë të pashmangshme luftës në shkallë të gjerë që të gjithë pretendojnë se nuk e duan.

Hezbollahu në Liban

Hezbollahu në Liban, një organizatë militante politike dhe ushtarake shiite e sponsorizuar nga Irani, është me sa duket aktori joshtetëror më i fuqishëm në botë.

Izraeli vlerëson se ka rreth 45,000 luftëtarë të trajnuar dhe deri në 150,000 raketa, plus mjete të shumta ajrore pa pilot.

Ekspertët thonë se Hezbollahu mund të lëshojë nga 2,500 deri në 4,000 raketa në ditë kudo në Izrael për tre javë – dhe potencialisht të mposht sistemin e mbrojtjes ajrore të Iron Dome të Izraelit.

Megjithëse ka pasur shkëmbime zjarri të rregullta ndërkufitare që nga 7 tetori, Hassan Nasrallah, shefi i Hezbollahut që i përgjigjet Khameneit, nuk i ka ofruar Hamasit mbështetje të plotë dhe aktive.

Kjo llogaritje mund të ndryshojë pas vrasjes së konfirmuar nga Izraeli javën e kaluar në Bejrut të Fuad Shukr, komandantit të lartë ushtarak të Hezbollahut.

Iraku

Iraku ka mbajtur një qëndrim pa kompromis për konfliktin e Gazës që në fillim, duke dënuar pushtimin e Izraelit dhe duke refuzuar të kritikojë Hamasin.

Kjo pasqyron mbështetjen historike të vendit për kauzën palestineze, dhe jo ndikimin politik të Iranit, i cili megjithatë është i konsiderueshëm.

Iraku është shtëpia e milicive islamike aleate të Iranit që kanë shënjestruar vazhdimisht forcat amerikane në Siri.

Pas të paktën 165 sulmeve të milicisë pas 7 tetorit, Biden urdhëroi sulme ajrore në shkurt për t’u hakmarrë për tre ushtarë amerikanë të vrarë në Jordani.

Frika se një luftë në mbarë rajonin mund t’i tërheqë këta militantë irakianë, plus grupe të ngjashme në Siri, janë rritur nga tre sulme ndaj forcave amerikane ditët e fundit, duke shënuar një intensifikim të armiqësive.

Si përgjigje, SHBA-ja nisi sulmet ajrore në jug të Bagdadit të martën e kaluar.

Rreth 2,500 trupa amerikane mbeten në Irak dhe rreth 900 në Siri, të caktuara për luftë kundër terrorizmit. Qeveria në Bagdad dëshiron që ata të largohen.

Houthit në Jemen

Houthit në Jemen janë fundamentalist shiit, grup militant aleat dhe i armatosur nga Irani, i cila kundërshton me zjarr ekzistencën e shtetit të Izraelit dhe motoja e të cilëve përfshin shprehjen “Mallkim për hebrenjtë”.

Pas pushtimit të Gazës nga Izraeli, Houthit filluan të gjuanin raketa në anijet tregtare të Detit të Kuq të cilat kishin lidhje me Izraelin dhe aleatët e ngushtë të tij si SHBA-ja dhe Britania.

Kjo, nga ana tjetër, shkaktoi një përgjigje ushtarake perëndimore, duke përfshirë bombardimin e objektivave të grupit.

Kërcënimi i Houthive u përshkallëzua në mënyrë dramatike muajin e kaluar kur arriti të godiste një ndërtesë apartamentesh në Tel Aviv me një dron të armatosur, duke vrarë një person dhe duke plagosur të tjerë.

I menjëhershëm ishte reagimi i Izraelit i cili nisi sulme hakmarrëse kundër portit Hodeidah në Detin e Kuq.

Forcat Houthi gjithashtu janë përleshur me aleatin e SHBA-së, Arabinë Saudite, gjatë luftës civile të gjatë të Jemenit dhe kohët e fundit kanë vënë në shënjestër punëtorët e OKB-së.

SHBA-ja dhe Evropa

SHBA-ja dhe Evropa mund të tërhiqen shpejt në një luftë të gjerë në Lindjen e Mesme.

SHBA-ja mban baza të mëdha ajrore dhe detare në Gjirin Persik dhe tani pritet të bëjë “dislokime të reja mbrojtëse” në rajon.

Zyrtarët amerikanë thuhet se parashikojnë një sulm më të madh iranian se në prill, duke përfshirë aktivizimin e forcave proxy në Irak, Siri dhe Liban.

Por, Biden nuk e ka braktisur planin e tij për për një armëpushim në Gazë dhe një zgjidhje me dy shtete për garanci shtesë të sigurisë rajonale të SHBA-së.

Tani për tani, duket si një ëndërr e pamundur.

Katari dhe Egjipti

Katari dhe Egjipti kanë luajtur një rol qendror në përpjekjet për të ndërmjetësuar për ndalimin e luftës në Gazë.

Të dy vendet kanë shprehur për zhvillimet e javës së kaluar.

Duke iu referuar vrasjes së Ismail Haniyeh, kryeministri i Katarit, Sheikh Mohammed bin Abdulrahman al-Thani, tha: “Vrasjet politike dhe shënjestrimi i vazhdueshëm i civilëve në Gaza ndërsa bisedimet vazhdojnë, na bëjnë të pyesim, si mund të ketë sukses ndërmjetësimi kur njëra palë vret negociatorin në anën tjetër?”.

Ndërkohë, Egjipti akuzoi troç qeverinë izraelite për sabotim të paqes.

“Koincidenca e këtij përshkallëzimi rajonal me mungesën e progresit në negociatat e armëpushimit në Gazë rrit kompleksitetin e situatës dhe tregon mungesën e vullnetit politik izraelit për ta qetësuar atë”, thuhet në një deklaratë të Ministrisë së Jashtme të Kajros.

Ashtu si Jordania fqinje, edhe Egjipti ka shqetësime të veçanta për përhapjen e mundshme të luftës nga Gaza dhe radikalizimin pasues dhe trazirat e brendshme.

Turqia

Presidenti i Turqisë, Recep Tayyip Erdogan, ka tronditur Izraelin javën e kaluar me një kërcënim të qartë për të pushtuar vendin në mbështetje të palestinezëve.

“Ashtu si hymë në Karabakh, ashtu si hymë në Libi, do të bëjmë diçka të ngjashme pikërisht në Izrael”, tha Erdogan, duke iu referuar ndërhyrjeve të kaluara ushtarake turke.

I zemëruar, Miinistri i Jashtëm i Izraelit, Israel Katz, e krahasoi Erdoganin me Sadam Huseinin.

Ndërsa Turqia iu përgjigj se “Netanyahu gjenocidal” është një Adolf Hitler i dytë që do të ketë të njëjtin fat si lideri nazist. /Telegrafi/