Nga: Zoe Cunniffe / aeon.co
Përkthimi: Telegrafi.com

Edhe pse Paul Han nuk ka punuar si mjek për më shumë se një dekadë, ai ende e kujton qartë se si zgjohej i tronditur, në orën tre të mëngjesit, nga telefonatat e pacientëve. Po ndiej dhimbje në gjoks, thoshin ata - dhe, me shumë pak informacione, Hani duhej t’i këshillonte çfarë të bënin më pas. A do të duhej të shkonin në urgjencë apo të prisnin deri në mëngjes për një vizitë të zakonshme? Nëse do të shkonin në urgjencë, a ishin të sigurt për të ngarë makinën? A do t’u duhej ambulanca? Mbi të gjitha, sa serioze ishte kjo?

Hani rrinte shtrirë në shtrat duke shqyrtuar opsionet në mendje. “Do të fle më mirë nëse i dërgoj në urgjencë,” thotë ai sot, “por, e di që po përdor burime, po i shqetësoj të gjithë dhe ndoshta është për asgjë.” Ndonjëherë e humbte gjumin duke u shqetësuar për pasojat e vendimit që kishte marrë, duke telefonuar pacientët disa orë më vonë për t’u siguruar nëse ishin mirë.

Situatat e pasigurta si kjo nuk janë aspak të rralla në praktikën klinike, ku mjekët si Han përballen çdo ditë me simptoma të paqarta dhe trajtime të paparashikueshme. Për shkak se njohuritë mjekësore janë të paplota dhe vazhdimisht në zhvillim, puna klinike është shpeshherë më shumë për testimin e hipotezave sesa për të dhënë një përgjigje përfundimtare. “Nuk ka asgjë magjike në shumicën e diagnozave,” shpjegon Jonathan Ilgen, i cili hulumton pasigurinë mjekësore në Universitetin e Uashingtonit në Sietël. Sigurisht, thotë Ilgen, disa diagnoza, si infeksionet virale, mund të përcaktohen përfundimisht përmes testimeve - por, diagnozat klinike, të cilat mjekët i përcaktojnë duke mbledhur të dhëna nga burime të ndryshme, janë më shumë “hipoteza të gjeneruara në aspektin social” sesa ndonjë gjë tjetër.

Megjithatë, ajo që Hani e konsideronte të çuditshme ishte se askush përreth tij nuk fliste kurrë për këtë pasiguri të përhapur. Trajnimi i tij nuk prekte aspak momentet e nervozes kur Hani nuk kishte asnjë ide se çfarë do t’i thoshte pacientit; në vend të kësaj, ai u detyrua të krijonte strategjitë e veta, si për shembull një rregull personal që thoshte se, nëse do të qëndronte zgjuar gjithë natën, i stresuar për një pacient, atëherë duhej ta dërgonte në urgjencë. Ndërkohë, kolegët e Hanit paraqiteshin si ekspertë që nuk hezitonin kurrë; përballë pasigurisë, ata dukeshin sikur merrnin vendime dhe shkëputeshin në aspektin emocional.

“Kemi një nocion që pasiguria është sinonim i dobësisë apo i mungesës së veprimit,” thotë gazetarja Maggie Jackson, autore e librit E pasigurta: Urtësia dhe mrekullia e të qenit i pasigurt

[Uncertain: The Wisdom and Wonder of Being Unsure, 2023]. Studimet tregojnë se njerëzit priren të vlerësojnë më pozitivisht udhëheqësit që marrin vendime të shpejta, megjithëse të shpenzosh kohën për të menduar një çështje mund të sjellë rezultate më të mira. Si autoritete në fushën mjekësore, mjekët mund të shqetësohen se zbulimi i pasigurive të tyre do t’i paraqesë si të paaftë në aspektin profesional.

