Thashetheme të shumta rreth euros digjitale kanë qarkulluar në rrjetet sociale për muaj me radhë.
Sipas disa përdoruesve, kjo valutë do të përdoret për të monitoruar transaksionet financiare ose madje mund të kërcënojë liritë individuale. “The Cube” ka hedhur poshtë disa nga këto pretendime.
Diskutimi rreth euros digjitale ka qenë në rritje të vazhdueshme që kur u njoftua për herë të parë në vitin 2021, me rrëfime kontradiktore dhe madje teori konspirative rreth kësaj valute që kanë dalë online ndër muajt që kanë kaluar, transmeton Telegrafi.
Banka Qendrore Evropiane (BQE) e përshkruan atë si një “përgjigje në një botë në ndryshim”, me veçori si privatësi e përmirësuar, pranueshmëri universale dhe përdorim themelor falas, ndërkohë që disa konsumatorë pretendojnë se është një mjet i BE-së për të kontrolluar paratë e njerëzve.
Një peticion, i cili ka mbledhur më shumë se 388 mijë nënshkrime, u publikua online në muajin nëntor, duke bërë thirrje për deputetët e Parlamentit Evropian dhe qeveritë kombëtare që të refuzojnë euros digjitale.
Por sa të vërteta janë pretendimet se euroja digjitale do t’u pengojë qytetarëve të kontrollojnë në mënyrë efektive paratë e tyre? Ekipi i verifikimit të fakteve i Euronews, “The Cube”, shqyrtoi provat.
Si do të funksionojë euroja digjitale?
Java e kaluar, BQE njoftoi planet për “t’u përgatitur për një mundës të implementimit të euros digjitale deri në vitin 2029”.
Provimet fillestare të monedhës digjitale mund të fillojnë që nga mesi i vitit 2027 - por vetëm nëse deputetët e Parlamentit Evropian miratojnë rregullat e nevojshme në 2026.
Euroja digjitale do të ishte një formë e re e parave të bankës qendrore - me fjalë të tjera, para reale të lëshuara nga Banka Qendrore Evropiane, por në formë digjitale.
Sipas situatës aktuale, mënyra e vetme që publiku mund të mbajë para të bankës qendrore është në para fizike. Euroja digjitale do të bënte të mundur mbajtjen e të njëjtave para sovrane në një portofol digjital, i qasshëm, për shembull, përmes një telefoni inteligjent.
Në terma praktikë, pagesat mund të bëhen në dyqane duke përdorur telefonin, shumë si me një kartë bankare sot. Megjithatë, pagesa me një kartë digjitale dhe pagesa me euro digjitale nuk janë e njëjta gjë.
Pagesat me kartë, qoftë fizike apo digjitale, përpunohen përmes bankave private ose ofruesve të shërbimeve të pagesave. Euroja digjitale, në kontrast, do të lëshohej direkt nga BQE - si kartëmonedhat - pa ndërmjetës.
Ky mënyrë pagesash do të jetë plotësuese ndaj parave fizike dhe nuk ka për qëllim t’i zëvendësojë ato, duke shërbyer si një zgjedhje shtesë për konsumatorët dhe bizneset.
Më pak liri në këmbim të kontrollit më të madh?
Projekti, i prezantuar nga Presidentja e BQE-së, Christine Lagarde, po merr mbështetje gjithnjë në rritje politike.
Në një samit të zonës së euros në tetor, liderët evropianë kërkuan përparim më të shpejtë për të forcuar sovranitetin monetar të Evropës, sigurinë ekonomike dhe konkurrueshmërinë në sektorin e pagesave.
Megjithatë, mbeten shqetësime mbi mbrojtjen e të dhënave të përdoruesve, veçanërisht kur shikohet nga perspektiva e Kinës, e cila ka testuar juanin digjital në shkallë të gjerë që nga viti 2020.
