Të flasësh me vete

Fjalën si mjet të domosdoshëm për të shprehur mendimin me gojë apo me shkrim – për të komunikuar dhe jo për të bërë gargarë me atë – Perëndia apo Rastësia ia bëri dhuratë vetëm njeriut. Kjo dhuratë e mrekullueshme, por edhe e pazëvendësueshme, në gojën e njerëzve të tipit homo politicus në Shqiptarinë tonë marrëzisht demokratike, shërbyeka edhe për ta fshehur mendimin duke e kthyer atë deri edhe në mjet mashtrimi.

Por, sot unë do ta ftoj lexuesen dhe lexuesin tim të vëmendshëm në një përsiatje lidhur me një tip të veçantë njeriu, që gjithmonë më ka tërhequr vëmendjen, qysh në kohën e rinisë sime të hershme. E kam fjalën për atë lloj individi që po haset përherë e më shpesh te ne – në rrugë, sheshe e mjedise të tjera publike – i cili flet, flet e flet, jo për të komunikuar me sivëllezërit apo simotrat e tij, por për të kuvenduar me veten e tij. Sigurisht, kjo dukuri nuk ka asgjë negative kur ne kuvendojmë me veten sa herë që ndodhemi vetëm, pa e hapur gojën e pa bërë gjeste me duart, shpesh për të gjykuar një mendim apo një veprim tonin duke u dyzuar vetëdijshëm për një apo disa çaste. Për këtë lloj individi, ne, shqiptarët, e kemi zakon të themi, duke shprehur njëfarë keqardhjeje: “Ah, i shkreti, qenka bërë për të folur me vete!”, duke e renditur atë në kategorinë e njerëzve jo fort normalë nga pikëpamja e shëndetit mendor.

Shprehjen “flas me vete” e gjen në “Fjalorin e gjuhës shqipe” (Tiranë, 2006), por pa shpjegimin e kuptimit të saj ose, më saktë, të nuancës së saj kuptimore, ndonëse ky fjalor përfshin shumë fjalë me përdorime të figurshme të huazuara nga gjuha shqipe gjatë këtyre viteve të fundit. Sidoqoftë, shprehja “të flasësh me vete”, me shumë gjasë fort e vjetër në gjuhën tonë amtare, të paktën më e moçme se unë e se prindërit e gjyshërit e mi, më duket fort interesante jo vetëm nga pikëpamja psikologjike, madje psikiatrike, por edhe nga ajo sociale.

Kështu, mund të pyesim veten me zë të lartë ose, sipas dëshirës, edhe duke heshtur, se cilës kategori sociale i përkasin ata që “flasin me vete”. Natyrisht, në njërin skaj i përkasin asaj kategorie për të cilën problemet jetësore janë më të theksuara, pra shtresave më të varfra të shoqërisë, që përballen me lloj-lloj stresesh, sidomos me karakter socialekonomik. Në skajin tjetër, “flasin me vete” edhe ata që i përkasin shtresës së pasur, pra ata që kanë para pa fund, por edhe pushtet pa fund (sepse paraja të çon te pushteti, por edhe pushteti të çon te paraja).

Rrjedhimisht e për pasojë të pashmangshme, mund të pohojmë me plot gojën se si miliarderët, ashtu edhe pushtetarët tanë, gopçarë të pashërueshëm, janë bërë për “të folur me vete” ngaqë u duhet të stresohen tmerrësisht për ta mbajtur në këmbë perandorinë e tyre oligarkike. Vetëm se populli ynë, ai i thjeshti, i përditshmi e anonimi, e ka një ndjenjë keqardhjeje për të varfrin që flet me vete, ndjenjë të cilën nuk e shfaq për miliarderët e pushtetarët tanë kur i sheh e i dëgjon të flasin me vete; ndoshta ndodh kështu sepse këto vitet e fundit vetë ai po flet përherë e më shpesh me vete ose, më saktë, po e detyrojnë të flasë me vete, siç e dëshmojnë sërish zhvillimet më të fundit të Tahirigejtit.

Gjithsesi, për të mos i ngrënë hakun të lartpërmendurit “Fjalor të gjuhës shqipe”, le të rrimë shtrembër e të flasim drejt: atje gjen fjalën e urtë “vetë flet, vetë dëgjon” në kuptimin “flet po nuk ia vë veshin askush”, por edhe në kuptimin “flet kot”, si edhe fjalën e urtë “fol pak e dëgjo shumë”, që të dyja krejt kuptimplote dhe aktuale, veçanërisht për pushtetarët tanë të djeshëm, të sotëm e, mjerisht, të ardhshëm. Interesante është edhe shprehja “flet paraja (xhepi)”, në kuptimin “vendos”, që dëshmon më së miri pushtetin e llahtarshëm të parasë në Shqipërinë tonë marrëzisht demokratike, ku liria dhe vota shiten duke nxjerrë në pah prostitucionin e frikshëm shpirtëror të një pjesë të konsiderueshme të zgjedhoratit shqiptar, sepse, në parajsën e korrupsionit Made in Albania, e para nuk është fjala, por paraja. Ec e mos fol pastaj me vete!