Alfabeti shqip, në rrezik!

Para një jave u kremtua dita e alfabetit të gjuhës shqipe, i cili u përcaktua (flas për ata që kanë njëfarë kujtese për sa u takon ngjarjeve më të rëndësishme kombëtare) në Kongresin e Manastirit, i cili i zhvilloi punimet e tij  nga 14 deri më 22 nëntor të vitit 1908 me pjesëmarrjen e 50 delegatëve nga 26 qytete, klube dhe shoqata të ndryshme. Këta miratuan vendimin që të pranohej alfabeti latin me disa ndryshime të shkronjave duke i përshtatur ato me frymën e gjuhës shqipe. Siç e shpjegon edhe zoti Internet, Kongresi në fjalë njësoi alfabetin me 36 shkronja, të cilin ende e përdorim sot, duke çuar drejt bashkimit gjuhësor kombëtar të gjithë shqiptarët, sepse, siç shkruante Faik Konica, “Rilindja e gjuhës sonë është rilindje e jetës sonë kombëtare”, para se të shtonte që “Të tëra vendet e dheut kanë një gjuhë letrarishte, domethënë të qëruar dhe të zbukuruar, që me atë shkruhen librat, letrat, punërat… Vetëm shqiptarët s’kanë një gjuhë të tillë dhe andaj vjen që kemi mbetur të ndarë njëri nga tjetri, andaj kanë rrjedhur aq të këqija për ne të mjerët. Është nevojë dhe shtrëngim [detyrim] të hedhim themelin e një gjuhe letrarishte”.

Sot, 112 vjet pas kësaj ngjarjeje të rëndësishme për forcimin e ndërgjegjes sonë kombëtare, jemi dëshmitarë të hallakatjes dhe njëherazi të shkalafitjes së gjuhës sonë amtare, përdorimi i së cilës – me shkrim e me gojë – sidomos në gazeta e në mediet elektronike, po komprometon rëndë të ardhmen e kulturës sonë gjuhësore, çka ka nisur të dëmtojë seriozisht edhe identitetin tonë kombëtar. Po t’i shtojmë kësaj dukurie edhe globalizimin e pashmangshëm gjuhësor e kulturor nën ndikimin e anglishtes amerikane, vëmë re se, me shumë gjasë, leksiku i shqipes si edhe morfosintaksa e saj po pësojnë ndryshime fatale për to.

Sidoqoftë, meqë është fjala për alfabetin e gjuhës sonë, po i ftoj lexueset e lexuesit e mi të ndjeshëm e të shqetësuar për katrahurën gjuhësore në fjalë të këqyrim së bashku mënyrën se si ai, pra alfabeti shqip, po e përjeton këtë situatë të frikshme.

Kur ju dëshironi të gjeni punë, shpesh ju kërkojnë të paraqisni një CV duke ju thënë: “Më sillni një sivi!” Ah, por në klasë të parë u mësojmë fëmijëve tanë që alfabeti ynë 112-vjeçar përmban shkronjën “c”, e cila shqiptohet “cë” dhe jo “si”, dhe shkronjën “v” e cila shqiptohet “vë” dhe jo “vi”! Rrjedhimisht e detyrimisht, duhet të themi, për shembull, “Kam blerë dy cëdë” dhe jo “…dy sidi”; “…dy dëvëdë” dhe jo “dy dividi”. Nga ana tjetër, kur bëhet fjalë për kanale televizive si “ABC News” e “News 24”, duhet të themi për të parin “abëcë njuz” dhe jo “ejbisi njuz”, ndërsa për të dytin duhet të themi “njuz njëzet e katër” dhe jo “njuz tuenti for” (duke e konsideruar fjalën “njuz” si një ndërkombëtarizëm që ka fituar – me dhunë, sigurisht, në dëm të fjalës shqipe “lajm” – të drejtën e qytetarisë në gjirin e gjuhës shqipe). Sa për humor, para disa vitesh, kam dëgjuar një gazetarkë apo një gazetaruc, që po fliste për një botim timin te shtëpia botuese OMBRA GVG, ta shqiptonte emrin e kësaj shtëpie bouese shqiptare me zyrat në Tiranë “Ombra xhividi”, ndërkohë që G, V dhe G  janë germat me secilën prej të cilave u fillon emri tre pjesëtarëve shqiptarë të familjes shqiptare të botuesit shqiptar! Oh, ç’po pëson i mjeri, i gjori dhe i shkreti alfabet i gjuhës shqipe! Prandaj, duke ju kërkuar ndjesë, po ju kujtoj se shkronjat e alfabetit tonë shqiptohen si vijon: “a, bë, cë, çë, dë, dhë, e, ë, fë, gë, gjë, hë, i, j, kë, lë, llë, më, në, një, o, pë, që, rë, rrë, së, shë, të, thë, u, vë, xë, xhë, y, zë, zhë.