Ndërkohë, pacientët shpesh kërkojnë zgjidhje të menjëhershme. Hani i kujton disa që kërkonin antibiotikë për probleme të paqarta, si dhimbje fyti apo dhimbje sinusesh. “Ajo që duan vërtet,” thotë ai, “është siguria se do të shërohen” - por, për shkak se siguria nuk ishte diçka që Hani mund të ofronte, ai përfundonte i kurthuar mes mërzitjes së pacientëve dhe përshkrimit të barnave që me shumë gjasë nuk ishin të nevojshme.

Bottom of Form

Fakti që sistemi shëndetësor është projektuar për të qenë efikas - me intervale të takimeve të çastit që rrallëherë lejojnë më shumë se një shkëmbim të shkurtër fjalësh - e bën edhe më të vështirë punën për mjekët që të mendojnë thellë për rastet e pasigurta. Si mjek i kujdesit parësor, Hani zakonisht shkonte në mëngjes dhe gjente një listë me rreth 30 pacientë për t’u takuar gjatë disa orëve të ardhshme. “Nuk kisha kohë të ndalesha për asgjë,” shpjegon ai. “Je gjithmonë në lëvizje.”

Siç shkruajnë John D. Halamka dhe Paul Cerrato - ekspertë të kujdesit shëndetësor dixhital në Klinikën Mejo të Minesotës - në librin e tyre Transformimi: Platforma e Klinikës Mejo dhe e ardhmja dixhitale e shëndetit [Transform: Mayo Clinic Platform and the Digital Future of Health, 2025], mjekët priren të veprojnë duke ndjekur “skripta sëmundjesh” bazuar në grupe të njohura simptomash. Kjo mënyrë e të menduarit e bazuar në shprehi, e njohur si ekspertizë rutinore, është e dobishme për të kryer procedura standarde në kohë të kufizuar. Megjithatë, mjekët dështojnë kur përballen me pacientë simptomat e të cilëve nuk përputhen me kufijtë e njohurive ekzistuese mjekësore.

Mjekët e ndërpresin kërkimin për përgjigje, pasi testet nuk japin prova të qarta të sëmundjes.

Meghan O’Rourke është një nga këta/këto pacientë/e. “Rrëfimi im nuk është i rregullt,” shkruan ajo në kujtimet e saj Mbretëria e padukshme [The Invisible Kingdom, 2023]. Sëmundja e saj filloi gradualisht saqë nuk mund të thotë me siguri se cila ishte simptoma fillestare, megjithëse e hap librin duke përshkruar se si, në fillim të të 20-ave, filloi të ndiente ndjesi të tronditjeve elektrike që dukeshin “sikur po më pickonin bletët e vogla.” Këto evoluuan në një mori simptomash të paqarta dhe që ndryshonin - marramendje, djersitje nate, lodhje - që dukeshin se vinin dhe shkonin rastësisht. “As nuk i lidha të gjitha simptomat fillimisht,” më tha O’Rourke në një intervistë. Takimet e saj të para përqendroheshin vetëm rreth asaj simptome që ishte më e rëndësishme për specialitetin e secilit mjek; dhe, kur analizat e saj rezultonin të paqarta, mjekët e O’Rourkeit e shikonin gruan e re, fizikisht të shëndetshme përballë tyre, dhe i premtonin se nuk kishte për çfarë të shqetësohej. Nuk ishte e sëmurë, thoshin ata: thjesht e lodhur, e ankthshme, me cikël menstrual.

“Nuk pati ndonjë përpjekje të vërtetë për të kuptuar çfarë mund të ndodhte,” thotë O’Rourke. Ky zinxhir takimesh të kota vazhdoi deri në fillimin e të 30-ave të saj, kur trupi i O’Rourkeit u rëndua aq shumë nga lodhja saqë nuk ishte më në gjendje të ecte as përreth bllokut. “Fjala 'lodhje' nuk është e duhura,” shpjegon ajo. “Ndihej sikur qelizat e mia nuk kishin asnjë energji.” Një ditë, teksa po kthente në shtëpi një koleg me makinë, ajo hedh një vështrim dhe kupton se nuk e kishte asnjë kujtim se kush ishte personi në ulësen pranë saj.

