Bomba dhe viruse: Historia e ‘sulmeve të Izraelit’ në tokën iraniane

Nga sulmet kibernetike dhe atentatet deri te sulmet me dronë, komplotet e lidhura me Izraelin kanë shënjestruar Iranin dhe programin e tij bërthamor për vite me radhë.

Udhëheqësit e Izraelit kanë sinjalizuar se po peshojnë opsionet e tyre se si t’i përgjigjen sulmit të Iranit të dielën herët në mëngjes, kur Teherani shënjestroi armikun e tij kryesor me më shumë se 300 raketa dhe drone.

Sulmi i Iranit, i cili pasoi një sulm izraelit javën e kaluar në konsullatën iraniane në Damask, Siri, që vrau 13 persona ishte “historik”: Ishte hera e parë që Teherani kishte vënë në shënjestër drejtpërdrejt tokën izraelite, pavarësisht dekadave të armiqësisë.

Deri të dielën, shumë nga aleatët e Iranit në të ashtuquajturin bosht të rezistencës – veçanërisht grupi palestinez Hamas, grupi libanez Hezbollah, Houthit e Jemenit dhe grupet e armatosura në Irak dhe Siri – ishin ata që lëshuan raketa dhe dronë në Izrael.

Por nëse Izraeli do të kundërpërgjigjej ushtarakisht brenda Iranit, nuk do të ishte hera e parë. Larg asaj, shkruan Al Jazeera, përcjell Telegrafi.

Lexo po ashtu SHBA me mesazh të qartë për Izraelin, nëse Tel Avivi vendos për një “kundërofensivë” kundër Iranit

Për vite me radhë, Izraeli është fokusuar në një objektiv në veçanti brenda Iranit: programin bërthamor të vendit.

Izraeli ka akuzuar prej kohësh Iranin për ndërtimin “klandestin” të një bombe bërthamore që mund të kërcënojë ekzistencën e tij – dhe publikisht, dhe shpesh, ka folur për përpjekjet e tij diplomatike dhe të inteligjencës për të penguar këto përpjekje të supozuara.

Lexo po ashtu Si do të përgjigjet Izraeli? Eksperti britanik tregon tri opsionet e (pa)mundshme

Irani mohon se ka pasur një program bërthamor ushtarak, ndërsa argumenton se ka të drejtë të “ketë qasje” në energjinë bërthamore civile.

Dhe ndërsa Izraeli përgatit përgjigjen e tij, Al Jazeera vjen me një vështrim rreth sulmeve të supozuara izraelite në Iran – nga sulmet me dronë dhe sulmet kibernetike deri te vrasjet e shkencëtarëve dhe vjedhja e sekreteve – që Izraeli ose ka pranuar se ishte pas tyre, ose është akuzuar se i ka orkestruar ato sulme.

Vrasjet e shkencëtarëve iranianë

Janar 2010: Një profesor i fizikës në Universitetin e Teheranit, Masoud Ali-Mohammadi, u vra nga një bombë me telekomandë të vendosur në motoçikletën e tij. Media shtetërore iraniane pretendoi se SHBA dhe Izraeli qëndronin pas sulmit. Qeveria iraniane e përshkroi Ali-Mohammadin si një shkencëtar bërthamor.

Nëntor 2010: Një profesor në fakultetin e inxhinierisë bërthamore në Universitetin Shahid Beheshti në Teheran, Majid Shahriari, u vra në një shpërthim makine rrugës për në punë. E plagosur ka mbetur edhe gruaja e tij. Presidenti i Iranit në atë kohë, Mahmud Ahmadinexhad, fajësoi Shtetet e Bashkuara dhe Izraelin për sulmet.

Janar 2012: Mostafa Ahmadi Roshan, një i diplomuar në inxhinieri kimike, u vra nga një bombë e vendosur në makinën e tij nga një motoçiklist në Teheran. Irani fajësoi Izraelin dhe SHBA-në për sulmin dhe tha se Ahmadi Roshan ishte një shkencëtar bërthamor që mbikëqyrte një departament në objektin parësor të pasurimit të uraniumit të Iranit, në qytetin e Natanzit.

Lexo po ashtu Si e ndoqi Joe Biden sulmin iranian ndaj Izraelit "në kohë reale" - dhe çfarë i tha ai Netanyahut

Nëntor 2020: Shkencëtari i shquar bërthamor Mohsen Fakhrizadeh u vra në një sulm në anë të rrugës jashtë Teheranit. Inteligjenca perëndimore dhe izraelite kishin dyshuar prej kohësh se Fakhrizadeh ishte babai i një programi iranian të armëve bërthamore. Ai u sanksionua nga Kombet e Bashkuara në vitin 2007 dhe SHBA në vitin 2008.

Maj 2022: Koloneli Hassan Sayyad Khodaei i Korpusit të Gardës Revolucionare Islamike (IRGC) u qëllua pesë herë jashtë shtëpisë së tij në Teheran. Majid Mirahmadi, një anëtar i Këshillit të Lartë të Sigurisë Kombëtare të Iranit, pretendoi se vrasja ishte “padyshim vepër e Izraelit”.