Përveç këtyre, ju, o lexuese dhe lexues të shqetësuar të këtij shkrimi, tek kaloni rrugëve e shesheve të betonuar të Tiranës së përçudnuar, të shtruar me pllaka guri ose të asfaltuar kobshëm, pra tmerrësisht të tjetërsuar, keni vënë re plot taksi, oh, më falni, duhej të kisha shkruar taxi! Personalisht, kam hasur vetëm tri a katër vetura në tabelën e vogël të të cilave kam lexuar fjalën “taksi”, pra me “ks” dhe jo me “x”! Po si është e mundur që shkronja “x”, pjesë përbërëse e alfabetit tonë, të cilën në shkollë na e kanë mësuar ta lexojmë “xë” dhe që vazhdojnë t’ua mësojnë kështu edhe fëmijëve, mbesave e nipave tanë, si është e mundur, pra, që germa “x” në shqipe të zëvendësojë në shqiptim toggermëshin “ks”! Me shumë gjasë, një ditë të bukur do të hasim, për shembull, ndër libra erotikë, fjali të tipit “Maxi, expert me experiencë në këso punësh, do të shpjerë me taxi në Xamil Xenofonin dhe Xanthipin që të bëjnë sex pa taxë”. O perëndi, ç’taxirat i madh e ka gjetur alfabetin tonë! Nesër apo pasnesër do të shohim lloj-lloj shtrembërimesh të tij, rrezik, për shembull, edhe germën “f” të na e shkruajnë “ph”, kështu që sytë do të na zënë me gjasë fjali të tipit “Phatmiri ka phrikë të phutet në pharmacinë e Aphrim Phejzos!”

Nga ana tjetër, lejomëni të them diçka për përdorimin e shkronjave të mëdha (dhe jo “kapitale”, siç po thuhet e po shkruhet sa vjen e më dendur), sepse shqipja ka disa rregulla ndryshe nga anglishtja U.S. Po, si në çdo gjuhë të botës, shkronjat e mëdha përdoren për emrat e përveçëm, për shembull Gjergj Kastriot Skënderbeu, Kruja, Shqipëria, si edhe për çdo fjalë tjetër fill pas pikës në fund të fjalisë pararendëse. Mirëpo, syri më has përherë e më shumë fjali të tipit “Hasan Hyseni, Ekspert ekonomie” ku fjala “pastaj Ekspert” duhet shkruar detyrimisht me “e” të vogël, pra, “ekspert”, pa harruar formulat publicitare të tipit “Fati juaj në Dorën Tonë” ku dy fjalët e fundit duhet detyrimisht të fillojnë me germë të vogël, ndryshe nga ç’ndodh ndoshta në anglishten U.S.

Së fundi, po marr guximin t’i sugjeroj kryebashkiakut Veliaj që të mos përqendrohet vetëm te zhdukja ose rrallimi i monumenteve historike të Tiranës, vetëm te betonimi i saj dhe te ndërtimi i kullave të përbindshme, por gjithashtu t’i kushtojë pak kohë edhe mbrojtjes së alfabetit të gjuhës shqipe, gjuhës së nënës së tij dhe, besoj, po ashtu edhe të të atit: Le t’u hedhë ai një sy të vëmendshëm tabelave të dyqaneve të Tiranës për të kuptuar që gjuha shqipe përdoret shumë më pak sesa anglishtja U.S.,  madje, edhe kur përdoret, përmban gabime gati të pafalshme! /Panorama/