MOSE – projekti që mund ta shpëtojë Venedikun

Gjëja e parë që i përngjan – ky ishulli privat i krijuar nga njeriu, i cili shtrihet në detin Adriatik dhe lagunën venedikase – duket sikur strehimoret e filmave të James Bondit.

E dyta – ndërsa hipni në gondolat private, kaloni pranë fasadës së betonit dhe futeni në një “dhomë kontrolli” ku stafi vëzhgon monitorët që gjurmojnë ujërat përreth ishullit 24 orë në shtatë ditë – duken si sfidat në “Squid Game”.

Në fakt, sado e keqe që të tingëllojë, ky ishull prej 144 mijë metrash katrorë (35,6 hektarë), i cili mban një skedë në Venecia gjatë gjithë orës nuk është një forcë keqdashëse – ai është atje për të mbrojtur një nga qytetet më të brishta në botë, raporton cnn.

Ishulli pa emër – ndodhet midis gadishullit të Cavallino-Treporti (i cili del nga kontinenti italian, duke vendosur një krah mbrojtës rreth lagunës veneciane) dhe ishullit Lido, një rërë gjigante që bllokon pjesën më të madhe të qendrës historike të Venecias nga Deti Adriatik – është zemra e MOSE: sistemi i barrierave nga përmbytjet që, pas 1200 vjetësh, i ka lejuar qytetit lundrues të përballojë rritjen e nivelit të detit. Por, kjo ka marrë kohën e vet, transmeton Telegrafi.

MOSE është shkurtesë e fjalës italiane Modulo Sperimentale Elettromeccanico, ose Modeli Eksperimental Elektromekanik – ka qenë në punë që nga viti 1984.

Por u deshën gati katër dekada për t’u ndërtuar, duke u përfshirë nga vonesat dhe korrupsioni në një masë të madhe – një ish-kryetar bashkie doli në gjyq për përvetësim parash nga projekti – që shumë venedikas besonin se nuk do të funksiononte kurrë.

Frika e tyre u provua e pabazë më 3 tetor 2020, megjithatë, siç ndodh rregullisht në dimër, Venediku u godit nga një valë jashtëzakonisht e lartë e reshjeve atmosferike.

Një valë që ishte 135 centimetra mbi nivelet normale goditi Venedikun. Zakonisht, kjo do të kishte vënë rreth gjysmën e qytetit nën ujë, por këtë herë qyteti mbeti i thatë. Ishte hera e parë që MOSE ngrihej në kushte të pafavorshme moti. Ishte, siç i tha një venedikas CNN-it në atë kohë, “historik… si hapi i parë i Armstrongut në Hënë”.

Katërmbëdhjetë muaj më vonë, MOSE është ngritur 33 herë: 13 në 2020 dhe 20 deri më tani në 2021. (Periudha e përmbytjeve zakonisht zgjat nga tetori deri në mars.) Kundërshtarët duket se janë bindur se kanë gabuar – asnjëherë nuk ka dështuar për të mbrojtur qytetin kur ngrihen valët.

Secila prej këtyre barrierave të mëdha është 20-30 metra e gjatë dhe 20 metra e gjerë. Ato janë të ngulitura në shtratin e detit në arkë betoni, 40 metra të gjerë, 60 metra të gjatë dhe 10 metra të lartë.

Natyrisht, 78 janë të tilla, të shtrira në katër rreshta, në tre pikat e hyrjes në lagunën venedikase. Si një pjesë e infrastrukturës, MOSE është një gjigant.

E megjithatë, kur barrierat nuk janë në përdorim, ju nuk shihni asgjë. Ndryshe nga barrierat e përmbytjeve në Evropën veriore – dhe me shpenzime shumë më të mëdha – MOSE ishte projektuar të jetë i padukshëm kur pengesat nuk nevojiten.

Një ishull i stilit Bond në tokën e askujt

Qendra e projektit është ishulli i ndërtuar posaçërisht që lundron në mes të pikës më veriore të lagunës.

