Kush po rrit fëmijët sot: prindërit, mjedisi apo teknologjia?

Ylber Sahitaj

Në një botë ku informacioni është më i shpejtë dhe ndikimet janë më të shumta, kush ka vërtet pushtetin mbi jetën e fëmijëve tanë? A është dashuria dhe mbështetja e prindërve ajo që vendos drejtimin e jetës së tyre, apo ndikimi i mjedisit dhe teknologjisë po shkruan historinë e re të adoleshencës?

Seriali i fundit britanik, Adolescence [Adoleshenca], ka shtruar një debat të rëndësishëm mbi ndikimin që ka familja, mjedisi dhe teknologjia në rritjen e fëmijëve dhe formimin e tyre si individë.

Një nga pyetjet kyçe që ngrihet në këtë kontekst është cilësia e arsimit dhe roli i institucioneve në formimin e të rinjve.

Arsimi në shumë vende po përballet me sfida të mëdha, duke përfshirë mungesën e profesionistëve të kualifikuar dhe të një sistemi që shpesh nuk është në gjendje të ndjekë ritmin e ndryshimeve të shpejta të shoqërisë. Shteti dhe autoritetet kanë një përgjegjësi të madhe në këtë fushë, ndërsa dështimi i tyre në përmirësimin e kushteve të arsimit kontribuon në nivelin e ulët të përgatitjes së të rinjve për sfidat e jetës.

Për shembull, studimet e fundit tregojnë se në shumë shkolla mungojnë mësuesit e kualifikuar dhe burimet që mund të sigurojnë një edukim cilësor, duke krijuar një hendek të madh mes nevojave të nxënësve dhe mundësive që ofrohen. Fëmijët shpesh gjejnë më shumë mbështetje dhe orientim në rrugët e tjera, duke i lënë prindërit dhe mjedisin të jenë faktorët e fundit që ndihmojnë formimin e tyre. Siç tregohet nga raporti i UNESCO-s (2020), shumë shtete po përballen me mungesë mësuesish të kualifikuar dhe me sisteme arsimore që nuk janë në përputhje me zhvillimet shoqërore dhe teknologjike.

Një nga aspektet që Adolescence trajton në mënyrë të thellë është ndikimi i teknologjisë në jetën e të rinjve. Platformat si Instagram, TikTok dhe rrjetet e tjera sociale janë bërë kanale kryesore për adoleshentët që ndërveprojnë, formojnë opinione dhe krijojnë lidhje. Por, çfarë ndodhet pas ekranit?

Mjedisi virtual ka shumë faqe të errëta që mund të kenë ndikime të dëmshme, si kultivimi i ideologjive ekstreme dhe rritja e bulizmit në internet. Teknologjia, që për shumë vetë është një mjet i mundësive të pafundme, mund të kthehet në një armë që formon një botë të rrezikshme për adoleshentët, ku prindërit dhe shkolla shpesh janë të pamundur ta kontrollojnë. Statistikat e fundit tregojnë se më shumë se 60 për qind e të rinjve ndihen të ekspozuar ndaj përmbajtjeve negative në rrjetet sociale, duke përfshirë bulizmin dhe shpërndarjen e ideve të dëmshme (Common Sense Media, 2021). Ky ndikim mund të ketë pasoja afatgjata për shëndetin mendor dhe zhvillimin emocional të fëmijëve.

Një tjetër debat i madh që ngrihet në serial është ai i ndikimit të natyrës (gjenetikës) dhe ndikimit të mjedisit (nurture). Çfarë ndikon më shumë tek zhvillimi i një fëmije: është gjenetika ajo që përcakton personalitetin dhe sjelljen e tij, apo është mjedisi dhe edukimi që formojnë karakterin dhe vendimet e tij?

Seriali trajton se si ndikimet e jashtme, përfshirë ato të prindërve, shoqërisë dhe kulturës, mund të kenë pasoja të thella, veçanërisht kur janë të shoqëruara me humbje të vetëvlerësimit dhe ndjenja të izolimit. Në këtë kontekst, është e qartë se mjedisi, përfshirë ndikimin e prindërve dhe teknologjinë, ka një ndikim të jashtëzakonshëm. Çdo faktor që ndikon në jetën e fëmijës formon një pjesë të rëndësishme të zhvillimit të tij dhe ndihmon në ndërtimin e karakterit.

Për të trajtuar ndikimin e këtyre faktorëve, është e nevojshme që të gjithë ata që janë pjesë e jetës së të rinjve – prindërit, mësuesit dhe institucionet shtetërore – të angazhohen më shumë dhe të kuptojnë se ndikimet e jashtme shpesh janë shumë më të forta se sa mund të duket. Të rinjtë kanë nevojë për një mbështetje më të madhe, për një sistem arsimor që i ndihmon të formojnë vlera të shëndetshme dhe për një mjedis që i mbron nga ndikimet negative të teknologjisë.

Seriali Adolescence është një thirrje për të gjithë: duhet të dëgjojmë dhe të veprojmë para se të jetë tepër vonë. Vetëm në këtë mënyrë mund të krijojmë një shoqëri që mbështet zhvillimin e shëndetshëm të brezave të rinj dhe i mbron ata nga rreziqet që i rrethojnë.