Teknologjitë e reja do t’i ndihmojnë apo dëmtojnë vendet në zhvillim?

Teknologjitë e reja ulin çmimet e mallrave dhe shërbimeve për të cilat ato aplikohen. Ato gjithashtu çojnë në krijimin e produkteve të reja. Konsumatorët përfitojnë nga këto përmirësime, pavarësisht nëse ata jetojnë në vende të pasura apo të varfra.

Telefonat celularë janë një shembull i qartë i ndikimit të thellë të disa teknologjive të reja. Në një rast të qartë të hapave teknologjik, ata u kanë ofruar njerëzve të varfër në vendet në zhvillim qasje në komunikimet në distanca të largëta, pa pasur nevojë për investime të kushtueshme në linjat tokësore dhe infrastruktura të tjera. Po ashtu, shërbimet bankare në internet të ofruara përmes telefonave celularë kanë mundësuar qasje në shërbimet financiare në zonat e largëta pa pasur nevojë për degë bankare.

Këta janë shembuj të teknologjisë që përmirësojnë jetën e njerëzve të varfër. Por, që teknologjia të japë një kontribut të vërtetë dhe të qëndrueshëm në zhvillim, ajo jo vetëm që duhet të ofrojë produkte më të mira dhe më të lira; ajo gjithashtu duhet të çojë gjithashtu në punë të paguara më shumë. Me fjalë të tjera, ajo duhet të ndihmojë njerëzit e varfër në rolin e tyre si prodhues dhe konsumator. Një model i rritjes që ekonomisti Tyler Cowen e ka quajtur “celularë në vend të fabrikave të automobilave” ngre pyetjen e qartë: Si ua mban xhepi njerëzve në botën në zhvillim të blejnë celularë?

Marrim përsëri shembujt e telefonisë celulare dhe të bankave. Për shkak se komunikimet dhe financat janë inpute në prodhim, ato janë në një farë mënyre shërbimet e prodhuesit si dhe shërbimet e konsumatorit.

Për shembull, një studim i famshëm ka dokumentuar se si përhapja e telefonave celularë në shtetin indian të Keralas u mundësoi peshkatarëve të ndryshonin çmimet në tregjet vendore, duke rritur kështu fitimet e tyre mesatarisht me tetë për qind si rezultat i kësaj. Shërbimi bankar M-Pesa i gjendur kudo në Keni duket se i ka mundësuar grave të varfra që të lëvizin nga bujqësia në biznese jofermere, duke siguruar një rritje të ndjeshme të shkallës së të ardhurave.

Teknologjitë e reja digjitale kanë luajtur një rol të rëndësishëm në transformimin e bujqësisë në shkallë të gjerë në Amerikën Latine dhe kudo. Të dhënat e mëdha, GPS, dronet dhe komunikimi me shpejtësi të lartë kanë mundësuar shërbime të zgjeruara; ujitje dhe përdorim optimal i pesticideve dhe plehrave; sisteme të paralajmërimit të hershëm; dhe, ka mundësuar një kontroll më të mirë të cilësisë dhe një logjistikë më efikase dhe menaxhim të zinxhirit të furnizimit. Këto përmirësime rrisin produktivitetin e fermës dhe lehtësojnë diversifikimin në kulturat jo tradicionale me fitime më të larta.

Prezantimi i këtyre teknologjive të reja në prodhim në vendet në zhvillim shpesh ndodh nëpërmjet zinxhirëve të vlerave globale (GVC). Në parim, GVC i sjellin dobi këtyre ekonomive duke lehtësuar hyrjen në tregjet globale.

Megjithatë, pyetje të mëdha rrethojnë mundësitë e krijuara nga këto teknologji të reja. A janë mjaftueshëm të mëdha përfitimet në produktivitet? A mund të shpërndahen ato mjaftueshëm shpejt në pjesën tjetër të ekonomisë?