Me pamje nga ishulli i Sant’Erasmo, me Dolomitet e mbuluar me borë në horizont, është një “tokë e askujt midis detit dhe lagunës” ku konvergjojnë laguna dhe ujërat e Adriatikut, sipas inxhinierit dhe drejtorit të vendit Alessandro Soru.

“Bocca di Treporti,” ose gjiri Treporti (“bocca” italisht do të thotë gojë) është një kanal pothuajse një milje i gjerë midis Punta Sabbioni (maja e Cavallino-Treporti) dhe pikës më veriore të ishullit Lido.

Ka dy pika të tjera hyrjeje në lagunë: në Malamocco, në skajin jugor të Lidos, dhe një tjetër në Chioggia, një qytet peshkimi në pikën më jugore të lagunës.

Megjithatë, Treporti është kanali më i gjerë, dhe niveli i shtratit të detit ndryshon nga 6-12 metra, transmeton Telegrafi.

Pra, në vend që të krijojë një pengesë masive me lartësi të ndryshme, ishulli është krijuar për të ndarë hyrjen në dysh.

Ai gjithashtu ofron një hapësirë ​​për selinë e MOSE, e cila përndryshe mund të shqetësojë turistët në kampingjet dhe plazhet e Punta Sabbioni.

Si funksionon MOSE

Pas dekadash polemikash fillestare, ndërtimi i MOSE filloi në vitin 2009, me pendën e fundit të ndërtuar në muajin qershor të vitit 2019, në anën Lido të ishullit Treporti.

Laguna e Venedikut është jashtëzakonisht e cekët – thellësia mesatare është vetëm 1 metër (3.3 këmbë). Por hyrjet nga Adriatiku janë shumë më të thella – Malamocco, hyrja në portin industrial është 14 metra e thellë, për shembull. Edhe pse nuk e ndryshuan thellësinë e hyrjeve, inxhinierët gërmuan shtratin e detit përgjatë të treve për të lënë vend për “rastet” e betonit, të cilat përshtaten përgjatë shtratit të detit.

Kutitë prej 14 mijë tonësh me beton u derdhën në kontinent, më pas notuan në pozicion dhe u zhytën nën ujë, ndërsa mbeturinat e hequra nga shtrati i detit u përdorën për të ndërtuar ishullin në Treporti – “kështjella e punës”, siç e quan Soru.

Brenda arkave prej betoni qëndrojnë portat metalike, të trajtuara çdo tre muaj me një anti-korroziv – jo toksik, për shkak të ekosistemit të lagunës.

Secila prej 78 barrierave është uniforme 20 metra (65 këmbë) e gjerë dhe ndryshon nga 20-30 metra në gjatësi, në varësi të thellësisë së ujit.

Ata mund t’i rezistojnë valëve deri në 3 metra mbi nivelet normale të baticës – dukshëm më shumë se batica rekord prej 194 centimetrash (76 inç) që shkatërroi qytetin në vitin 1966.

Procesi tingëllon i thjeshtë, por është përmirësuar në një masë më të madhe. Midis secilës barrierë është një hendek pothuajse 7.2 centimetra, për të çliruar një pjesë të presionit intensiv mbi pendët ndërsa ato i rezistojnë Adriatikut.

Për të njëjtën arsye, ata rriten katër ose pesë në të njëjtën kohë, në vend të të gjitha përnjëherë. Ata mund të punojnë edhe në mënyrë të pavarur – kështu që inxhinierët mund të zgjedhin të ngrenë vetëm disa nga pengesat, të ngadalësojnë rrjedhën e ujit në lagunë, ose t’i ulin ato përkohësisht në Malamocco për të lënë një anije industriale të kalojë në portin e Venedikut – i dyti më i ngarkuari në Itali dhe i pesti në Mesdhe.

Kjo do të thotë gjithashtu, thotë Soru, se nëse, siç kanë frikë njerëzit, një pengesë nuk arrin të ngrihet ndonjëherë, kjo nuk do ta ndalojë MOSE-n të funksionojë në tërësi.

