Tërheqja e Trumpit nga Siria është një mundësi për paqe

Jeffrey D. Sachs

Njoftimi i Donald Trumpit për tërheqjen e forcave amerikane nga Siria është dënuar si nga demokratët ashtu edhe nga republikanët. Kjo tregon më pak për Trumpin sesa tregon në lidhje me vizionin mendjengushtë të politikës së jashtme të establishmentit amerikan.

Qëndrimi kryesor i të dyja partive polikë tregon disa gjykime vetvetore: se Shtetet e Bashkuara duhet të mbajnë një prani trupash ushtarake në mbarë botën me qëllim që të mos lejojnë që këtë vakum ta mbushin kundërshtarët e tyre; se Ushtria Amerikane mund të jetë çelësi i suksesit të politikës së jashtme; dhe se kundërshtarët e Amerikës janë armiq të padurueshëm të papërshtatshëm për diplomacinë. Tërheqja e Trumpit nga Siria mund të jetë vërtet një prelud i rrezikshëm për një luftë të zgjeruar rajonale; megjithatë, me imagjinatë dhe diplomaci, tërheqja mund të jetë një hap kritik në rrugën drejt një paqeje të pakapshme në rajon.

Establishmenti i politikës së jashtme të Shteteve të Bashkuara kishte arsyetuar në mënyrë retorike praninë e Amerikës në Siri si pjesë e luftës kundër Shtetit Islamik (ISIS). Me ISIS-in në thelb të mposhtur dhe të shpërndarë, Trump e anuloi blofin e establishmentit. Megjithatë, papritur, establishmenti deklaroi arsyet aktuale për praninë e zgjeruar të Shteteve të Bashkuara. Lëvizja e Trumpit u akuzua se masa do t’i jepte avantazhe gjeopolitike Bashar al-Assadit të Sirisë, Vladimir Putinit të Rusisë dhe Ali Khameneit të Iranit, duke rrezikuar Izraelin, duke tradhtuar kurdët dhe duke shkaktuar sëmundje të tjera që në thelb nuk kanë lidhje me ISIS-in.

Ky ndryshim nxori në pah qëllimet e vërteta të Amerikës në Lindjen e Mesme, të cilat nuk janë kaq të panjohura, në fund të fundit, përveç faktit që ekspertët kryesorë, strategët e establishmentit të Shteteve të Bashkuara dhe anëtarët e Kongresit kanë tendencë të mos i përmendin ato. Shtetet e Bashkuara nuk kanë qenë në Siri (ose Irak, Afganistan, Jemen, Bririn e Afrikës, Libi dhe gjetkë në rajon) për shkak të ISIS-it. Në fakt, ISIS ishte më shumë pasojë sesa shkaku u pranisë së Shteteve të Bashkuara. Qëllimet reale kanë qenë hegjemonia rajonale e Shteteve të Bashkuara dhe pasojat e vërteta kanë qenë katastrofike.

Rrallëherë është thënë e vërteta rreth pranisë amerikane në Siri. Por të jeni të sigurt se SHBA nuk ka pasur skrupuj rreth demokracisë në Siri apo gjetkë në rajon, siç tregon përqafimi i saj i ngrohtë i Arabisë Saudite. SHBA vendosi të nxiste një kryengritje për të rrëzuar nga pushteti Bashar al-Assadin në vitin 2011 jo sepse SHBA-ja dhe aleatët si Arabia Saudite kishin ndonjë dëshirë të madhe për demokracinë siriane, por sepse vendosën se Assad ishte një pengesë për interesat rajonale të SHBA-së. Mëkatet e Assadit ishin të qarta. Ai u bashkua me Rusinë dhe ai mori mbështetje nga Irani.

Për këto arsye, presidenti Barak Obama dhe Sekretarja e Shtetit Hillary Clinton deklaruan se “Assad duhet të largohet”. Amerika dhe partnerët e saj rajonal, duke përfshirë Izraelin, Turqinë, Arabinë Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Katarin, vendosën të ofrojnë armë, logjistikë, stërvitje dhe strehë (sidomos në Jordani dhe Turqi) për një rebelim anti-Assad. Obama nënshkroi një gjetje presidenciale (Operacioni Timber Sycamore) duke i bërë thirrje CIA-s të punojë me Arabinë Saudite (paguesit) për të rrëzuar Assadin. Obama, duke kërkuar të shmangë kundërshtimin e fortë të publikut amerikan për një luftë tjetër të drejtuar nga CIA me trupat amerikane në terren, zgjodhi të mbështeste xhihadistët. Megjithatë, qëllimi i operacionit sirian ishte i qartë. Vendosja e një regjimi sirian miqësor ndaj Turqisë dhe Arabisë Saudite, mohimi i Rusisë si aleate dhe largimi i forcave iraniane nga Siria. Çdo gjë ishte tepër e dukshme për SHBA-në, Izraelin, Turqinë dhe Arabinë Saudite.

