Sa e vjetër është Hëna?

Hëna mund të jetë më shumë se 100 milionë vjet më e vjetër nga sa mendonin disa shkencëtarë më parë, sipas një studimi të ri.

Hulumtimi, i botuar në revistën Nature, sfidon idenë e kahershme që Hëna u formua afërsisht 4.35 miliardë vjet më parë, pasi një objekt me madhësinë e Marsit u përplas në Tokën e hershme dhe krijoi satelitin tonë natyror.

Ky afat kohor bazohet në analizat e mostrave të shkëmbinjve hënor nga misionet Apollo të NASA-s.

Por studimi i ri sugjeron se Hëna u formua më herët – rreth 4.51 miliardë vjet më parë – dhe më pas përjetoi një ngjarje dramatike “rishkrirjeje” në kohën kur shkencëtarët e tjerë kishin supozuar se ishte formuar së pari.

Shkrirja ndodhi kur Hëna po largohej nga Toka, thonë autorët, kur tërheqjet e vazhdueshme gravitacionale të planetit e shtrembëruan atë në një mënyrë që e shkaktuan super-nxehjen e saj.

Procesi ndryshoi sipërfaqen hënore dhe kështu fshehu moshën reale të Hënës, sipas studimit.

Francis Nimmo, autori kryesor i studimit dhe profesor në Departamentin e Shkencave të Tokës dhe Planetare në Universitetin e Kalifornisë, Santa Cruz, tha se ngrohja ekstreme ka të ngjarë të shkrijë përsëri sipërfaqen e Hënës.

“Pra, shkëmbinjtë nuk na tregojnë se kur u formua Hëna, por ata po na tregojnë kur ndodhi një ngjarje e mëvonshme që e ngrohi atë”, tha Nimmo.

Brenda komunitetit shkencor, ka pasur mosmarrëveshje rreth moshës së saktë të satelitit për dekada; Nimmo dhe kolegët e tij nuk janë të parët që parashtrojnë një vlerësim më të vjetër, shkruan yahoonews, përcjell Telegrafi.

Gjetjet e reja shtojnë një konsensus në rritje se mund të ketë më shumë në historinë e Hënës sesa ato që zbuluan mostrat e Apollos.

Shkencëtarët planetar, për shembull, kanë luftuar për të shpjeguar se si një përplasje e madhe krijoi hënën 4.35 miliardë vjet më parë, në një kohë kur shumica e objekteve të mëdha qiellore mendohej se ishin grumbulluar tashmë për të formuar planetë.

Afati kohor nga ekipi i Nimmo mund të ndihmojë gjithashtu të shpjegojë pse mineralet në Hënë të quajtura zirkon –vlerësoheshin të ishin afërsisht 4.5 miliardë vjet të vjetra.

Zirkoni hënor, si mineralet e tjera në Hënë, mendohej se ishte kristalizuar nga temperaturat ekstreme kur u krijua Hëna, por mosha e tij shumë më e vjetër i ka hutuar prej kohësh shkencëtarët.

Ngrohje e ngjashme mendohet të ndodhë edhe midis Jupiterit dhe hënave të tij.

Një studim i vitit 2020 zbuloi se graviteti i gjigantit të gazit mund të shtrihet dhe të shtrydhë disa nga hënat e tij të akullta mjaftueshëm për të ngrohur brendësinë e tyre apo edhe për të shkrirë gurët.

Ky mendohet të jetë rasti me hënën Jovian Io.

Misionet e fundit dhe ato të ardhshme hënore mund të ofrojnë njohuri më të mira në historinë evolucionare të hënës, sipas Nimmo.

Ndryshe, megjithëse ndryshimi midis 4.35 miliardë viteve dhe 4.51 miliardë viteve mund të duket relativisht i vogël kur bëhet fjalë për shkallët kohore në univers, zbulimi i asaj që ndodhi në ato ditë të hershme kaotike të sistemit diellor është çelësi për të kuptuar se si erdhën planetët. /Telegrafi/