“Në atë pikë, disi nisi kërkimi për të gjetur një mjek që do të më ndihmonte,” thotë O’Rourke. Në fillim kjo dukej premtuese - u diagnostikua me tiroidin Hashimoto, një sëmundje autoimune ku sistemi imunitar sulmon gabimisht tiroiden - por, lehtësimi i saj u zbeh kur trajtimet mezi ndikuan në simptomat e saj, duke e shtyrë përsëri në një rreth të pafund simptomash dhe lodhjesh.

Pasi u lidh me pacientë të tjerë në internet, O’Rourke kuptoi se përvoja e saj ishte goxha e zakonshme. Njerëz të panumërt raportuan se, pavarësisht se sa të lodhshme ishin simptomat e tyre, mjekët e ndalonin çdo kërkim për përgjigje në momentin që analizat nuk jepnin prova të qarta për ndonjë sëmundje. “Ndihej si dështim i madh shoqëror,” thotë O’Rourke. “E gjithë etika e sistemit mjekësor ndërtohet mbi idenë se ai di çfarë di ... Nëse je në një trup që ndodhet në kufijtë e njohurive mjekësore, simptomat e tua nuk përputhen me rezultate të rregullta testesh. Mbetesh e bllokuar.”

Në mënyrë gjithnjë e më të shpeshtë, algoritmet e integruara në inteligjencën artificiale [IA] po promovohen si zgjidhje për pasiguritë që pengojnë pacientët si O’Rourke të marrin kujdesin e duhur. Ndërsa mjekët nuk mund të hetojnë plotësisht të gjithë faktorët jetësorë dhe gjenetikë që ndikojnë në gjendjen e një pacienti, IA-ja mund të hartojë të dhënat shëndetësore ndaj grupeve më të mëdha të të dhënave, përfshirë këtu literaturën shkencore dhe dosjet e pacientëve të tjerë, duke përllogaritur shpejt rreziqet për zhvillimin e sëmundjeve apo reagimin ndaj trajtimeve.

Max Tretter, studiues postdoktoral i cili studion pasigurinë mjekësore në Universitetin Fridrih-Aleksandër të Erlangen-Nurembergut në Gjermani, sheh potencial që IA-ja të revolucionarizojë vendimmarrjen mjekësore, por rrëfimet bardhezi që rrethojnë këtë teknologji po e shqetësojnë atë.

“Janë të gjitha këto histori që ia tregojmë njëri-tjetrit,” thotë ai. Nga njëra anë janë "rrëfimet e apokalipsit” që e paraqesin IA-në si shkatërruesin përfundimtar të njerëzimit, duke harruar potencialin e saj të vërtetë. Nga ana tjetër, janë rrëfimet që e trajtojnë IA-n si një ilaç magjik të aftë për të zëvendësuar të metat e klinicistëve me dije të padiskutueshme.

Sipas Tretterit, përdorimi klinik i IA-së duhet të shoqërohet me një vetëdije për kufijtë e saj. Për shembull, thotë ai, algoritmet ia heqin pacientëve ndikimet më subjektive mbi shëndetin e tyre, duke vlerësuar më shumë aktivitetet që konsiderohen “të shëndetshme” në mënyrë tradicionale, si palestër, mbi ato që janë më të vështira për t’u matur. “Koha që kalon me miqtë është e shëndetshme për shpirtin,” thekson Tretter, “por nuk mund ta vësh tamam në numra.”

T’ia delegosh IA-së vendimet klinike, kjo mund të largojë gjithashtu njerëzit nga procesi. “[Mjekët njerëzorë] kanë aftësinë për empati të vërtetë, për të vuajtur me mua dhe për të ditur se si është të jesh i/e sëmurë,” thotë Tretter. Ndërkohë, IA-ja mundet vetëm të analizojë emocionet në mënyrë kuantitative, pa përvojën fenomenologjike që u lejon mjekëve të kuptojnë sinjalet delikate joverbale të pacientëve. Për më tepër, vëren Tretter, edhe vetë pacientët mund të humbasin rolin e tyre në vendimmarrje nëse IA trajtohet si e gjithëdijshme - një perspektivë shqetësuese duke pasur parasysh se mjekët që i shpërfillin opinionet joeksperte të pacientëve tashmë rrezikojnë të dëmtojnë marrëdhënien terapeutike dhe të humbin të detaje të rëndësishme.