Sulmet kibernetike

Qershor 2010: Virusi Stuxnet u gjet në kompjuterët në centralin bërthamor në qytetin Bushehr të Iranit dhe u përhap prej andej në objekte të tjera. Rreth 30,000 kompjuterë në të paktën 14 objekte u ndikuan deri në shtator të vitit 2010. Të paktën 1,000 nga 9,000 centrifugat në objektin e pasurimit të Natanzit të Iranit u shkatërruan, sipas një vlerësimi nga Instituti për Shkencën dhe Sigurinë Ndërkombëtare. Pas hetimeve, Irani fajësoi Izraelin dhe SHBA-në për sulmin me virus.

Prill 2011: Një virus i quajtur Stars u zbulua nga agjencia iraniane e mbrojtjes kibernetike, e cila tha se malware ishte krijuar për të depërtuar dhe dëmtuar objektet bërthamore të Iranit. Virusi imitoi skedarët zyrtarë të qeverisë dhe shkaktoi “dëmtime të vogla” në sistemet kompjuterike, sipas Gholamreza Jalali, kreut të Organizatës së Mbrojtjes Pasive të Iranit. Irani fajësoi Izraelin dhe SHBA-në.

Nëntor 2011: Irani tha se zbuloi një virus të ri të quajtur Duqu. Ekspertët thanë se Duqu kishte për qëllim të mblidhte të dhëna për sulme kibernetike të ardhshme. Qeveria iraniane njoftoi se po kontrollonte kompjuterët në qendrat kryesore bërthamore. Spyware-i Duqu besohej gjerësisht nga ekspertët se ishte i lidhur me Izraelin.

Prill 2012: Irani fajësoi SHBA-në dhe Izraelin për malware të quajtur Wiper, i cili fshiu hard-disqet e kompjuterëve në pronësi të Ministrisë së Naftës dhe Kompanisë Kombëtare të Naftës Iraniane.

Maj 2012: Irani njoftoi se një virus i quajtur Flame ishte përpjekur të vidhte të dhënat e qeverisë nga kompjuterët e qeverisë. Washington Post raportoi se Izraeli dhe SHBA e kishin përdorur atë për të mbledhur informata. Zëvendëskryeministri i atëhershëm izraelit Moshe Yaalon nuk konfirmoi përfshirjen e vendit, por pranoi se Izraeli do të përdorte të gjitha mjetet për të “dëmtuar sistemin bërthamor iranian”.

Lexo po ashtu Pse Irani sulmoi Izraelin – dhe pse janë armiq?

Tetor 2018: Qeveria iraniane tha se kishte bllokuar një sulm nga një gjeneratë e re e Stuxnet, duke fajësuar Izraelin për sulmin.

Tetor 2021: Një sulm kibernetik goditi sistemin që lejon iranianët të përdorin kartat e lëshuara nga qeveria për të blerë karburant me një tarifë të subvencionuar, duke prekur të gjitha 4,300 pikat e benzinës në Iran. Konsumatorët duhej ose të paguanin çmimin e rregullt, më shumë se dyfishin e atij të subvencionuar, ose të prisnin që stacionet të rilidheshin në sistemin qendror të shpërndarjes. Irani fajësoi Izraelin dhe SHBA-në.

Maj 2020: Një sulm kibernetik preku kompjuterët që kontrollojnë trafikun detar në portin Shahid Rajaee në bregun jugor të Iranit në Gji, duke krijuar një bllokim të anijeve që prisnin të ankoroheshin. Washington Post citoi zyrtarë amerikanë të thoshin se Izraeli qëndronte pas sulmit, megjithëse Izraeli nuk mori përgjegjësinë.

Sulmet, përfshirë ato me dronë

Janar 2018: Agjentët e Mossad bastisën një objekt të sigurt të Teheranit, duke “vjedhur” arkivat e klasifikuara bërthamore. Në prill 2018, kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu njoftoi se Izraeli zbuloi 100,000 “dosje sekrete që vërtetojnë” se Irani gënjeu se nuk kishte pasur kurrë një program të armëve bërthamore.

Shkurt 2022: Ish-kryeministri izraelit Naftali Bennett pranoi në një shkrim të botuar në The Wall Street Journal në dhjetor 2023, se Izraeli kreu një sulm mbi një mjet ajror pa pilot dhe vrau një komandant të lartë të IRGC-së në shkurt të vitit paraprak.

Lexo po ashtu Si shtetet arabe 'e ndihmuan befas Izraelin të zmbrapsë sulmin e Iranit'

Maj 2022: Dronët kamikazë të ngarkuar me eksploziv goditën kompleksin ushtarak Parchin në juglindje të Teheranit, duke vrarë një inxhinier dhe duke dëmtuar një ndërtesë ku ishin zhvilluar dronët nga Ministria e Mbrojtjes dhe Forcat e Armatosura. Komandanti i IRGC-së, Hossein Salami, u zotua për hakmarrje ndaj “armiqve” të paspecifikuar.

Janar 2023: Disa dronë kamikazë goditën një objekt ushtarak në Isfahan, por ata u penguan dhe nuk shkaktuan dëme. Ndërsa Irani nuk e fajësoi menjëherë për sulmet, i dërguari i Iranit në OKB, Amir Saeid Iravani, i shkroi një letër shefit të OKB-së duke thënë se “hetimi parësor sugjeroi se Izraeli ishte përgjegjës”.

Shkurt 2024: Një tubacion gazi natyror në Iran u sulmua. Ministri i Naftës i Iranit, Javad Owji, pretendoi se “shpërthimi i tubacionit të gazit ishte një komplot izraelit”. /Telegrafi/