Pse Turqia është lojtari kyç në Siri?

Brukseli dëshiron të përdorë ndikimin e Ankarasë për të garantuar unitetin në Siri, si dhe për të shmangur një konfrontim të ri në pjesën veriore të vendit.

Të gjitha rrugët që të çojnë në Siri kalojnë përmes Ankarasë ose kështu dukej që kur Turqia doli si një nga fituesit më të mëdhenj nga rënia e regjimit të Bashar al-Asadit, duke pasur një prani të konsiderueshme, indirekte ushtarake në vend dhe mbështetur rebelët që morën pushtetin.

Kjo i ka dhënë Ankarasë qasje të menjëhershme ndaj udhëheqësve të rinj të Sirisë, dhe njohje ndërkombëtare si një lojtar kryesor në çështjet e vendit, transmeton Telegrafi.

Nga Sekretari amerikan i Shtetit, Antony Blinken, tek presidentja e Komisionit Evropian, Ursula Von Der Leyen, liderët perëndimorë kanë kontaktuar me presidentin turk Recep Tayyip Erdogan për të trajtuar zhvillimet e fundit në Siri.

Këtu lind pyetja – pse të gjithë po i drejtohen Turqisë për të diskutuar çështjet që kanë të bëjnë me Sirinë?

“Nuk ka dyshim se presidenti turk është një figurë politike mjaft pragmatike dhe ka marrëdhënie me të gjithë aktorët rajonal, përfshirë Vladimir Putinin. Prandaj, motivet e tij të vërteta mund të jenë shumë të vështira për t’u deshifruar. Nga ana tjetër, nga perspektiva të BE-së dhe Presidentes von der Leyen, çfarë zgjedhje keni”, tha Jacob Funk Kirkegaard, bashkëpunëtor i lartë në institutin Bruegel me bazë në Bruksel.

“Realiteti është se sot Turqia është ndërmjetësi kryesor i fuqisë së jashtme brenda Sirisë. Dhe nëse doni të keni ndonjë ndikim në ngjarjet atje, duhet të punoni përmes Turqisë”, shtoi ai.

Të hënën, BE udhëzoi një diplomat të lartë që të angazhohej drejtpërdrejt me qeverinë e përkohshme të krijuar nga Hayat Tahrir al-Sham (HTS) në Siri.

Megjithatë, Brukseli duhet gjithashtu të përdorë ndikimin e Ankarasë për të lehtësuar një tranzicion të qetë që garanton unitetin e vendit, si dhe respektimin e të drejtave të të gjitha pakicave.

“Turqia po luan një rol të madh tani në mes të kësaj krize në Siri. Ka një situatë krejtësisht të re atje. Regjimi i al-Assad është zhdukur përgjithmonë. Megjithatë, ka shumë paqartësi në lidhje me tolerancën për komponentët e ndryshëm të Sirisë”, tha për Euronews, Marc Pierini, bashkëpunëtor i lartë në Carnegie Europe.

Sipas Pierinit, Turqia është gati të luajë një rol të madh, ndërsa Ankaraja, ashtu si evropianët, mbështet tolerancën dhe integritetin territorial.

“Por në rastin e Turqisë, mbani mend se ata kanë shumë trupa në pjesën veriore të Sirisë. Kështu që ne ende nuk e dimë se si do të ndodhë kjo. Dhe në Siri, ne kemi mbetjet e Shtetit Islamik. Pra siguria atje është shumë e rëndësishme”, shtoi ai.

Lista e çështjeve që do të diskutojë presidenti i Komisionit të BE-së dhe presidenti Erdogan do të jetë e gjatë. Megjithatë, qëllimet e Brukselit duken të qarta, përveç marrëdhënieve BE-Turqi dhe financimit të BE-së për refugjatët.

“Do të prisja që presidentja e Komisionit të BE-së të vendosë theksin në të paktën dy çështje kryesore. E para është të përpiqet të krijojë një qeveri uniteti të vërtetë në Damask. Së dyti, ajo nuk do të dëshirojë Turqinë, dhe veçanërisht rebelin e linjës turke, milicitë brenda Sirisë, për të ndjekur në mënyrë agresive një konfrontim ushtarak me milicitë kurde, kjo është një mënyrë tjetër për të thënë se ajo do të dojë që Turqia të ndihmojë në krijimin e një Sirie të bashkuar dhe të mos fillojë një luftë tjetër civile me operacionet ushtarake turke kundër rebelëve kurdë brenda Turqisë, Irakut dhe herë pas here edhe brenda Sirisë”, tha Kirkegaard.

Qëndrimi i BE-së kur bëhet fjalë për Turqinë ka qenë gjithmonë i kujdesshëm. Shumë diplomatë e përshkruajnë presidentin Erdogan si të paparashikueshëm, gjë që shkakton pasiguri në Bruksel kur ka të bëjë me liderin turk.

Edhe pse Turqia është një vend kandidat për anëtarësim në BE, progresi ka qenë gjithçka tjetër veçse pozitiv. Këshilli Evropian ka vënë në dukje se negociatat e pranimit të Turqisë kanë arritur në mënyrë efektive një ngërç dhe se asnjë kapitull i mëtejshëm, i cili është i nevojshëm për të vazhduar me procesin e anëtarësimit, nuk po hapet ose mbyllet.

Në të njëjtën kohë, Turqia ka marrë ndihmë financiare për të pritur 3.5 milionë refugjatë sirianë, me shumën e dhënë që konsiderohet “e pamjaftueshme” nga Ankaraja.

Turqia tani dëshiron të kthejë refugjatët sirianë, por kjo do të kërkonte stabilitet në Siri si dhe garanci të caktuara për të kthyerit.

Pierini vë në dukje disa çështje të rëndësishme për këtë: “Turqia dëshiron që shumica e rreth 3.5 milionë sirianëve që kanë qëndruar në vend për një kohë të gjatë të kthehen. Çështja këtu është të ktheheni tek ajo që keni së pari, problemi ligjor e cili është se nën regjimin e al-Asad, të gjithë ata që kishin ikur nga Siria për t’u strehuar në Turqi ose në Evropë ose në Gjirin Persik, konsideroheshin terroristë. Pra, këto ligje duhet të shfuqizohen tani, nuk e dimë”.

Pierini beson se BE-ja duhet të sigurojë që refugjatët që kthehen në vendin e tyre, nga kudo që të jenë, do të kenë siguri në Siri.

“Çështja e dytë është infrastruktura. A kthehen ata në shtëpinë e tyre apo bllokun e apartamenteve, duke supozuar se është ende e padëmtuar. Të paktën një e treta e shtëpive dhe apartamenteve atje janë shkatërruar. Pra, mund të jetë një objektiv i mirë. Njerëzit mund të jenë të gatshëm të kthehen, por është një çështje shumë më e madhe nëse ata nuk kanë një vend ku të qëndrojnë”, shtoi ai.

Ndërsa BE premton tani një miliard euro të tjera për të mbështetur refugjatët sirianë në Turqi, Pierini mendon se paratë mund të përdoren gjithashtu për të lehtësuar kthimet.

“Unë do të prisja që udhëheqja turke të përpiqet të zgjasë ndihmën e madhe të BE-së që kanë marrë për refugjatët sirianë në vendin e tyre, me një formë ndihme për t’i ndihmuar ata të kthehen. Është një çështje shumë komplekse, por mendoj se kjo do të jetë pjesë e diskutim”, theksoi për fund. /Telegrafi/