Kurbetçinjtë, remitencat dhe parazitizmi ekonomik

Paratë e gatshme (apo remitencat), janë dërguar përherë në Kosovë nga mërgimtarët tanë – sidomos para dhe gjatë luftës së fundit. Ky trend vazhdon edhe sot. Sipas Bankës Qendrore të Kosovës, gjer në tetor 2020, mërgimtarët kanë dërguar rreth 800 milionë euro – ose 22 milionë euro më shumë sesa vitin e kaluar për të njëjtën periudhë. Kjo do te thotë se kjo shumë është sa 34 për qind e buxhetit për vitin 2020 apo rreth 11.5 për qind e GDP-së për vitin 2019. Prej këtyre remitencave, nga Gjermania dërgohen rreth 40 për qind, nga Zvicra 22 për qind, e kështu me radhë.

Shumica e kosovarëve janë mirënjohës për ndihmën e kurbetçinjve. Por, nuk mendoj që veprimet e tilla janë krejtësisht të mençura, së paku jo në logjikën afatgjate. Mirë bëjnë ata që i mbajnë gjallë pleqtë që i kanë lënë prapa, në Kosovë. Por, nuk bëjnë mirë kur u dërgojnë para të gatshme të rinjve, njerëzve të aftë për punë. Duke menduar se po u ndihmojnë familjarëve, pa dashje po e kultivojnë një kulturë jo të mirë tek gjeneratat e reja – atë të të qënit parazit, për të mbijetuar pa punë e pa djersë. Pra, edhe pa nder. Kurbetçinjtë tanë, kështu, pa dashje u kanë bërë shërbim edhe politikanëve, meqë po ua sigurojnë përherë paqen sociale në vend. Sepse, ndihmë funksionale do ishte nëse njerëzve të tyre ata do t’ju ndihmonin me projekte konkrete biznesore apo, pse jo, që të vinë e të investojnë këtu.

Ndonëse ekonomia kosovare ka nevojë për investime të huaja, nuk besoj që ky duhet të jetë prioritet i shtetit. Një qeveri e mençur do bënte gjithçka që t’i tërhiqte afaristët shqiptarë të shpërndarë anembanë botë, që të vinë ata e të investojnë këtu. Më shumë sesa punësimi e rritja e konkurrencës në treg, afaristët vendorë kanë nevojë për modele të mira se si duhet dhe si mund të bëhet një biznes.

Pra, Kosova (dhe Shqipëria) kanë nevojë për kurbetçinjtë, por jo që të na kultivojnë parazitizmin. Ne kemi nevojë që parat e tyre të hyjnë në afarizëm, qoftë edhe në firma të vogla. Ja p. sh. një matematikë e thjeshtë. Nëse shumën prej 800 milionë euro remitenca në Kosovë e marrim si të mirëqenë, atëherë vetëm nga Gjermania dërgohen rreth 300 milionë euro. Nëse vetëm 10 për qind e këtyre parave do të investoheshin në firma të vogla (mikrofirma me 1-5 punëtorë), atëherë kjo shumë do ishte rreth 30 milionë. Evidenca empirike thotë se kostoja fillestare e investimit në një firmë të vogël që punëson 1-5 punëtorë, është mesatarisht 5 000 euro. Rrjedhimisht, po të investoheshin 30 milionë, atëherë Kosova do të kishte rreth 6 400 firma më shumë. Nëse secila firmë do punësonte mesatarisht tre punëtorë, numri i të punësuarve do rritej, në secilin vit, me rreth 20 mijë. Kalkulim teorik ky dhe i thjeshtë, por kështu funksionon.

Për fund: ridestinimi i remitencave është jetik për të ardhmen e shtetit tonë. Por, kjo kërkon qasje institucionale. E, fatkeqësisht, asnjëra qeveri deri sot nuk ka pasur as vizion, e qe besa as qëllim për këtë. Krejt çfarë bëjnë është propagandë e pasinqertë sa herë që vijnë mërgimtarët, kinse shteti amë po i pret ata me dashuri. Në anglisht për këtë thuhet: ‘Pure Windbaggery’. Apo, në ‘shqip’: Llagallaga…!