Panairi dhe shija e vrarë e librit

Nga: Monika Stafa

Nëntori vjen gjithmonë i lagësht në Tiranë. E, bashkë me të edhe festa e librit. Ditët e kësaj feste duhet të jenë të gëzueshme, por pesha e brishtë që libri sot mbart solli gëzim vetëm në një kënd të kryeqytetit. Në cepin e fundëm të bulevardit “Dëshmorët e Kombit”, aty ku dhe panairi po mbahet, si një festival titujsh të panumërt, në Pallatin e Kongreseve.

E megjithëse të panumërt, shija për të përzgjedhur atë që më duhet ta përvetësoj me kohën gjithmonë e më vështirësohet.

Cila është arsyeja?

Në ditët e librit, disa veprimtari u zhvilluan në ambientet e Pallatit të Kongreseve aty ku dhe stendat me germat e mëdhenj të shtëpive botuese kishin shënuar emrat dhe logot e tyre. Në një prej tyre isha dhe unë. Quhej ‘Sofaja e librit’. Organizatorët ishin kujdesur në mënyrë të posaçme që çdo gjë të merrte vëmendjen e merituar. Autori dhe lexuesi me median në mes. Dëshira për të bërë bashkë këto komponente ishte dhe synimi i këtyre aktiviteteve që me shumë gjasë kane një kthim profiti të suksesshëm.

Në Shqipëri botohen mesatarisht çdo vit tre mijë tituj librash e më shumë. Bashkë me titujt që botohen shqip në Kosovë, Maqedoni, Mal të Zi dhe në vende të tjera mund të jetë dyfishi i këtij numri.

Letërsia shqip botohet edhe në Kroaci, Rumani, Itali, Gjermani, Britani, Greqi, SHBA, Francë. Libri shqip porositet, krahas botimeve të tjera, prej një shumice bibliotekash universitare e shkencore në Perëndim e në Lindje.

Duke pasur parasysh numrin e popullsisë, kjo është një shifër mjaftë e lartë. Por, jo gjithçka shprehet në shifra. Ky shpërthim i fuqishëm i dëshirës për botim lidhet edhe me daljen e shoqërisë nga kontrolli ideologjik. Ende sot ne e vuajmë këtë paranojë.

Dihet mirë se në totalitarizëm botimi i një libri ishte para së gjithash status në shoqëri, ishte garanci politike dhe ideologjike, jo vetëm autorësi e autoritet. Njëherësh, kontrolli mbi librin ishte edhe kontroll mbi mendimin. Dhe, kjo çoi në një kufizim të njohur të veprimtarisë botuese.

Të gjithë lëvdojnë sasinë e botimeve në 30 vitet e fundme, por njëherësh të gjithë lëvdojnë leximin e dikurshëm. Dhe, atëherë lind pyetja: botohet, por për kë? Kush lexon në Shqipëri, kur lexon, çfarë lexon? Shkollat, çfarë “menyje” librore u ofrojnë nxënësve? Nëse nuk lexohet, çfarë ka ndodhur me leximin?

Në Shqipëri mungon sistemi i garancive të cilësisë së librit, një trupë e denjë autoritetesh me emra publikë.

Cili autoritet dhe mbi ç’parashikime jepet ky kodifikim?

Flitet gjithashtu për rankim të librit, për treg dhe konkurrencë që mund të plotësojë këto kërkesa nuk ka.

Kjo mund të duket si një problem teknik, që u intereson vetëm një grushti profesionistësh. Por, pikërisht mungesa e këtyre garancive cilësore ka çuar deri në komprometim të vlerave, në nënçmim të tyre, në paravendosjen e botimeve mëse mesatare ndaj atyre cilësore, deri tek mirënjohjet shtetërore.

Nga mungesa e garancive standarde ligjore në botime, sidomos në ato shkencore, vjen shthurja e referencave, zëvendësimi i profesionistëve prej amatorëve dhe, mos qoftë e thënë, edhe e këtyre të fundmëve prej sharlatanëve.

Dhe, në fund, një pyetje kam për ju: a është edhe ky një ndër shkaqet që prindërit në ditë e katërt të panairit “Tirana 2022”, nxitonin te kërkonin për të vegjlit e tyre çfarëdo lloj libri, mjaftoi që të ishte në anglisht?

Pyetje e pamëshirshme …