Në 2024, autoritetet kineze vazhduan implementimin e juanit digjital të lëshuar nga shteti, duke e përdorur si një mjet për të monitoruar dhe kufizuar aktivitetin financiar të lidhur me sektorë të paligjshëm si bixhozi, me transaksione nën mbikëqyrje përmes një sistemi qendror të kontrolluar të pagesave digjitale.
BQE-ja, për pjesën e saj, thotë se është e përkushtuar të gjejë një ekuilibër midis gjurmueshmërisë dhe privatësisë.
Rregullorja e Përgjithshme e Mbrojtjes së të Dhënave (GDPR) e BE-së pritet gjithashtu të ofrojë mbrojtje për përdoruesit e euros digjitale, prandaj nuk është e saktë të thuhet se kjo valutë do të çojë në kontroll total të BE-së mbi portofolët e konsumatorëve.
Ekonomisti belg Bruno Colmant, i cili më parë ka paralajmëruar për rreziqet potenciale të kontrollit të lidhura me euros digjitale, gjithashtu ngriti shqetësime mbi hakimin.
Ai tha për “The Cube” se “pikë-hyrja për euron digjitale është një bankë komerciale - ato që merren me individë, biznese dhe autoritete publike”. Kjo do të thotë se “edhe pa dijeninë e tyre, këto banka mund të përdoren për të gjurmuar transaksionet me euro digjitale”, shtoi ai.
Megjithatë, ai theksoi nevojën për një debat të nuancuar mbi këtë çështje.
Shuma maksimale që një individ do të lejohej të mbante në euro digjitale me BQE-në thuhet zakonisht të jetë rreth 3000 euro.
Ky kufi do të zbatohej vetëm për bilancet e euros digjitale dhe nuk është ende përfundimisht përcaktuar në legjislacion, dhe nuk kufizon pasuritë ose llogaritë bankare të një personi. Megjithatë, Colmant tha se rreziku i një kontrolli të caktuar “nuk është zero”.
“Ka një humbje të mundshme të mbrojtjes së privatësisë, sepse kjo euro digjitale mund të gjurmohet, dhe do të ishte e mundur të dihet saktësisht për çfarë po përdoret”, tha ai.
Duhet gjithashtu të theksohet se ende nuk është miratuar një kornizë ligjore e saktë për euros digjitale. Pritet që deputetët e Parlamentit Evropian të miratojnë rregulloren përkatëse deri në 2026, një kusht paraprak para se të fillojë ndonjë implementim i projektit.
Duke u larguar nga varësia ndaj kompanive të huaja të pagesave
Disa bankierë kanë shprehur shqetësime dhe skepticizëm rreth krijimit të euros digjitale.
Drejtori ekzekutiv i bankës franceze Crédit Mutuel, Daniel Baal, shkroi në LinkedIn se euroja digjitale “nuk i përgjigjet asnjë nevoje të qartë për qytetarët” dhe nuk ofron “asnjë përparësi të konsiderueshme ndaj metodave ekzistuese të pagesave”.
Michael Anseeuw, drejtori ekzekutiv i BNP Paribas Fortis Belgium, i tha medias belge L’Echo se projekti i valutës digjitale të BQE-së ishte një “ide e gabuar”, duke e përshkruar si “të tepërt”, ndërkohë që theksoi zhvillimin e alternativave të reja evropiane për pagesa, si Wero.
Megjithatë, BQE-ja thotë se një nga objektivat e kësaj monedhe plotësuese është “ulja e varësisë nga ofruesit jo-evropianë”.
Gjigantët amerikanë Visa dhe Mastercard përbëjnë rreth 70% të tregut të pagesave me kartë në Evropë. Colmant theksoi se bankat tregtare evropiane “përdorin Visa dhe Mastercard, edhe pse licenca është amerikane”.
Valdis Dombrovskis, Komisioneri Evropian për Ekonominë dhe Produktivitetin, ka nënvizuar rëndësinë e sigurimit të autonomisë strategjike të Evropës dhe shmangies së varësisë nga sistemet e huaja të pagesave, veçanërisht ndërsa tregtia online vazhdon të rritet. /Telegrafi/
