Opinione

Hapja e rrugës për një të ardhme digjitale në Kosovë

Ilustrim

Para 1 muaji

Natalija Gelvanovska-Garcia dhe Charles Hurpy

Gjashtë vjet më parë, qeveria e Kosovës filloi një përpjekje ambicioze për të lidhur të gjithë qytetarët e saj – veçanërisht njerëzit në komunitetet e largëta dhe të pashërbyera – me internetin me brez të gjerë me shpejtësi të lartë dhe për të pajisur brezin e ri me aftësi kritike digjitale. Projekti i Ekonomisë Digjitale të Kosovës (KODE), i mbështetur nga Banka Botërore, ka dhënë rezultate të pamohueshme, duke krijuar një bazë të fortë për transformimin e vazhdueshëm digjital të vendit.

Keni parasysh transformimin tashmë në proces. Dikur të izoluara nga infrastruktura moderne digjitale, fshatrat anembanë Kosovës tani kanë qasje në internet me brez të gjerë me fibër optike. Projekti KODE ka lidhur mbi 200 shkolla, duke i pajisur ato me burime thelbësore të teknologjisë informative dhe duke i kthyer ato në qendra të të mësuarit dhe inovacionit digjital. Projekti gjithashtu themeloi Rrjetin e Kërkimit dhe Arsimit në Kosovë (KREN), duke lidhur institucionet akademike me rrjetin pan-evropian GÉANT dhe duke ofruar mjetet e nevojshme për bashkëpunim kërkimor dhe edukim digjital me cilësi të lartë. Këto përpjekje kanë njohur mijëra studentë me aftësitë dhe teknologjitë thelbësore për të përparuar në ekonominë e sotme globale me zhvillim të shpejtë.

Ndikimi nuk kufizohet vetëm në shkolla. Sot, çdo fshat në Kosovë ka internet me brez të gjerë me shpejtësi të lartë, gjë që përmirëson kujdesin shëndetësor në spitale, zyra të mjekëve dhe për banorët. Qasja me brez të gjerë u ka mundësuar sipërmarrësve dhe bizneseve të vogla të rriten dhe të inovojnë, duke krijuar vende pune dhe duke përmirësuar shërbimet e komunitetit. Programi “Rinia në internet dhe në ngritje” (“Youth Online and Upward” – YOU) u ka ofruar mbi 2,000 të rinjve aftësi të vlefshme në teknologjinë informative, duke u hapur mundësi për punë në sigurinë kibernetike, zhvillimin e aplikacioneve dhe analitikën e të dhënave me firma globale si Amazon Web Services dhe ERP Business Solutions (SAP). Për një vend ku papunësia mbetet një sfidë, iniciativat si YOU janë më shumë se programe – ato janë rrugë shpëtimi për të ardhmen. (Këtu mund të lexoni më shumë për projektin: https://kodeproject.org/en/kosovo-digital-economy-project/)

Investimi në infrastrukturën digjitale ka transformuar jetën e kosovarëve për të mirë:

– Një drejtor shkolle: “Me lidhje të qëndrueshme interneti në shkollë, përfitojnë si stafi ashtu edhe nxënësit. Të dish që ky rrjet është i lidhur me KREN është një arritje e madhe, ku arsimtarët mund të bëhen më kreativë në punë me nxënësit e tyre.”

– Një student që reflekton për laboratorët e TIK-ut: “Tani ne mund ta përdorim më shpesh laboratorin e TIK-ut, të mbajmë mësime atje dhe të hulumtojmë dhe eksplorojmë gjëra të reja. Për shembull, ne mund të provojmë softuer të ri kompjuterik për elementet kimike dhe të shohim se si reagojnë ato.”

– Mirënjohja e një prindi: “Përqafimi i teknologjisë dhe shfrytëzimi i potencialit të saj është thelbësor. Dhe pjesa më e mirë është të dish se studentët kanë qasje të kontrolluar në përmbajtje.”

– Një sipërmarrës i ri digjital: “Programi YOU më ndihmoi të fitoja aftësitë teknike që më duheshin për të rritur startup-in tim, Jearti.”

Shfrytëzimi i potencialit

Kosovarët me të drejtë janë krenarë për aftësitë dhe arritjet e tyre digjitale. Këto suksese paraqesin një mundësi për të ndërtuar mbi progresin e bërë, duke zgjeruar platformat dhe shërbimet digjitale për të nxitur zhvillimin ekonomik dhe social në mbarë Kosovën. Shumë shkolla të lidhura me KREN duhet të përmirësojnë shfrytëzimin e tij për të përfituar plotësisht nga mjetet dhe burimet kritike të të mësuarit digjital. Mundësitë e kufizuara të punësimit dhe mungesa e një ekosistemi të fuqishëm digjital krijojnë një cikël që pengon sektorin e teknologjisë në Kosovë të arrijë potencialin e tij të plotë. Reformat legjislative dhe të politikave të nevojshme për të mbështetur progresin digjital – të tilla si ato që kanë të bëjnë me inteligjencën artificiale, sigurinë kibernetike dhe qeverisjen e të dhënave – janë një proces në vazhdim e sipër, që evoluon vazhdimisht për të mbajtur ritmin me teknologjitë që avancojnë dhe mundësitë e reja që ato krijojnë.

Investimi i vazhdueshëm në transformimin digjital të Kosovës është thelbësor për konkurrueshmërinë rajonale dhe integrimin me Evropën. Një Kosovë e avancuar digjitale mund të stimulojë rritjen ekonomike, të krijojë vende pune dhe të forcojë pozicionin e saj si lider rajonal në inovacion.

Lajmi i mirë është se themeli për këtë përparim është tashmë i vendosur. Kosova tani tejkalon mesataret e BE-së për lidhjen e amvisërive me internet me brez të gjerë, një dëshmi e një tregu dinamik të mbështetur nga politika dhe programe të përshtatura. Realizimi i fazës tjetër të këtij vizioni kërkon veprim të guximshëm për të forcuar shtyllat e transformimit digjital të Kosovës dhe për të zhbllokuar potencialin e saj të plotë.

E ardhmja digjitale e Kosovës është e arritshme. Sukseset e projektit KODE kanë treguar se çfarë është e mundur kur ambicia takohet me veprimin. Tani është koha për të ndërtuar mbi atë momentum, duke siguruar që çdo student, punonjës dhe komunitet ka qasje në mundësitë e epokës digjitale. Me investime dhe reforma të mëtejshme, Kosova mund të çimentojë pozitën e saj si lider rajonal në transformimin digjital, duke krijuar mundësi për gjeneratat që vijnë.