Përzierja e fundamentalizmit religjioz me nacionalizmin primitiv

Nga: Tom Gallagher (pjesë nga libri The Balkans, 1789-1989: From the Ottomans to Milosevic, Routledge, 2003, f. 58)
Përktheu: Daut Dauti

Deri në kohën e [Vuk] Karaxhiqit, Beteja e Kosovës nuk ka pasur vend qendror në poezinë epike serbe. Në vend të princ Lazarit, heroi kryesor epik serb ishte Marko Kraleviq, një vasal serb i sulltanit. Për shkak se ai kishte luftuar për dhe kundër zotërinjve të tij në Stamboll, princi Marko ka shërbyer si figurë e ndërmjetësimit mes botës otomane me atë ortodokse serbe. Por, duke e pasur parasysh agjendën e shtetit serb, ka ekzistuar nevoja për identitet homogjen që e ka mohuar një koekzistencë të tillë. Lindën mite të reja. Konvertimi në islam filloi të shihej si diçka i bazuar në qyqarllëk dhe lakmi, që justifikohej me trajtim të rëndë ndaj shqiptarëve dhe boshnjakëve myslimanë. Sllavët e shihnin veten si të krishterë nga natyra dhe braktisja e krishterimit merrej si e barabartë me tradhtinë e racës serbe.

Vargjet e dramës historike Kurora e maleve e promovojnë këtë ndjenjë ekskluzive raciste. Kjo vepër e princit-peshkop të Malit të Zi, Pjetrit II (1813-1851), është  botuar më 1847 nën emrin e tij letrar, Njegosh, dhe nga shumica e serbëve nacionalistë është konsideruar si vepër qendrore e literaturës serbe. Kjo vepër portretizon dhe glorifikon zhdukjen e myslimanëve sllavë nga luftëtarët serbë. Drama hapet me personazhin kryesor, princin Danilo, i hidhëruar në mënyrë të tmerrshme me të këqijat e islamit dhe me tragjedinë e Kosovës. Lejtënanti i Danilos propozon kremtimin e ditës së shenjtë (Rrëshajët) duke e bërë spastrimin (cstiti) e vendit nga jo të krishterët. Kori këndon: “Maleve të larta u vjen erë e keqe nga jo të krishterët”. Njëri nga njerëzit e Danilos proklamon se lufta nuk do të përfundojë derisa turqit (sllavët myslimanë) nuk zhduken.

Drama e proklamon pamjen me ndikim mes serbëve radikalë në vitet 1990-ta, se me konvertimin nga krishterimi në islam, sllavët e kanë ndërruar identiteti e tyre racor dhe u janë bashkuar racës së turqve të cilët e kanë vrarë princ Lazarin. Në fund të viteve 1980-ta, mbetjet që thuhej se ishin të princ Lazarit, u zhvarrosën dhe parakaluan nëpër Serbi me bekimin e shtetit të Milosheviqit dhe Kishës Ortodokse.

Ky ka qenë një tentim i planifikuar që ta vendoste fanatizmin religjioz në shërbim të nacionalizmit agresiv që prodhoi një pasojë të përgjakshme në Ballkanin Perëndimor gjatë viteve të 1990-ta. Kroacia e viteve 1941-‘44 po ashtu kishte një aleancë të integralizmit katolik me fashizmin që mundësoi gjakderdhje frikësuese. Për fat të mirë, askund tjetër në Ballkan nuk pati paraqitje të një përzierjeje të tillë shkatërruese të religjionit me nacionalizmin fundamentalist.