Nga: Monika Stafa
Për më shumë se gjashtë dekada, qëkurse vepra e Ismail Kadaresë fitoi vëmendjen e opinionit dhe të studimeve, nuk ka mbetur cilësim e kundërcilësim pa u përdorur, prej madhështimit të saj e deri te nënçmimi e refuzimi për veprën e tij.
Në këtë epokë të fundme, më shumë se për brendinë e veprës së Kadaresë, është debatuar për disa raporte më të përgjithshme, si letërsia dhe shteti e pushtetet, letërsia dhe politika e ideologjia, shkrimtari dhe liria e censura.
Prej vitit 1954, kur botoi librin e tij të parë, “Frymëzime djaloshare”, Kadare i ka sprovuar e përpunuar thuajse të gjitha llojet apo nënllojet e letërsisë, prej skicës e reportazhit deri te romani e drama. Veprës së tij nuk i mungon asnjë epokë: parahistorike e historike e popullit shqiptar, prej kohërave të mjegullta mitologjike, periudhës parakombëtare, kohës së formimit të vetëdijes etnike, epokës së humanizmit europian, shekujve të vështirë perandorakë dhe periudhës historike, deri te bashkëkohësia dhe sezonet politike të sotme.
Kadare, me veprën e tij, i ktheu letërsisë shqipe një përmasë të munguar për shumë kohë, përmasën europiane, që ajo e kishte humbur qysh prej Gjergj Kastriotit dhe Marin Barletit. Pavarësisht disa përpjekjeve të çmueshme të shkrimtarëve të gjysmës së parë të shekullit të 20-të, kjo përmasë nuk u arrit të rifitohej edhe atëherë.
Pas 60 vitesh krijimtari, vepra e Ismail Kadaresë tani veçohet si një projekt letrar, që u nis si frymëzim dhe u përkrye si një mjeshtëri. Veprat e tij vazhdojnë të ruajnë pavarësinë e kohës dhe njëherësh zotërojnë një vend të përcaktuar në kuadër të së tërës. Shumë e rrallë kjo në historinë e letërsisë shqipe dhe atë botërore gjithashtu.
Pikërisht kjo është cilësia përcaktuese që mund të vërehet duke studiuar trashëgiminë letrare të Ismail Kadaresë. Ajo u shkrua dhe u debatua në kushte politike e poetike krejt të ndryshme: në kushte të kufizimit e të lirisë, në kushtet e frymëzimit dhe të refuzimit, në kushtet e kontrollit e të censurës apo dhe në kushtet e lirisë së plotë krijuese.
Letërsia e Kadaresë i ka bërë një shërbim të jashtëzakonshëm ligjërimit shqip. Gjatë këtyre tri dekadave, ndërsa dijetarët u ndanë në dy grupe për të diskutuar nëse gjuha që kishim ia vlente të mbahej apo duhej prishur për të ndërtuar një të re, I. Kadare provoi se shqipja jonë, ajo shqipe standarde, ka një kolonë zanore të mrekullueshme dhe është një gjuhë e hapur e aspak fanatike.
Kadare mbetet përfaqësuesi më elitar i kombit shqiptar. E për këtë arsye, ai është mbinjeriu që nuk do t’i vijë më tokës shqiptare edhe për shumë kohë. Ishte një fat dhe një dhuratë e madhe për shqiptarinë, që ai erdhi e u rrit mes nesh pas viteve ’50.
Ikja e tij në atëbotë mbetet një lajm i trishtueshëm për çdo shqiptar që e ndjen veten me identitet europian me rrënjë shqiptare. Një humbje e tejet e dhimbshme për letërsinë shqipe dhe ekuilibrat e saj, për letërsinë europiane e botërore gjithashtu.
Lexuesit të përkorë do t’i mungojë kryqtari i fundit i dashurisë, gjuhës shqipe kryemjeshtri i saj
Lufta Prigozhin - Putin
Më shumë![Shitet banesa në Fushë Kosovë në një vendodhje perfekte – 80.5m², çmimi 62,000Euro! ID-254](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/02/1a-1-380x233.jpg)
Shitet banesa në Fushë Kosovë në një vendodhje perfekte – 80.5m², çmimi 62,000Euro! ID-254
![Ideale për zyre – në qendër të Prishtinës lëshohet banesa me qira ID-253](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/02/DSC00994-380x233.jpg)
Ideale për zyre – në qendër të Prishtinës lëshohet banesa me qira ID-253
![Krijo hapësirën tënde të biznesit – zyre me qira te 4 Llulat – 300€/muaj ID-252](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/02/Template-per-Instagram-380x233.jpg)
Krijo hapësirën tënde të biznesit – zyre me qira te 4 Llulat – 300€/muaj ID-252
![Ofertë e veçantë – vila në Brezovicë ofrohet me zbritje ID-246](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2023/11/Foto-Kryesore-4-380x233.jpg)
Ofertë e veçantë – vila në Brezovicë ofrohet me zbritje ID-246
![Një jetë e re fillon këtu – banesa e gatshme 2+1 në rrugën ‘Gazmend Zajmi’ ID-251](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/02/Foto-Kryesore-380x233.jpg)
Një jetë e re fillon këtu – banesa e gatshme 2+1 në rrugën ‘Gazmend Zajmi’ ID-251
Më të lexuarat
![Saka me deklaratë të madhe për Granit Xhakën pas kualifikimit në gjysmëfinale](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/07/grenchee-380x233.jpg)
Saka me deklaratë të madhe për Granit Xhakën pas kualifikimit në gjysmëfinale
![Cristiano Ronaldo thyen heshtjen pas eliminimit të Portugalisë – jep një sinjal për të ardhmen](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/07/ronaldo-1-2-380x233.jpg)
Cristiano Ronaldo thyen heshtjen pas eliminimit të Portugalisë – jep një sinjal për të ardhmen
![Mesut Ozil e shikoi çerekfinalen e Euro 2024 me presidentin turk Recep Tayyip Erdogan - ai ishte akuzuar në të kaluarën për miqësinë mes tyre](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/07/Screenshot-2024-07-06-234226-380x233.png)
Mesut Ozil e shikoi çerekfinalen e Euro 2024 me presidentin turk Recep Tayyip Erdogan - ai ishte akuzuar në të kaluarën për miqësinë mes tyre
![Kompletohen çiftet gjysmëfinaliste – kush do të arrijë finalen e madhe?](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/07/euro--380x233.jpg)
Kompletohen çiftet gjysmëfinaliste – kush do të arrijë finalen e madhe?
![Momenti kur Xherdan Shaqiri për pak sa nuk e realizoi golin më të bukur në Euro 2024 - nga goditja e këndit qëlloi shtyllën](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/07/Screenshot-2024-07-06-204417-380x233.png)
Momenti kur Xherdan Shaqiri për pak sa nuk e realizoi golin më të bukur në Euro 2024 - nga goditja e këndit qëlloi shtyllën
![](https://telegrafi.com/wp-content/uploads/2024/07/Screenshot-2024-07-06-210113-380x233.png)
"Kam luajtur i dëmtuar, nuk guxoja të gjuaja" - Xhaka zbulon pas ndeshjes problemet me muskujt