Por, si zakonisht për operacionet për ndryshim regjimi të udhëhequra nga CIA, ai dështoi keq. Rusia e quajti lëvizjen e Amerikës një blof, mbështeti Assadin dhe Irani siguroi gjithashtu mbështetje jetike. Ndërkohë, lufta e ndërsjellë e ushqyer nga Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e tyre shkaktoi vdekjen e më shumë se 500,000 luftëtarësh dhe civilësh dhe zhvendosjen e më shumë se dhjetë milionë sirianëve deri tani, si edhe një krizë të madhe refugjatësh në Evropë që vazhdon të trondisë politikën e Bashkimit Evropian. Dhe më pas, një fraksion xhihadistësh të pamëshirshëm u nda nga të tjerët për të krijuar ISIS-in. Pas videove tronditëse ku ata u prisnin kokat robërve amerikanë dhe të tjerë, Obama vendosi të ndërhynte në vitin 2014 me sulme ajrore dhe disa trupa amerikane për të mbështetur një sulm të udhëhequr nga kurdët në bastionet e ISIS-it.

Nga këndvështrimi i Trumpit, një regjim kukull sirian i vendosur nga Shtetet e Bashkuara që do të largonte Rusinë dhe Iranin nuk është as qendror për sigurinë kombëtare të SHBA-së dhe as i zbatueshëm. Dhe, këtu, Trump ka të drejtë për një ndryshim.

Nuk ka dyshim se tërheqja e njëanshme e SHBA-së mund të krijojë një katastrofë edhe më të madhe. Turqia mund të pushtojë Sirinë veriore për të shtypur forcat kurde; Rusia dhe Turqia mund ta gjejnë veten në një përballje të rrezikshme. Izraeli mund të nisë një luftë kundër forcave iraniane në Siri. Izraeli dhe Arabia Saudite kanë formuar tashmë një aleancë të heshtur kundër Iranit. Lufta siriane mund të zgjerohet në një luftë të plotë në Lindjen e Mesme. Këto janë të gjitha tmerrësisht të besueshme.

Megjithatë, kjo nuk është e pashmangshme. Diplomacia e suksesshme është e mundur, nëse establishmenti i politikës së jashtme të SHBA-së do të pranonte njëherë e mirë se diplomacia e Kombeve të Bashkuara dhe jo lufta janë rruga e matur. Nën përkujdesjen e Këshillit të Sigurimit të OKB-së (me miratimin thelbësor të SHBA-së, Kinës, Rusisë, Francës dhe Mbretërisë së Bashkuar), mund të dakordohen gjashtë hapa për të krijuar një paqe më të gjerë dhe jo për të krijuar një luftë më të gjerë.

Së pari, të gjitha forcat e huaja do të largoheshin nga Siria (përfshirë SHBA-në, xhihadistët e mbështetur nga Saudia, forcat e mbështetura nga Turqia, trupat ruse dhe forcat e mbështetura nga Irani). Së dyti, Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara do të mbështesë sovranitetin e qeverisë siriane mbi të gjithë vendin. Së treti, Këshilli i Sigurimit i OKB-së, dhe ndoshta paqeruajtësit e OKB-së, do të garantonte sigurinë e kurdëve. Së katërti, Turqia do të angazhohej që të mos pushtonte Sirinë. Së pesti, Shtetet e Bashkuara do të hiqnin sanksionet e tyre mbi Iranin. Dhe, e gjashta, OKB-ja do të mblidhte fonde për rindërtimin e Sirisë.

Irani mund të shkëmbejë një dalje nga Siria në këmbim të dhënies fund të sanksioneve të Shteteve të Bashkuara; SHBA-ja dhe Izraeli mund të pranojnë fundin e sanksioneve iraniane në këmbim të tërheqjes ushtarake të Iranit nga Siria; Turqia mund të pranojë kufizimin e saj në Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara tregohet i qartë se nuk do të ketë Kurdistan separatist; dhe Rusia dhe Irani mund të bien dakord të tërhiqen nga Siria për sa kohë që qeveria e Assadit mbështetet nga OKB-ja dhe hiqen sanksionet ndaj Iranit. Mos harroni që sanksionet e Shteteve të Bashkuara ndaj Iranit po dëmtojnë vërtet ekonominë iraniane, por po ndajnë SHBA-në nga pjesa tjetër e botës dhe nuk po arrijnë të zhvendosin politikën e brendshme iraniane. Trump mund të pranojë t’i heqë sanksionet në këmbim të një tërheqjeje të forcave iraniane nga Siria.

Ekziston edhe një tablo më e gjerë. Çelësi për paqen në Lindjen e Mesme është që turqit, iranianët, arabët dhe hebrenjtë të bashkëjetojnë. Pengesa më e madhe që nga nënshkrimi i Traktatit të Versajës në fund të Luftës së Parë Botërore ka qenë ndërhyrja e madhe nga Britania, Franca, Rusia dhe SHBA-ja në pika të ndryshme. Ka ardhur koha ta lëmë rajonin t’i zgjidhë vetë problemet e saj, pa iluzionin se fuqitë e huaja mund t’i japin mundësinë një garuesi apo një tjetri të shmangin kompromiset dhe pa sasinë e madhe të armëve që vijnë nga jashtë. Për shembull, Izraeli dhe Arabia Saudite janë nën iluzionin se Shtetet e Bashkuara do të gjejë një zgjidhje ndaj Iranit pa pasur nevojën për një kompromis. Pas 100 vjetësh ndërhyrje perandorake nga Perëndimi, është koha për kompromis dhe akomodim paqësor nga aktorët e rajonit nën ombrellën e OKB-së dhe të së drejtës ndërkombëtare. /Project Syndicate/BIRN/