Eksplorimi i bukurive në “dy magjitë” e Kosovës – National Geographic vjen me një supershkrim për Pejën dhe Prizrenin

Një energji rinore përshkon Kosovën. Vendi më i ri i Evropës është gjithashtu shtëpia e popullsisë më të re të rajonit, me 55% nën 30 vjeç. Në 20 vitet që nga Lufta e Kosovës e 1998 deri në 1999, e cila kulmoi me shpalljen e pavarësisë së vendit në vitin 2008, fshatrat e epokës osmane janë rindërtuar, kështjellat bizantine janë restauruar dhe turizmi natyror ka marrë hov, me aktivitete të përqendruara në vargmalet malore që Kosova ndan me fqinjët e saj ballkanikë.

Kështu e fillon shkrimin e saj, Sarah Reid, në National Geographic, një shkrim që i kushtohet Kosovës dhe bukurive të saj, sidomos dy qyteteve, Pejës dhe Prizrenit, përcjell Telegrafi.

Sipas saj, Prizreni, qendra kulturore e vendit gjatë periudhës së sundimit osman (1455-1912), mbetet qyteti më simpatik i Kosovës.

“Dhe 90 minuta me makinë në veri, Peja më e vogël qëndron në vendndodhjen e saj rrëzë Kanionit të Rugovës… Këto qytete ofrojnë një shije të plotë të vendit – një nga kombet e vetme të Evropës me shumicë myslimane – me mundësi të lehtë për të arritur kryeqytetin, Prishtinën… Dhe ndërkohë që infrastruktura turistike e Kosovës është ende në zhvillim, një rrjet i besueshëm autobusësh e bën lëvizjen të lehtë”, shkruan fillimisht ajo.

Dhe një reagim lidhur me shkrimin e National Geographic ka bërë edhe kryeministri i Kosovës, Albin Kurti.

Great to see ?? highlighted as a destination to visit. Our Ministry of Culture, @MKRS_KS, has worked diligently to restore and upkeep the great cultural heritage that makes Kosova a unique and rich country. We do not take credit for the gorgeous mountains.https://t.co/2hDtJhOWAj

— Albin Kurti (@albinkurti) April 5, 2024

”E mrekullueshme për t’u parë Kosova e theksuar si një destinacion për t’u vizituar. Ministria jonë e Kulturës, Rinisë dhe Sportit ka punuar me zell për të restauruar dhe ruajtur trashëgiminë e madhe kulturore që e bën Kosovën një vend unik dhe të pasur. Ne nuk marrim merita për malet e mrekullueshme”, ka shkruar Kurti në X (ish-Twitter).

Ndryshe, në shkrimin e saj, Reid ka treguar atë se çfarë mund të bësh dhe çfarë mund të shohësh në këto dy qytete, brenda dy ditëve.

Dita 1: Kulturë & kuzhinë në Prizren

Mëngjes

Sipas shkrimit të National Geographic, Prizreni është shtëpia e një grupi intrigues të muzeve me pamje nga bregu verior i valëzuar i lumit të tij.

“Filloni në Muzeun Arkeologjik, shtëpia e qindra artefakteve të zbuluara brenda dhe përreth qytetit. Koleksioni është vendosur në një ish-banjo otomane të shekullit të 15-të, e vendosur nën një kullë sahati që daton nga viti 1912. Atje, ju mund të ngjitni shkallët e saj të çuditshme për pamje gjithëpërfshirëse mbi Qytetin e Vjetër përpara se të shkoni në Muzeun Etnografik në rrugën Bujar Godeni”.

Siç kujton Reid, e vendosur në një nga shtëpitë e pakta të mbetura të epokës osmane të qytetit, ekspozitat e tij ofrojnë një “dritare” për Prizrenin e shekullit të 19-të.

Pas kësaj, thekson Reid, për njohuri të mëtejshme, bëni një vizitë në Kompleksin e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, “vendi i një asambleje të vitit 1878 ku udhëheqësit vendas propozuan fillimisht një shtet të bashkuar shqiptar që do të përfshinte atë që sot është Kosova”.

Pasdite

Në një pasdite, rekomandon Reid, ju mund të kaloni urën e gurtë të shekullit të 16-të që përshkon lumin dhe futuni në një drekë tradicionale në Ambient, një restorant me tavolina të shtrira me një pamje kah lumi.

Atje ju mund të shijoni një pjatë të gatuar në një tenxhere balte në stilin e tavës dhe më pas të bëni një shëtitje të shkurtër, por të pjerrët deri në Kalanë e Prizrenit.

Siç vë në pah ajo, i dëmtuar gjatë luftërave jugosllave, fortifikimi që atëherë i është nënshtruar një restaurimi të madh, duke ofruar një paraqitje të shkurtër të lavdisë së tij të mëparshme.

Mbrëmje

Siç thekson shkrimi, kafenetë e Qytetit të Vjetër të Prizrenit mbushen me njerëz sa bie mbrëmja.

“Shumica e vendasve i përmbahen kafesë dhe cigareve (makiatot janë një zgjedhje popullore), megjithëse shërbehet edhe ushqim tradicional dhe pije alkoolike”.

Atje, propozon Reid, provoni verën; nga vreshtat e Rahovecit, rajoni kryesor i prodhimit të verës në Kosovë, janë vetëm 30 kilometra larg – duke shtuar se atje ofrohen edhe “pjatat e ngopura me mish”.

Veç kësaj, ajo tregon edhe një hotel në Prizren me kornizë druri, një pronë e stilit të shtëpisë në zemër të qytetit të vjetër – duke mos harruar edhe rrugët me kalldrëm dhe lumin që rrjedh.

