Ky emocion kishte dhe ka një rol jashtëzakonisht të rëndësishëm në evolucionin njerëzor
Frika është mbrojtësi ynë, por lind pyetja se sa e kemi lënë atë të formojë jetën tonë të përditshme.
Nuk ka njeri që nuk ka frikë nga diçka. Kjo bëhet e qartë kur mbajmë parasysh rolin themelor, preorigjinal dhe ende aktual të frikës: të na mbrojë nga diçka që e perceptojmë si rrezik.
Qëllimi i saj parësor sot është i njëjti si mijëra vjet më parë – të iniciojë organizmin në veprime luftarake për t’u mbrojtur nga rreziku (i ashtuquajturi “lufto dhe ik”). Atëherë adrenalina jonë rritet, vetëdija jonë ngushtohet në disa ndjesi perceptuese që janë të rëndësishme për atë situatë, ne skanojmë mjedisin në kërkim të armikut.
Kur i ashtuquajturi sistem “lufto dhe ik” aktivizohet, ne perceptojmë gjithçka në mjedisin tonë si një kërcënim për mbijetesën. Ky është çelësi – në përvojën tonë subjektive të të vëzhguarit, transmeton Telegrafi.
Ka një ndryshim të madh midis kohës së sotme dhe kohës në të cilën kanë jetuar paraardhësit tanë të lashtë. Në atë kohë, roli kryesor i njeriut ishte të ruante ekzistencën dhe sigurinë. Në kohët moderne të sotme, ekzistenca merret si e mirëqenë dhe njeriu është i fokusuar në përmbushjen e nevojave nga maja e piramidës së Maslow: vetërealizimi, zhvillimi i krijimtarisë, respekti për veten, vlerësimi. Imagjinoni numrin mesatar të mendimeve që ka pasur paraardhësi ynë i lashtë, i cili largohet nga shpella, kërkon ushqim, plotëson nevojat e tij fiziologjike, kthehet në shpellë, mbrohet nga një sulm nëse është e nevojshme, dhe nesër e njëjta gjë. Nuk duket veçanërisht e ndërlikuar, apo jo? Krahasoni atë me situatën e një njeriu modern, i cili përpunon rreth 100,000 mendime gjatë ditës. Tani imagjinoni rolin kryesor të frikës në kontekstin e 100,000 mendimeve. Reagimi fiziologjik i trupit ndodh sa herë që ndjejmë se jemi të kërcënuar dhe trupi ynë reagon sikur të ishim të ndjekur nga një ari. Dhe në ditët e sotme, një njeri modern shpesh ndihet i kërcënuar, dhe kjo është një kategori shumë subjektive: kur dikush e shikon anash, kur përjeton dënim ose mospranim, nëse shefi nuk është i kënaqur me rezultatet, nëse partneri i tij nuk përgjigjet, nëse parandien se dikush po mendon nëse ka dashur të thotë diçka që nuk duhet… ka një milion e një situata. Në të gjitha këto momente, në mënyrë të pandërgjegjshme reagojmë me frikë, sepse trupi ynë nuk e di nëse jemi në rrezik.
Njihni shkakun e frikës
Është e nevojshme të dimë shkakun e frikës sonë, si një parakusht themelor për ta kapërcyer atë dhe për të vazhduar me praninë e saj. Guxim nuk do të thotë mungesë frike, por të veprosh pavarësisht frikës, dorë për dore me të, një shok i zbutur dhe i njohur. Ju mund të mendoni se shumë njerëz të suksesshëm nuk kanë frikë, sepse guxojnë të ndërmarrin veprime të ndryshme, shpesh dalin nga zona me të cilën janë njohur, hyjnë në shumë situata të panjohura. Por dijeni se nuk është kështu! Ata shpesh nuk janë as të vetëdijshëm për momentin kur përballen me frikën, por kanë një pikëpamje krejtësisht të ndryshme për të. Frika nuk i pengon ata të ndërmarrin hapin e nevojshëm. Ata e përjetojnë atë si një forcë lëvizëse, lëndë djegëse, sfidë, motivim.