Jessica Naranjo më parë supozonte se mjekët dinin më mirë. Kur filloi të përjetonte simptoma të përsëritura të infeksionit urinar në kolegj, ajo nuk e vinte në dyshim ciklin shumëvjeçar të vizitave te mjeku, marrjes së një testi për infeksion dhe përdorimit të antibiotikëve që lehtësonin përkohësisht simptomat para se ato të rishfaqeshin. “Thjesht e mora si fakt - këta janë ekspertë të mjekësisë,” thotë Naranjo. “Nëse ata thonë që ky është shpjegimi, ata duhet të dinë më shumë.”

Megjithatë, kishte shenja se diçka nuk po shkonte. Kur antibiotikët nuk ndihmonin, mjekët e Naranjos sugjeronin se simptomat e saj ishin pjesë normale e të qenit grua, ose produkte anësore të ankthit të saj. Vetëm pasi Naranjo nisi trajnimin për t’u bërë profesioniste e shëndetit publik, kuptoi që mjekët nuk kishin e kryer asnjëherë kulturën urinare që ishte e nevojshme për të diagnostikuar infeksionin urinar, duke u mbështetur në vend të saj te testet shumë më pak konkluduese me shirita [dipstick]. Dhe, kur më në fund kërkoi një kulturë të vërtetë, testi nuk tregoi asnjë gjurmë të infeksionit.

Kjo e tronditi botën e Naranjos: ajo gjithmonë e kishte pranuar antibiotikun si kurën përfundimtare për vuajtjen e saj, duke i parë simptomat që vazhdonin si një lloj “infeksioni fantazmë.” “Kjo më rëndoi shumë,” thotë ajo. “Nisa të dyshoj te vetja, deri në atë pikë saqë thosha, A po e ndjej vërtet këtë, apo po e imagjinoj?”

O’Rourke kujton një hutim të ngjashëm përballë mesazheve kontradiktore që merrte nga trupi i saj dhe nga mjekët. “Nëse je rritur duke besuar sistemin dhe ekspertizën e tij,” thotë ajo, “kur ai sistem të thotë se nuk ke asgjë, me të vërtetë fillon të dyshosh nëse perceptimet e tua janë reale.”

Mjekët mund të kenë frikë se tregimi i pasigurisë do të ulë besimin e pacientëve dhe do të rrisë ankthin e tyre, dhe studimet tregojnë se pasiguritë fshihen nga pacientët në 95 për qind të takimeve me mjekë. Megjithatë, të pranosh pasigurinë me zë mund të ndihmojë në ndërtimin e marrëdhënieve më produktive mjek-pacient.

Kjo është diçka që Han e kuptoi pasi kaloi në kujdesin paliativ, ku qëllimi është lehtësimi i vuajtjeve dhe jo shërimi i sëmundjes. Aty, pasiguritë e papranuara në rutinën e tij të përditshme u bënë të padurueshme. Shpesh i jepej detyra të këshillonte familjet e pacientëve në gjendje kritike, nëse do të duhej apo jo të vazhdonin mbajtjen në jetë. Dhe, edhe pse shumica e këtyre pacientëve nuk do të shëroheshin kurrë, edhe mundësia më e vogël e një rikuperimi i bënte familjarët të ngurronin që të heqin dorë. “E nënkuptuar në këtë konflikt është ideja se ka një përgjigje të saktë,” thotë Han, dhe presioni për të dhënë këtë përgjigje shpesh e linte atë të paralizuar, njësoj si familjet që këshillonte.

