Për herë të parë shkencëtarët kanë zbuluar dritë pas një vrime të zezë

Për herë të parë, shkencëtarët kanë zbuluar dritë nga prapa një vrime të zezë dhe ajo dritë përmbush një parashikim të rrënjosur në teorinë e relativitetit të përgjithshëm të shkencëtarit Albert Einstein.

Sipas CNN, përcjell Telegrafi, astrofizikani i Universitetit Stanford, Dan Wilkins dhe kolegët e tij vëzhguan rrezet X që u lëshuan nga një vrimë e zezë ‘supermasive’ e vendosur në qendër të një galaktike që është 800 milionë vjet dritë larg nga Toka.

Këto ndezje të ndritshme të dritës nuk janë të pazakonta sepse megjithëse drita nuk mund t’i shpëtojë një vrime të zezë, graviteti i madh rreth saj mund të ngrohë materialin në miliona gradë. Kjo mund të lëshojë valë radio dhe rreze X. Ndonjëherë, ky material super i nxehtë hidhet në hapësirë nga avionë të shpejtë – përfshirë me rrezet X dhe rrezet gama.

Por Wilkins vuri re ndezje më të vogla të rrezeve X që ndodhën më vonë dhe ishin me ngjyra të ndryshme – dhe ato vinin nga ana e largët e vrimës së zezë.

“Çdo dritë që hyn në atë vrimë të zezë nuk del jashtë, kështu që ne nuk duhet të jemi në gjendje të shohim asgjë që është prapa vrimës së zezë”, tha Wilkins, autor i studimit dhe shkencëtar kërkimor në Institutin Kavli për Astrofizikën e Grimcave dhe Kozmologjisë në Universitetin Stanford dhe Laboratori Kombëtar i Përshpejtuesit SLAC.

Sidoqoftë, natyra e çuditshme e vrimës së zezë në fakt bëri të mundur vëzhgimin.

“Arsyeja që ne mund ta shohim është sepse ajo vrimë e zezë po shtrembëron hapësirën, duke përkulur dritën dhe duke shtrembëruar fushat magnetike rreth vetës”, tha ai.

Studimi u publikua në revistën Nature, raporton CNN, transmeton Telegrafi.

“Pesëdhjetë vjet më parë, kur astrofizikanët filluan të spekulojnë se si fusha magnetike mund të sillet pranë një vrime të zezë, ata nuk e kishin idenë se një ditë ne mund të kishim teknikat për ta vëzhguar këtë drejtpërdrejt dhe për të parë në veprim teorinë e përgjithshme të relativitetit të Einstein”, u shpreh Roger Blandford, bashkëautor i studimit dhe profesor i fizikës në Universitetin Stanford.

Teoria e Einstein, ose ideja se graviteti është materie që shtrembëron hapësirën-kohën, ka vazhduar për njëqind vjet, derisa janë bërë zbulime të reja astronomike.

Disa vrima të zeza kanë një kurorë, ose një unazë drite të ndritshme që formohet rreth një vrime të zezë, derisa materiali bie në të dhe nxehet në temperatura ekstreme. Kjo dritë me rreze X është një mënyrë që shkencëtarët mund të studiojnë dhe hartojnë vrimat e zeza.

Derisa gazi bie në një vrimë të zezë, ai mund të rritet në miliona gradë. Kjo ngrohje ekstreme bën që elektronet të ndahen nga atomet, gjë që krijon plazmë magnetike. Forcat e fuqishme gravitacionale të vrimës së zezë bëjnë që kjo fushë magnetike të harkohet lart mbi vrimën e zezë dhe të rrotullohet derisa të thyhet.

Kjo nuk është ndryshe nga kurora e diellit, ose atmosfera e nxehtë e jashtme. Sipërfaqja e diellit është e mbuluar me fusha magnetike, të cilat shkaktojnë formimin e lakoreve dhe shtëllungave teksa ndërveprojnë me grimcat e ngarkuara në kurorën e diellit. Kjo është arsyeja pse shkencëtarët i referohen unazës rreth vrimave të zeza si një kurorë.

“Kjo fushë magnetike duke u lidhur dhe pastaj duke u afruar pranë vrimës së zezë ngroh gjithçka përreth saj dhe prodhon këto elektrone me energji të lartë që më pas vazhdojnë të prodhojnë rrezet X”, tha Wilkins.

Derisa studionte ndezjet me rreze X, Wilkins vuri re ndezje më të vogla. Ai dhe kolegët e tij kuptuan se shpërthimet më të mëdha të rrezeve X po reflektoheshin dhe “përkuleshin rreth vrimës së zezë nga pjesa e pasme e diskut”, duke i lejuar ata të shikonin anën e largët të vrimës së zezë.

“Unë kam ndërtuar parashikime teorike se si na shfaqen këto jehona për disa vjet”, u shpreh Wilkins, raporton CNN, përcjell Telegrafi.

“Unë i kisha parë tashmë në teorinë që kam zhvilluar, kështu që sapo i pashë në vëzhgimet e teleskopit, unë mund të kuptoja lidhjen”, ka deklaruar ai.

Vëzhgimet u bënë duke përdorur dy teleskopë me rreze X me bazë hapësinore: NuSTAR të NASA-s dhe XMM-Newton të Agjencisë Hapësinore Evropiane.

Më shumë vëzhgime do të nevojiten për të kuptuar këto korona të vrimës së zezë dhe observatori i ardhshëm i Agjencisë Hapësinore Evropiane me rreze X, i quajtur Athena, do të lansohet në vitin 2031.

“Ka një pasqyrë shumë më të madhe se sa kemi pasur ndonjëherë në një teleskop me rreze X dhe do të na lejojë të marrim pamje me rezolucion më të lartë në kohë vëzhgimi shumë më të shkurtra”, ka shtuar Wilkins.

“Pra, fotografia që ne po fillojmë ta marrim nga të dhënat për momentin, do të bëhet shumë më e qartë me këto vëzhgime të reja”, ka potencuar ai. /Telegrafi/