Përbërësi sekret në pikturat e da Vincit

Mjeshtrit e Vjetër, si Leonardo da Vinci, Sandro Botticelli dhe Rembrandti, mund të kenë përdorur proteina, veçanërisht të verdhën e vezës, në pikturat e tyre me vaj.

Gjurmët e sasive të mbetjeve të proteinave janë zbuluar prej kohësh në pikturat klasike të vajit, megjithëse ato shpesh i atribuoheshin kontaminimit. Një studim i ri i botuar të martën në revistën Nature Communications, zbuloi se përfshirja ishte e mundshme dhe e qëllimshme dhe se hedh dritë mbi njohuritë teknike të Mjeshtërve të Vjetër, piktorëve më të aftë evropianë të shekujve XVI dhe XVII, si dhe të fillimit të shekullit XVIII, dhe mënyrën se si ata përgatiteshin ngjyrat e veta.

“Ka shumë pak burime të shkruara në lidhje me këtë dhe asnjë punë shkencore nuk është bërë më parë për të hetuar këtë temë në një thellësi kaq të madhe”, tha autorja e studimit Ophélie Ranquet e Institutit të Inxhinierisë dhe Mekanikës së Procesit Mekanik në Institutin e Teknologjisë në Karlsruhe në Gjermani. “Rezultatet tona tregojnë se edhe me një sasi shumë të vogël të verdhë veze, mund të arrini një ndryshim të mahnitshëm të vetive në ngjyrën e vajit, duke demonstruar se sa mund të ketë qenë e dobishme për artistët”.

Thjesht, duke shtuar pak të verdhë veze në punët e veta, mund të ketë efekte afatgjata që shkojnë përtej estetikës.

Krahasuar me formulën e egjiptianëve të lashtë të quajtur tempera – e cila kombinon të verdhën e vezës me pluhur dhe ujë – vaji krijon ngjyra më intensive, lejon kalime shumë të buta të ngjyrave dhe thahet pak më shpejt. Megjithatë, ngjyra e vajit e cila përdor vaj liri në vend të ujit, ka gjithashtu të meta duke përfshirë të qenit më e ndjeshme ndaj errësimit të ngjyrës dhe dëmtimit të shkaktuar nga ekspozimi ndaj dritës.

Për shkak se bërja e ngjyrës ishte proces artizanal dhe eksperimental, është e mundur që Mjeshtrit e Vjetër mund t’i kenë shtuar të verdhën e vezës, një përbërës i njohur që u shfaq për herë të parë në shekullin e VII në Azinë Qendrore përpara se të përhapej në Evropë në Mesjetë dhe në Itali gjatë Rilindjes.

Në studim, studiuesit rikrijuan procesin e bërjes së ngjyrës duke përdorur katër përbërës – të verdhën e vezës, ujë të distiluar, vaj liri dhe pigment – për të përzier dy ngjyra historikisht të njohura dhe domethënëse, të bardhën e plumbit dhe blunë ultramarine.

“Shtimi i të verdhës së vezës është i dobishëm sepse mund të rregullojë vetitë e këtyre ngjyrave në një mënyrë drastike”, tha Ranquet, “Për shembull, duke e treguar plakjen ndryshe: Duhet një kohë më e gjatë që ngjyra të oksidohet, për shkak të antioksidantëve që përmban në të verdhën e verdhë”.

Reaksionet kimike midis vajit, pigmentit dhe proteinave në të verdhën e vezës ndikojnë drejtpërdrejt në sjelljen dhe viskozitetin e ngjyrës. “Për shembull, pigmenti i bardhë i plumbit është mjaft i ndjeshëm ndaj lagështirës, por nëse e lyeni me një shtresë proteine, e bën atë shumë më rezistent ndaj tij duke e bërë ngjyrën mjaft të lehtë për t’u aplikuar”, tha Ranquet. /TCh/