Më në fund, Hani vendosi të provonte një qasje të re: kur ulej me një familje të re, ai do të deklaronte haptazi se nuk kishte përgjigje të saktë për dilemën e tyre. Në vend që të humbnin besimin te Hani, shumica e familjeve dukeshin mirënjohëse që u ishte hequr barra për të gjetur një zgjidhje perfekte, dhe pranimi i Hanit e bënte të mundur zhvillimin e një bisede të hapur për opsionet që kishin përpara.

Naranjo kujton një ndjesi të ngjashme pas kulturës negative urinare, kur mjeku i saj, në vend që t’ia atribuonte simptomat shqetësimeve psikologjike, pranoi se nuk kishte asnjë ide se çfarë po i shkaktonte ato. “Më kujtohet se u befasova,” thotë Naranjo. Mjekët e saj të mëparshëm gjithmonë shmangnin kufijtë e njohurive të tyre, ndoshta nga frika se do të humbnin besimin e saj, por në realitet, ajo kurrë nuk priste që ata të dinin gjithçka për trupin e saj. Ajo thjesht kishte nevojë që ata të pranonin simptomat e saj si probleme që meritojnë vëmendjen.

Sigurisht, mjekët mund ta përdorin pasigurinë edhe si justifikim për të hequr dorë nga pacientët, dhe ishte me rëndësi që mjeku i Naranjos gjithashtu e bëri të qartë se e besonte atë. “E ndjeva menjëherë një lehtësim,” thotë Naranjo. “Kisha besim të plotë se, çfarëdo që të ndodhte, ky person do të qëndronte me mua.”

Kjo kishte rëndësi. Studiuesit që analizojnë pasigurinë mjekësore rekomandojnë përdorimin e një teknike të quajtur “rrjet sigurie” [safety netting], duke e shoqëruar pranimin e pasigurisë me udhëzime për hapat e ardhshëm, për t’u treguar pacientëve se nuk do të jenë vetëm në kërkimin për përgjigje. Në rastin e Naranjos, mjeku i saj jo vetëm që e referoi te specialistët, por edhe e ndiqte çdo disa muaj. “Ishte vërtet i kujdesshëm,” thotë ajo. Si paciente në një spital universitar, ajo ishte mësuar që mjekët të mos qëndronin kurrë mjaftueshëm për të krijuar marrëdhënie të vërteta njerëzore me të, por kur ky mjek përfundimisht u largua, ajo u ndje e trishtuar teksa ia tha lamtumirën.

Ndërtimi i këtij lloji të besimit ndihmon mjekët të bëjnë përparim terapeutik edhe kur janë shumë të pasigurt. “Them ‘nuk e di’ gjatë gjithë kohës,” thotë David Kaufman, një mjek me bazë në Sietël - dhe megjithatë ai kurrë nuk e ka parë këtë pasiguri si të dëmshme për punën e tij klinike.

Kaufman ka reputacion ndërkombëtar për trajtimin e sëmundjeve komplekse, por ai e nisi karrierën në vitet ‘80 të shekullit XX, në Manhatan, ku pacienti i dytë që pa ndonjëherë kishte atë që më vonë u kuptua të ishte HIV. Shumica e mjekëve shmangnin punën me këta pacientë, të cilët mbërrinin me infeksione të panjohura për fushën mjekësore, duke e lënë Kaufmanin dhe rreth 30 mjekë të tjerë të përgjegjshëm për një popullatë të madhe që po vdiste shpejt. Meqenëse këta pacientë sfidonin modelet e zakonshme, mbështetja tek ekspertiza rutinore nuk ishte më opsion.

“Kur të vjen një 30-vjeçar, gjithë muskuj dhe që duket për mrekulli, nuk mendon se ka probleme imunitare,” shpjegon Kaufman. Në vend të kësaj, ai duhej të përdorte atë që studiuesit e quajnë ekspertizë adaptive, duke përshtatur dijet ekzistuese dhe duke zbuluar kur ato nuk mjaftonin. “Ishte një botë krejt tjetër: Si ta zbulojmë këtë?” - thotë ai.