Disa njerëz mund ta emërtojnë frikën ndryshe, kështu që ata thonë se ndonjëherë janë nervozë ose të ngjashëm. Por kur flasim për këtë pak më thellë me ta, kuptojmë se frika qëndron pas saj. Nëse pyesim veten pse duhet të përballemi me diçka që na frikëson, në vend që të vazhdojmë të jetojmë si më parë, duhet të mendojmë për sa vijon: të thyesh frikën është më pak e frikshme sesa të jetojmë me frikën tonë bazë që na jep një ndjenjë pafuqie.
Gjithçka që dihet
Frika më e zakonshme sot është frika nga e panjohura, që nënkupton largimin nga zona e rehatisë. Në fakt, mund ta quajmë atë zona e familjaritetit, pasi lidhet shumë më tepër me atë që është e njohur për ne sesa me rehatinë, duke krijuar kështu shpesh një iluzion sigurie. Nëse nuk ndihemi mirë tani, nuk po përparojmë, jemi të pakënaqur dhe nuk po bëjmë asgjë për të lëvizur, atëherë kemi ngecur në zonën tonë të familjaritetit. Ndoshta kemi një mori arsyetimesh. Zona e familjaritetit është një vend shumë joshës. Neve, të gjitha problemet, konfliktet dhe ankthet na duken të afërta dhe të njohura. Jashtë zonës që njohim, ka disa ankthe dhe probleme të reja, ndaj zakonisht mendojmë: “Kush do t’i njohë tani, m’u ngrysën këto problemet e mia”. Në zonën tonë të familjaritetit kemi iluzionin e sigurisë. Duhet të jemi të vetëdijshëm se po e mbytim veten kështu. Ne e privojmë veten nga mundësia për të përjetuar diçka të re. Ne e ndalojmë zhvillimin tonë dhe e pengojmë veten të hasim diçka të re, të zhvillojmë disa aftësi të reja dhe t’i forcojmë ato. Është e rëndësishme të kujtojmë se jashtë asaj që jemi njohur nuk janë vetëm problemet dhe shqetësimet e reja, por edhe sfidat, mundësitë dhe mundësitë e reja. Duke dalë nga zona e njohur, ne hapim derën për përvoja të reja dhe mundësi për rritje dhe zhvillim. Le të zgjedhim një mundësi të re në vend të sigurisë së dukshme. Ne të gjithë jemi të aftë për shumë më tepër sesa mendojmë.
Mendime për të kapërcyer frikën:
1. Kur lind frika dhe ju e njihni atë, me vetëdije mund t’i thoni vetes: “Nuk ka problem, nuk jam i kërcënuar”. Ky është perceptimi im i situatës. Le të hedhim një vështrim më të afërt se për çfarë bëhet fjalë.” Pastaj mblidhni informacionin e nevojshëm dhe nxirrni një përfundim. Dhe kuptoni se nuk keni nevojë të luftoni apo të vraponi.
2. Pyet veten. Cilat janë frikat realiste dhe cilat janë frikat joreale? A jeni vërtet në rrezik të vërtetë apo është thjesht një refleks primordial që luan rolin e tij të pavetëdijshëm? Nëse keni frikë vazhdimisht, do ta perceptoni mjedisin si armiqësor, do ta perceptoni jetën si një fushë të minuar. Jeta juaj do të jetë vazhdimisht në funksionalitetin “luftoni ose fluturoni”. Pra, monitoroni mendimet dhe emocionet tuaja.
3. Kujtoni faktet në të cilat ka ardhur hulumtimi, të cilat thonë se 60 për qind e të gjitha frikërave tona nuk realizohen kurrë, 20 për qind kanë të bëjnë me të kaluarën, të cilën nuk mund ta kontrollojmë më dhe 10 për qind shkojnë në gjëra të vogla dhe të pavlera që në fakt nuk dikush edhe kujdeset. Nga 10 përqind e mbetur, vetëm 4-5 përqind mund të konsiderohen si frikë e justifikuar. A do të lejoni që 4-5 përqind e mendimeve tuaja të sundojnë 100 përqind të jetës tuaj?
4. Pyete veten: “Cila është më e keqja që mund të ndodhë nëse kjo frikë e imja realizohet?” Do të kuptoni se në shumicën e rasteve në fakt nuk është aq e frikshme sa dukej derisa e keni përballuar. /Telegrafi/