Inteligjenca Artificiale po zbulon vende të reja arkeologjike në shkretëtirë

Në skajin verior të Rub al-Khali, ka sekrete të varrosura në rërë.

Shkretëtira e madhe prej 650,000 kilometra katrorë në Gadishullin Arabik njihet si “Lagjja e zbrazët”.

Dhe për shumicën, përveç dunave, duket bosh.

Por, jo për Inteligjencën Artificiale (Al).

Studiuesit në Universitetin Khalifa në Abu Dhabi kanë zhvilluar një zgjidhje të teknologjisë së lartë për të kërkuar zona të mëdha dhe të thata për vende të mundshme arkeologjike.

Tradicionalisht, arkeologët përdorin studime për të zbuluar vendet e mundshme arkeologjike, por kjo mund të marrë kohë në terrene të ashpra si shkretëtira.

Vitet e fundit, sensori në distancë duke përdorur imazhe satelitore optike nga vende si Google Earth ka fituar popullaritet në kërkimin e zonave të mëdha për veçori të pazakonta – por në shkretëtirë, stuhitë e rërës dhe pluhurit shpesh errësojnë tokën në këto imazhe, ndërsa dunat mund ta bëjnë edhe më të vështirë zbulimin e tyre.

“Ne kishim nevojë për diçka për të na udhëhequr dhe fokusuar kërkimin tonë”, tha Diana Francis, shkencëtare atmosferike dhe një nga studiuesit kryesorë në projekt.

Bëhet e ditur se ekipi krijoi një algoritëm të mësimit të makinerive për të analizuar imazhet e mbledhura nga radari me hapje sintetike (SAR), një teknikë imazhesh satelitore që përdor valët e radios për të zbuluar objektet e fshehura nën sipërfaqe, duke përfshirë bimësinë, rërën, dheun dhe akullin.

Asnjëra teknologji nuk është e re: imazhet SAR janë përdorur që nga vitet 1980 dhe mësimi i makinerive ka fituar tërheqje në arkeologji.

Por, përdorimi i të dyjave së bashku është një aplikim i ri, ka zbuluar Francis, dhe sipas njohurive të saj, është i pari në arkeologji, shkruan yahoonews, përcjell Telegrafi.

Ajo trajnoi algoritmin duke përdorur të dhëna nga një vend tashmë i njohur për arkeologët: Saruq Al-Hadid, një vendbanim me dëshmi të aktivitetit 5,000 vjeçar që është ende duke u zbuluar në shkretëtirën jashtë Dubait.

“Pasi u trajnua, na dha një tregues të zonave të tjera të mundshme që ende nuk janë gërmuar”, tha ajo.

Francis shton se teknologjia mund të krijojë modele 3D të strukturës që do t’u japë arkeologëve një ide më të mirë të asaj që është varrosur më poshtë.

Në bashkëpunim me organizatën Dubai Culture, Francis dhe ekipi i saj kryen një studim tokësor duke përdorur një radar depërtues në tokë, i cili “përsëriti atë që sateliti mati nga hapësira”.

Tani, Dubai Culture planifikon të gërmojë zonat e identifikuara – dhe Francis shpreson se teknika mund të zbulojë më shumë thesare arkeologjike të varrosura në të ardhmen.

Siç raportohet, përdorimi i imazheve SAR nuk është i zakonshëm në arkeologji, për shkak të kostos dhe kompleksitetit të tij.

Megjithatë, përdorimi i tij për të identifikuar vendet e varrosura është “me të vërtetë emocionues”, sipas Amy Hatton, studente doktorature në Institutin Max Planck për Gjeoantropologjinë.

Ndryshe, Universiteti Khalifa nuk është i vetmi që përdor Al për të zbuluar faqet e mundshme.

Amina Jambajanstsan, një tjetër studente doktorature në Institutin Max Planck, është duke përdorur mësimin e makinerive për të shpejtuar “punën e lodhshme” të kërkimit përmes dronëve dhe imazheve satelitore me rezolucion të lartë.

Projekti i saj, i cili fokusohet në vendet e varrimit mesjetar në Mongoli, ka zbuluar mijëra vende të mundshme që Jambajanstsan thotë se ajo dhe ekipi i saj nuk mund t’i gjenin kurrë në tokë.

Jambajanstsan thotë se ndërsa kostoja dhe kërkesat llogaritëse të imazheve SAR mund të jenë një pengesë për t’u përdorur për shumë studiues, metoda është e vlefshme për rajonet e shkretëtirës ku teknologjitë e tjera luftojnë.

Mësimi i makinerisë po gjen gjithnjë e më shumë aplikime në arkeologji, megjithëse jo të gjithë studiuesit janë të ngazëllyer për këtë.

“Ka dy sisteme të dallueshme besimi”, tha Hugh Thomas, pedagog i arkeologjisë në Universitetin e Sidneit dhe bashkëdrejtor i projektit prehistorik të gërmimeve AlUla dhe Khaybar në Arabinë Saudite.

Ndërsa teknologjia mund të ndihmojë në identifikimin dhe monitorimin e vendeve arkeologjike – veçanërisht ato të kërcënuara nga ndryshimet e përdorimit të tokës dhe ndryshimet klimatike  Thomas është i kujdesshëm ndaj mbështetjes së tepërt në të.

“Mënyra se si do të doja të përdorja këtë lloj teknologjie është në zona që ndoshta nuk kanë ose kanë një probabilitet shumë të ulët të vendeve arkeologjike”, tha Thomas.

Testi i vërtetë – dhe me shpresë – i teknologjisë, do të ndodhë muajin e ardhshëm kur të fillojnë gërmimet në kompleksin Saruq Al Hadid.

Nëse arkeologët gjejnë strukturat që ka parashikuar algoritmi, Dubai Culture planifikon të përdorë teknologjinë për të zbuluar më shumë vende. /Telegrafi/