Edhe kur të dashurit e tij e paralajmëronin që të ndalonte përpara se edhe ai të prekej nga kjo sëmundje e re dhe e rrezikshme, vetë Kaufman ndjeu një energji nga puna e tij e përditshme. Ai donte të provonte zgjidhjen, të mësonte nga gabimet dhe të ndante gjetjet e tij me mjekët e tjerë. “Ishte shumë emocionuese,” thotë ai. “Dua të them, ishte një dhimbje përtej imagjinatës ... Por, në të njëjtën kohë, mësova jashtë mase.”

Ajo që është e mrekullueshme është fakti që, edhe pse ata shkonin në shtëpi vonë në shtatë ditë në javë pas orëve të gjata me pacientët që po vdisnin, askush në ekipin e Kaufmanit nuk jepte shenja të shterimit emocionale që sot prek kaq shumë mjekë. Edhe pse mund të spekulojë, Kaufmani dyshon se kjo ndodhte sepse, në vend që të ishin të kufizuar nga oraret e shkurtra të takimeve, atyre u lejohej të përkushtonin kohë dhe energji të konsiderueshme për secilin pacient.

Duke njohur vlerën e kohës në trajtimin e pacientëve, për rastet e të cilëve mungonin profilet e qarta të simptomave, Kaufman u frymëzua për të hapur Qendrën për Sëmundjet Komplekse, ku ai u specializua për gjendjet e keqkuptuara në aspektin mjekësor, si encefalomieliti mialgjik/sindroma e lodhjes kronike (ME/CFS), disautonomia dhe tani Kovidi i gjatë. Në vend që të përdorë intervalet tradicionale 15-minutëshe, Kaufmani takohet me pacientët e rinj për 90 minuta, duke kaluar pjesën më të madhe të kohës vetëm për të marrë historinë e tyre - një praktikë që jo vetëm që siguron informacion të gjerë mbi shëndetin e tyre, por edhe krijon themelin për marrëdhënie kuptimplota mjek-pacient. “Vetë akti i dëgjimit dhe shtrimit të pyetjeve është kaq i vlefshëm për ta,” shpjegon ai.

Pas kësaj, Kaufmani përcakton një “përgjigje të përkohshme” dhe fillon të provojë trajtime përmes një procesi të cilin e përshkruan si “eksperimentim i menduar.” Kur e pyeta nëse pacientët ndonjëherë irritohen nga kjo qasje e ngadaltë, duke kërkuar përgjigje të qarta për vuajtjen e tyre, Kaufmani u përgjigj me një “jo” të prerë. “Në përgjithësi, ata janë popullatë shumë e zgjuar pacientësh,” thotë ai. “Pothuajse, pa përjashtim, ata e kuptojnë - shumë më mirë se mjekët e tyre - sa të ndërlikuar janë.”

Para se të hynte në shkollën e mjekësisë, Hani kishte një predispozitë për të njohur pasigurinë në mënyrën të cilën shumë nga bashkëmoshatarët e tij nuk e kishin. I rritur me një baba pastor në një familje të devotshme të krishterë, ai ishte përballur herët me pyetje rreth besimit, vdekjes dhe kuptimit - enigmat ekzistenciale të cilat shumë nga kolegët e tij nuk i kishin shqyrtuar ndonjëherë. Në kolegj, ai studioi fenë, me shpresën për të thelluar më tej pasiguritë e tij. Por, si student mjekësie, Hani e gjeti veten të rrethuar nga një lloj i ri i besimit të palëkundur - të tillë ku, në vend të mësimeve të Biblës, kolegët e tij studentë e trajtonin provën shkencore të shkruar në libra si një të vërtetë absolute.

“Në trajnimin mjekësor, ka një proces të fortë shoqërizimi ku pritet të dukesh sikur je i ditur,” shpjegon Han. “Ka një sistem shpërblimi që shtyp pranimin e paditurisë tënde.” Për shembull, studentët e mjekësisë shpesh mësojnë përmes simulimeve, ku praktikojnë detyrat klinike tek aktorët ose manekinët. Meqenëse këto raste fiktive janë ndërtuar rreth një sistemi vlerësimi që kërkon vendime qartësisht të drejta ose të gabuara, paraqitja e simptomave është e parashikueshme dhe e lehtë për t’u futur në kategori diagnostikuese të përcaktuara më parë, duke i lënë studentët të papërgatitur për paqartësinë e rasteve të vërteta klinike.

