Gjyla shkodrane, “që i merrte djemtë në qafë”!

Andreas Dushi

Një ndër gurët më të çmuar të këngës popullore shqiptare është ai i këngës qytetare shkodrane, e njohur dhe e kënduar në të gjitha trevat shqipfolëse. Fjala bie, nuk ka shqiptar që nuk njeh perla të tilla të muzikës si “Luleborë”, “Kaçurrelat” e të tjera.
Sikurse shihet, ndër këngët shkodrane ekzistojnë disa motive si ai i dashurisë dhe ai i natyrës. Këto modele, të cilët disa herë bashkohen duke krijuar krahasime, epitete e metafora muzikore, përbëjnë boshtin themelor të këngës qytetare shkodrane.

Shpeshherë, këngët i gjejmë të shkruara në vetën e dytë, por ku subjekti i saj i lihet në dorë këngëtarit. Pra, ai ia drejton këngën kujtdo që do, pasi aty nuk ka një emër të përveçëm personi të cilit i është shkruar kënga.

Një ndër përjashtimet e rralla e ndoshta i vetmi është ai i emrit Gjylë. Në visarin e këngës shkodrane, ka më shumë se një këngë që i drejtohet drejtë për drejte një vajze që quhet Gjylë. Gjyla është e bukur, mollë, i merr djemtë në qafë, i ka faqet e kuqe si shëlboja e të tjera.

Sipas këngëve, kjo vajzë ka tiparet e “vajzës së përsosur” së cilës, për nga pamja e jashtme nuk i mungon asgjë. Gjyla është shembulli i çdo vajze dhe ëndrra e çdo djali dhe si vajzat, ashtu edhe djemt janë të gatshëm të bëjnë gjithçka për të përvetsuar imazhin e saj.

Tekstshkruesit janë më të zotët. Me vargje ata e gdhendin Gjylën në kujtesën artistike të një qyteti dhe qyteti nuk resht asnjëherë së kënduari për bukurinë e saj për të cilën shpreson që mos t’i prishet asnjëherë.

Më poshtë mund të lexoni strofën e fundit të njërës prej këngëve që i kushtohet asaj e cila titullohet thjesht “Kanga e Gjyles”:

Oh! Ç’po shëtisim, kodër nëpër kodër,
Oh! Sa e bukur, kenka Gjyla e vogël,
Gjyle sa e bukur je.
Oh! Sa e bukur, kenka Gjyla e vogël,
Gjyle na more në qafë.