Dita 2: Historia & natyra në Pejë

Mëngjes

Në shkrimin e saj në National Geographic, Sarah Reid rekomandon që në ditën e dytë të ngrihuni herët dhe të shkoni për në qytetin e Pejës, në rajonin malor të Rugovës.

Çarshia e saj e vjetër, e cila u rrafshua me tokë gjatë Luftës së Kosovës, që atëherë është rindërtuar dhe ia vlen të vizitohet, thotë ajo.

“Duke ‘nuhatur’ në tregun e djathit të së shtunës në tregun aty pranë, vizitojeni Muzeun e Pejës, i cili ndodhet në shtëpinë e ish-restauruar të një tregtari. Brenda, dhomat e rindërtuara me mjeshtëri ‘i bartin’ vizitorët në epokat e shkuara”.

“Në katin e parë, ekspozita me qeramika vezulluese, tekstile lokale dhe sende të përditshme si mulli kafeje dhe tenxhere gatimi japin një pasqyrë intime të rajonit”.

“Një 10-minuta në këmbë në perëndim nga këtu, restoranti Art Design kalon nëpër një përrua me gurgullimë malore, ku mund të bëni një ndalesë relaksuese dreke”.

“Kafshatat” tradicionale përfshijnë speca të mbushur me mish të njohur si speca dollma, tregon më tej Reid.

Pasdite

Në përshkrimin e bërë nga Reid, rreth 10 kilometra në veri të Pejës, Ujëvara e Drinit të Bardhë “zhytet” rreth 25 metra nga maja e një daljeje shkëmbore në një grykë mali me myshk.

“Ndërsa në rrugën tuaj të kthimit, ndaloni në fshatin e afërt Radavc për të parë Mullirin e Bërdynajt”.

“Ai mendohet se është ndërtuar mbi 300 vjet më parë, mulliri i miellit prej guri ka qenë në pronësi të së njëjtës familje që nga viti 1925 dhe ende mbështetet te lumi për të lëvizur gurin e tij të madh”.

Pas kësaj, sugjeron Reid, kthehuni në Pejë, merrni një hartë të shtigjeve kulturore nga qendra informative turistike përballë Hotel Dukagjinit dhe shëtisni qytetin në kërkim të relikteve historike, nga një ish-hamam i shkatërruar deri te Xhamia e Kursumlisë e shekullit të 16-të, një nga ndërtesat më të vjetra në qytet.

Mbrëmje

Ndërsa në mbrëmje, thekson Reid, shijoni pije në ndonjë nga baret e këndshme në rrugën William Walker.

Këtu, Reid nuk harron të përmend shijimin e një Crudo të Birra Pejës, të krijuar me ujë nga lumi Drin i Bardhë i ushqyer nga burimet malore.

Veç kësaj, thekson ajo, listat e verërave priren të dominohen nga shishet e prodhuara nga Stone Castle Vineyards and Winery, kantina më e madhe e Kosovës.

Ndërsa për darkë, siç thotë Reid, shijoni trashëgiminë arkitekturore të Pejës në Hotel Kulla e Zenel Beut, një shtëpi e rinovuar që shërben ushqim tradicional nga restoranti i tij në katin e parë.

E karakterizuar nga muratura e bukur dhe dritaret e ngushta, të harkuara, Kulla kujton një kohë kur shtëpitë ndërtoheshin për të mbrojtur banorët nga pushtimi i armikut.

Aventurat në natyrë

Në shkrimin e saj në National Geographic, Reid thekson se Prizreni dhe Peja janë porta ideale për të eksploruar peizazhet e egra dhe të thyera të Kosovës jugore.

Ajo tregon edhe se ku mund të provoni aktivitetet më të mira të rajonit në natyrë – dhe të shijoni pamjet e tij më befasuese.

Në këtë drejtim ajo thekson faktin se Bjeshkët e Nemuna janë bërë një pikë e nxehtë për “Via Ferrata”.

Kështu, përreth Pejës, thotë ajo, do të gjeni katër rrugë për në Kanionin e Rugovës.

Outdoor Kosova dhe Balkan Natural Adventure organizojnë turne me guida dhe japin me qira pajisje, tregon ajo.

Ajo nuk lë pa përmendur edhe natyrën përreth Prizrenit, ku Parku Kombëtar i Maleve të Sharrit është një nga zonat më të reja të mbrojtura të Evropës.

Infrastruktura atje, thotë ajo, është minimale, kështu që do t’ju duhet të kontaktoni Sharri Ecotour me bazë në Prizren, Balkan Natural Adventure ose Outdoor Kosova për të organizuar një shëtitje me udhëzues midis liqeneve dhe luleve të egra të parkut.

Ndërsa Peja, e vendosur në portën e Bjeshkëve të Nemuna, kujton ajo, është një pikë më e përshtatshme për shëtitje një dhe shumë-ditore, duke përfshirë të famshmen Via Dinarica, e cila lidh shtatë vende.

“Ecjet ditore përfshijnë udhëtime në Gjeravicë — në lartësinë 2,656 metra, mali më i lartë i Kosovës — dhe një udhëtim piktoresk drejt një çifti liqenesh lart mbi fshatin Kuqishtë”.

Shpellat

Shkrimi i National Geographic tregon se si Fatos Katallozi i Kosovës ka luajtur një rol pionier në eksplorimin e sistemeve të mëdha të shpellave gëlqerore të rajonit të Pejës, duke i bërë formacionet e tyre surreale më të qasshme për publikun në këtë proces.

Kompania e tij ofron turne në Shpellën Katedraleske të Bukuroshes së Fjetur, një rrjet kanalesh nëntokësore pak larg nga Ujëvara e Drinit të Bardhë të Pejës, si dhe në Shpellën më sfiduese të Kanionit të Madh në Kanionin e Rugovës. /Telegrafi/