“Mjekët hyjnë kureshtarë në botën e mjekësisë, shumë të gatshëm për të toleruar pasigurinë,” thotë Kaufmani. Por, kur trajnimi mjekësor e lidh pasigurinë me dështimin akademik, ajo gatishmëri venitet. Në fakt, studimet tregojnë se trajnerët më me përvojë janë më të prirë ndaj “ngrirjes” - pra, të kapen pas gjykimeve të hershme edhe pas marrjes së informacionit kontradiktor.

Pas dekadave të tëra në këtë fushë, Hani vendosi ta lërë pas punën klinike dhe të kalojë në një karrierë të plotë kërkimore. Ai tani është shkencëtar në Institutin Kombëtar të Kancerit, një agjenci brenda Institutit Kombëtar të Shëndetësisë (NIH), ku ai zhvillon studime cilësore mbi strukturat në arsimin mjekësor që i bëjnë studentët rezistentë ndaj pasigurisë. Qëllimi, thotë ai, është të luftohet “kultura e heshtjes” që e bën pasigurinë çështje të injoruar në botën mjekësore. “Ka një traditë për të mos folur [për pasigurinë], për të mos e zbuluar, për të mos e menduar,” thotë Han. “Duhet të përqendrohemi më shumë te pasiguria në vend që ta injorojmë dhe ta lëmë të mbetet nën sipërfaqe.”

Hani nuk është i vetmi studiues i përqendruar në këtë çështje - Michelle Lazarus, profesoreshë në Universitetin Monash në Melburn të Australisë, u frymëzua të ndjekë pyetje të ngjashme pasi kishte parë studentët e saj të anatomisë të mësonin përmendësh pamjen e saktë të trupit të njeriut - të cilin më pas përpiqeshin ta aplikonin te pacientët. “Nëse nuk mësonin gjithçka, kishin frikë se do të dëmtonin vërtet pacientin,” thotë ajo. Por, fusha e anatomisë është në ndryshim të vazhdueshëm, me studime të reja që publikohen çdo ditë dhe që ndryshojnë rrënjësisht njohjen ekzistuese. “Nuk mund të dish gjithçka,” thotë Lazarusi, “sepse ne vetë nuk dimë gjithçka.”

Jo vetëm kaq, por trupat e pacientëve nuk janë identikë. Lazarusi i krahason diagramet e trupit njerëzor në libra me hartat gjeografike. “Mund të zgjedhësh të shikosh terrenin; mund të zgjedhësh të shikosh rrugët,” thotë ajo. “Kjo në thelb është anatomia. Ne po japim një hartë, por ajo nuk tregon detajet për individin që ke përballë.”

Në fillim, ajo supozoi se studentët e saj thjesht kishin nevojë të zhvillonin më shumë rehati me pasigurinë - por, gjetjet e saj kërkimore e ndërlikuan këtë këndvështrim. Në një studim të vitit 2023, Lazarusi dhe kolegët e saj kërkuan nga një grup studentësh të mjekësisë të mbanin një ditar gjatë një viti të praktikave klinike, duke dokumentuar momente si të sigurisë ashtu edhe të pasigurisë. Këto hyrje zbuluan se, ndërsa reagimet njohëse dhe të sjelljes të studentëve ndaj pasigurisë përmirësoheshin ndërsa mësonin ta pranonin atë, reagimet e tyre emocionale vazhdonin të dominoheshin fort nga stresi dhe ankthi.

