Filmi për njeriun pa njerëzi

Ca fjalë rreth filmit “Nabarvené ptáče” (Zogu i ngjyrosur).

Ngjarja vendoset në Luftën e Dytë Botërore, në një shtet sllav të Evropës Lindore. Shteti nuk përmendet, sepse atë nuk e ka cekë as shkrimtari Jerzy Kosiński, në veprën e të cilit (me të njëjtin titull) bazohet ky film. Po për këtë, regjisori Vaclav Marhoul, në pjesën më të madhe të filmit e përdorë gjuhën artificiale intersllavike (të ndërtuar nga shumë gjuhë të së njëjtës origjinë, për të lehtësuar komunikimin mes popujve sllavë). Shkaku për këtë është se filmi pasqyron anën më të errët të njeriut, atij të rëndomtë, dhe me këtë nuk ka dashur të identifikojë asnjë popull.

Titulli frymëzohet nga zogu të cilit kur i ngjyrosen krahët, e kur lëshohet në ajër që t’i bashkohet tufës, vritet nga soji i tij. Ndaj, dyshohet se Kosinski e ka përshkruar në libër fëmijërinë e kaluar në Poloninë e pushtuar. Ai ishte njeri, por më “ndryshe” – hebre. Kjo është mbase edhe arsyeja se pse për rolin e kryepersonazhit në film, për fëmijën Joska, regjisori përcaktohet që ai të jetë rom.

Shkurtimisht, fabula është kjo: në kohë lufte, Joska strehohet larg familjes, tek një familjare e tij. Por, pasi ajo vdesë, e merr rrugën, i vetëm për në shtëpi. Në këtë rrugëtim tmerri ballafaqohet me njerëz të këqij, pa moral, surrate të egra e pa pikë njerëzillëku… Sepse, lufta e tjetërson njeriun, e tërbon. Për të mbijetuar, i pafajshmi detyrohet të bëjë jetë qenqe. Të jetë më i fort se guri. Ky realitet morbid edhe fëmijën e bën vrasës…

Në film merr pjesë një trupë aktorësh të njohur polakë e çekë, por edhe me gjerë, si Udo Kier, Stellan Skarsgard, Harvey Keitel, Julian Sands… Regjia është për çdo lëvdatë, e fotografia është fantastike. Krejt filmi që zgjatë gati tri orë, mund të mos i ketë as tri faqe tekst (dialogje). Por, ajo fotografi dhe loja e aktorëve flet në çdo sekuencë. Ato tri orë – gjatë të cilave Joska s’e thotë asnjë fjalë – të mbajnë e të shtyjnë të mendosh e të reflektosh. Prandaj, është shkollë e mirë për secilin që mendon me u marrë me film apo me shiju art të vërtetë.