Çdo optimizëm në lidhje me shkallën e kontributit të GVCs duhet të modulohet nga tre fakte kthjelluese. Së pari, zgjerimi i GVC-ve duket se është ndalur në vitet e fundit. Së dyti, pjesëmarrja e vendeve në zhvillim në GVC – dhe në tregtinë botërore në përgjithësi – ka mbetur mjaft e kufizuar, me përjashtim të dukshëm të disa vendeve aziatike. Së treti, dhe ndoshta më shqetësuese, pasojat e punësimit të brendshëm të tregtisë së fundit dhe tendencat teknologjike kanë qenë zhgënjyese.

Pas inspektimit më të afërt, GVC-të dhe teknologjitë e reja shfaqin tipare që kufizojnë – madje dhe mund ta dëmtojnë – performancën ekonomike të vendeve në zhvillim. Një tipar i tillë është një paragjykim i përgjithshëm në favor të aftësive dhe mundësive të tjera. Ky paragjykim zvogëlon avantazhin krahasues të vendeve në zhvillim në aktivitetet prodhuese (dhe të tjera) dhe ul përfitimet e tyre nga tregtia.

Së dyti, GVC-të e bëjnë më të vështirë për vendet me të ardhura të ulëta që të përdorin avantazhin e kostos së tyre të punës për të kompensuar disavantazhin e tyre teknologjik, duke ulur aftësinë e tyre për të zëvendësuar punën e pakualifikuar me inpute të tjera prodhimi. Këto dy karakteristika përforcojnë dhe përbëjnë njëra-tjetrën. Dëshmitë e deritanishme, në frontet e punësimit dhe tregtisë, janë se disavantazhet mund të kenë më shumë sesa të kompensohen avantazhet.

Përgjigja e zakonshme ndaj këtyre shqetësimeve është të theksohet rëndësia e ndërtimit të aftësive dhe mundësive plotësuese. Vendet në zhvillim duhet të përmirësojnë sistemet e tyre arsimore dhe trajnimet teknike, të përmirësojnë mjedisin e tyre të biznesit dhe të rrisin rrjetet e tyre të logjistikës dhe transportit, në mënyrë që të përdorin më mirë teknologjitë e reja.

Por, të theksosh se vendet në zhvillim duhet të përparojnë në të gjitha këto dimensione nuk është as lajm dhe as një këshillë e dobishme për zhvillim. Është njësoj si të thuash se zhvillimi kërkon zhvillim. Tregtia dhe teknologjia paraqesin një mundësi kur ato janë në gjendje të shfrytëzojnë aftësitë ekzistuese dhe në këtë mënyrë të sigurojnë një rrugë më të drejtpërdrejtë dhe më të besueshme drejt zhvillimit. Kur ato kërkojnë investime plotësuese dhe të kushtueshme, ato nuk janë më një rrugë që i bie për shkurt rreth zhvillimit të udhëhequr nga prodhimi.

Krahasoni teknologjitë e reja me modelin tradicional të industrializimit, i cili ka qenë një motor i fuqishëm i rritjes ekonomike në vendet në zhvillim. Fillimisht, prodhimi është i tregtueshëm, që do të thotë se prodhimi i brendshëm nuk është i kufizuar nga kërkesa (dhe të ardhurat) në vend. Së dyti, njohuria prodhuese ishte relativisht e lehtë për t’u transferuar në vende të ndryshme dhe, në veçanti, nga ekonomitë e pasura në ato të varfra. Së treti, prodhimi nuk kishte kërkesa të mëdha për aftësi.

Këto tre karakteristika kolektive e bënë prodhimin një shkallë lëvizëse fantastike drejt të ardhurave më të larta për vendet në zhvillim. Teknologjitë e reja paraqesin një pamje shumë të ndryshme në aspektin e lehtësisë së transferimit të njohurive dhe kërkesave të aftësive që ato nënkuptojnë. Si rezultat, ndikimi i tyre neto në vendet me të ardhura të ulëta duket shumë më i pasigurt. /Project Syndicate/BIRN/