Nga kjo, ekipi i Lazarusit konkludoi se është e paarsyeshme të presësh që studentët të ndalojnë së ndjeri shqetësimin emocional që shkaktohet nga pasiguria, sidomos kur janë të rënda pasojat e një vendimi të gabuar. “Nëse jeta e dikujt është në rrezik, do të ndjesh një sasi të madhe parehatie,” thotë Lazarusi. Ajo që ka rëndësi, sipas saj, është të mësosh të menaxhosh vetë këtë parehati. “Ne nuk jemi rehat me të qenit të parehatshëm,” thotë ajo. “Shoqëria jonë nuk na ndihmon të përballojmë mirë këtë parehati.”

Kërkimet e Jonathan Ilgenit për pasigurinë mjekësore tregojnë se kjo parehati shpesh paraqitet si ndjesi fizike e tensionit. “Njerëzit flisnin për ta ndjerë atë në trupin e tyre,” shpjegon ai. Teksa disa mjekë mund të çorientohen nga rrahjet e zemrës që rriten me shpejtësi, ata të cilët mësojnë si ta shfrytëzojnë reagimin e brendshëm ndaj stresit mund ta përdorin atë si sinjal për të ngadalësuar dhe për të vepruar më me qëllim.

Lazarusi, së bashku me bashkautoren Georgina Stephens, publikoi doracakun Përgatitja e studentëve për pasigurinë në profesionet shëndetësore [Preparing Learners for Uncertainty in Health Professions, 2024]. Ai u tregon ligjëruesve si të krijojnë hapësira ku studentët mund të përballen me parehatinë dhe ta përpunojnë atë. Lazarusi veçanërisht promovon përdorimin e “rasteve gri” - skenarë trajnimi me disa përgjigje të vlefshme, në vend të vetëm një përgjigjeje të saktë. Në fillim, studentët shpesh reagojnë me kundërshtim. “Na thonë shpesh: ‘Por, më duhet të di përgjigjen,’” vëren Lazarusi. Me kalimin e kohës, ata fillojnë të kuptojnë se qëllimi nuk është të arrijnë zgjidhje të paracaktuar, por të tregojnë se janë në gjendje të mendojnë në mënyrë kritike, të peshojnë opsionet dhe të justifikojnë rrugën që zgjedhin.

Studentët mund të mësohen gjithashtu me pasigurinë përmes ekspozimit ndaj arteve, meqë edhe aktivitetet e thjeshta, si shikimi i veprave në muze, kërkojnë mendim krijues dhe jolinear. “Gabimisht supozojmë se mund të dimë diçka me një vështrim,” thotë Maggie Jackson, “por, njohja e një pikture - apo gjendja mjekësore e ë një pacienti - nuk mund të arrihet në një çast.”

Megjithatë, asnjë nivel familjariteti nuk do ta bëjë ndonjëherë ballafaqimin me pasigurinë plotësisht pa dhimbje. Kur fola për herë të fundit me Hanin, ai më tha se, pas viteve të tëra të kaluara duke hetuar pasigurinë mjekësore, si mjek dhe studiues, ai së fundmi është detyruar të përballet me këtë çështje nga ana e pacientit. “Është një lloj drejtësie karme me të cilën po merrem,” thotë Han. Në disa mënyra, njohja e thellë që ai ka për pasigurinë mjekësore e bën të ndjehet me fat, krahasuar me të tjerët - në fund të fundit, ai ka kaluar vite të tëra duke këshilluar pacientët për strategjitë përballuese ndaj pasigurisë. Por, në të njëjtën kohë, të jesh kaq i vetëdijshëm për kufijtë e mjekësisë mund të ndihet si mallkim.

“Do të ishte shumë më e lehtë nëse nuk do ta dija atë që nuk e di,” shpjegon Han. Ndryshe nga pacientët që dikur e telefononin në mes të natës duke kërkuar udhëzimin e një eksperti, Hani nuk do ta ketë kurrë iluzionin e sigurt të dijes së plotë mjekësore, dhe ai e kupton më mirë se shumica se kurrë nuk do të mund të zhdukë plotësisht parehatinë që ndjen për parashikimin e tij. “Nuk e di çfarë do të ndodhë,” thotë Han. “Do të më duhet të jetoj me këtë.” /Telegrafi/

Cult+Cult