Përse Ajnshtajni nxjerr gjuhën?

Kanë kaluar 70 vjet qëkur është shkrepur fotografia më e famshme të gjitha kohërave. Në qendër të ngjarjes: reporterët insistues dhe Ajnshtajni (Albert Einstein)/

Është 14 marsi i vitit 1951 dhe Ajnshtajni ka ditëlindjen. Mbush 72 vjet. Fizikani i famshëm, i cili ka lindur në Ulm të Gjermanisë, jeton prej shumë vitesh në ShBA  dhe punon në “Institutin për Studime të Avancuara” në Prinston të Nju-Xhersit. Në qendrën kërkimore mbahet për nder të tij një ceremoni.

Kur ai ngrihet për të ikur, jashtë e presin paparacët. Duan të dëgjojnë nga profesori me famë botërore ndonjë shprehje mendjemprehtë për situatën politike në botë dhe të bëjnë foton perfekte të ditëlindjes. Ajnshtajni ndjehet i bezdisur dhe i lodhur nga të gjitha fjalimet festive; e urren gjithsesi zhurmën mediatike rreth personit të tij. Dëshiron të largohet që andej. Por, nuk mundet, sepse ndodhet ulur në ulësen e pasme të një limuzine, midis ish-drejtorit të institutit, Frank Aydelotte, dhe gruas së tij Marie. “Mjaft, mjafton…”, duhet t’u ketë thënë ai pandërprerë gazetarëve, por ata nuk e linin rehat: “Hej, profesor, ju lutem buzëqeshni për një foto ditëlindjeje”, thërret njëri prej gazetarëve.

Ajnshtajni, shpirt i lirë, jokonvencional, u nxjerr thjesht gjuhën përndjekësve të tij. Fotografi Arthur Sasse shkrep pikërisht në këtë moment aparatin dhe bën fotografinë e famshme në të gjithë botën.

Profesori i shpërqendruar, me flokë të shpupurishur dhe me veshje të lënë pas dore, që harron aq shpesh të mbathë çorapet, teorinë e relativitetit të të cilit pakkush e kupton deri më sot, u mitizua që në të gjallë të tij. Pamja ikonike e kësaj fotografie çasti i jep këtij truri gjenial statusin e një pop-ikone.

Por, nuk është fotografi Arthur Sasse që i jep fotografisë famë botërore, por vetë Ajnshtajni. Atij i pëlqen fotografia, porosit shumë printime të tjera dhe i pret ato në mënyrë të tillë që çifti Aydelottes të mos duket, por vetëm portreti i tij me gjuhën e nxjerrë jashtë. Ai ua dërgon atë gjithë kolegëve, miqve dhe të njohurve. “Gjuha e nxjerrë pasqyron pikëpamjet e mia politike”, duhet t’i ketë thënë ai mikeshës së tij të fundit, Johanna Fantova.

Ajnshtajni, që qe hebre, kishte ikur nga Gjermania naziste. E dinte se si ndjehesh kur shteti bën gjueti shtrigash ndaj një grupi të caktuar. Prandaj, nuk i pëlqente Lufta e Ftohtë dhe përndjekja e gjoja komunistëve e nxitur nga senatori John McCarthy, prej së cilës shumë politikanë, intelektualë dhe artistë akuzoheshin si “anti-amerikanë”.

“Sundimi i budallenjve është i pamundur të kapërcehet, sepse janë aq shumë dhe votat e tyre kanë po aq vlerë sa dhe tonat”, thoshte ai. I Ajshtajnit duhet të jetë edhe ky citat: “Dy gjëra janë të pafundme: universi dhe budallallëku njerëzor. Por, për universin nuk jam ende krejt i sigurt”.

Këtij budallallëku Ajnashtajni i konfrontohej me gjenialitet – dhe me gjuhën e nxjerrë jashtë. Sot këtë fotografi e gjen ende të riprodhuar miliona herë: në posterë dhe bluza, kartolina urimi, filxhanë dhe piktura. Profesori gjenial ka adhurues të shumtë edhe në mesin e brezit të sotëm. /DW/