Vendimi për të ngritur barrierat është një proces i ndërlikuar. Dy institucione studiojnë parashikimet e motit: Centro Maree di Venezia, e cila monitoron nivelet e baticës për qytetin dhe Sala Operativa Consorzio Venezia Nuova, e cila është përgjegjëse për MOSE. Të dy përdorin modelime të ndryshme dhe krahasojnë parashikimet e tyre.

Spitz e quan procesin një “seri paralajmërimesh, nga 48 orë para valës deri në tre orë përpara”.

Nuk janë vetëm operativët e MOSE ata që e marrin atë. “I informon të gjithë ata që operojnë në lagunë të nisin, sepse të gjithë duhet të bëjnë diçka – nga djali që drejton varkën e grumbullimit të plehrave që duhet të ndryshojë kursin, te anijet që duhet të hyjnë dhe të dalin”, shpjegon ajo.

Pesëmbëdhjetë minuta përpara atij paralajmërimi tre-orësh, Spitz dhe një përfaqësues i qeverisë marrin një email, “duke përmbledhur gjithçka që ka ndodhur në orët e mëparshme dhe kërkuar konfirmim për të vazhduar”.

“Për shembull, nëse një anije vonohet sepse është kapur në mot të keq, ne mund të vendosim të lëmë të hapur një pjesë të barrierës për ta lejuar atë. Ne ndërhyjmë vetëm nëse ka ngjarje të jashtëzakonshme që do të thotë se duhet të devijojmë nga procedura. Nëse jo procedura vazhdon pa ndërhyrje”, tha ai.

Nuk është vetëm niveli i detit dhe shpejtësia e erës që duhet të marrin parasysh – reshjet e shiut rrisin nivelin e ujit përreth qytetit, ashtu si lumenjtë e fryrë që derdhen në lagunë.

Vitin e kaluar, më 8 dhjetor, Venediku u godit nga një përmbytje 138 centimetra, duke shkaktuar dëme të mëdha në qytet, vetëm disa javë pasi MOSE kishte treguar se nuk kishte nevojë të ndodhte më. Arsyeja? Ishte parashikuar vetëm 125 centimetra, por era, shiu dhe uji i lumenjve ngritën me raketa nivelin e detit.

Kur MOSE të jetë plotësisht funksional në vitin 2023, barrierat do të ngrihen kur niveli i ujit të arrijë 110 centimetra mbi nivelin e rregullt. Kjo nuk do të ndihmojë zonat më të ulëta të qytetit, siç është sheshi i Shën Markut, i cili përmbytet rreth 90 centimetra; por do të mbrojë rreth 86 për qind të Venedikut, duke përfshirë shumicën e zonave të banuara.

Në fakt, thotë Soru, barrierat do të ngrihen kur të duket sikur batica do të arrijë 100 centimetra, për të llogaritur erën dhe shiun që rrisin nivelet e ujit.

Për momentin, megjithatë, me barrierat në fazën përfundimtare të provave, ato rriten kur batica parashikohet të arrijë 130 centimetra.

Ndërkohë, janë hedhur plane për të fuqizuar pjesërisht MOSE përmes paneleve diellore. Instalimi i tyre në Malamocco mund të sigurojë 20 për qind të energjisë – por Spitz shpreson ta bëjë projektin neutral ndaj karbonit brenda tre viteve, për të qëndruar në vend të mirë për të ardhmen.

Spitz mbërriti në vitin 2019, shumë kohë pas gjyqeve për korrupsion të MOSE. “E di që ka pasur skandale, kam lexuar për to dhe është e drejtë që ata janë stigmatizuar dhe personat që e kanë bërë atë janë dënuar”, thotë ajo.

“Por pavarësisht gjithçkaje që ndodhi me MOSE, unë them, rroftë MOSE. Sepse ai mbron Venedikun”.

Nëse ajo ka të drejtë, përmbytja shkatërruese e nëntorit të vitit 2019 – e cila vrau dy dhe shkaktoi dëme prej 1 miliard dollarësh për bizneset lokale që ende nuk janë rikuperuar, mund të jetë një gjë e së kaluarës. Dhe La Serenissima mund të pushojë pak më shumë. /Telegrafi/